اسماعیلی در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره مجموعه‌های شعر منتشر شده با موضوع رمضان توضیح داد: تعداد کتاب‌های شعر با موضوع رمضان به صورت مستقل و دربرگیرنده شعرهای یک شاعر بسیار اندک است؛ چراکه شاعران پس از انقلاب چندان جدی در حوزه رمضان و جلوه آن در شعر فارسی کار نکرده‌اند.
وی افزود: بیشتر شعرها در این حوزه درباره شهادت حضرت علی(ع) بوده است و در کنار آن به رمضان و جنبه‌های مختلف این ماه نیز گریزی زده‌اند.
این شاعر ادامه داد: در ارتباط با شعر رمضان یکسری کتاب‌هایی منتشر شده است که به گردآوری شعر شاعران گذشته یا معاصر اختصاص دارد. این آثار تعداد بیشتر و چشمگیرتری در میان کتاب‌های شعر دارند. برای مثال کتاب «رمضان در آیینه شعر فارسی» به کوشش کامران شرفشاهی از این جمله است.
وی با تاکید بر آمیختگی میان رمضان سروده‌ها و شهادت حضرت علی (ع) اظهار کرد: اغلب رمضان سروده‌ها اشاره‌ای به شخصیت والا، کرامت‌ها و فضایل حضرت علی (ع) هم دارند و به شهادت این حضرت در ماه مبارک رمضان می‌پردازند.
اسماعیلی گفت: هرچند از دیربار تا امروز شاعران بسیاری چون مولانا، سعدی، حافظ و بیدل، به رمضان به عنوان یک موضوع مستقل در شعرهای خود پرداخته‌اند.
وی در ادامه اشاره‌ای به انواع رمضان‌سروده‌ها داشت و تشریح کرد: رمضان سروده‌ها بر دو نوع است. در برخی از این شعرها، شاعران با محور قرار دادن رمضان و روزه سعی کرده‌اند انسان‌ها را متوجه اخلاق و فضایل انسانی کنند و آنها از هوای نفس دور بدارند. در نوع دیگر از رمضان سروده‌ها شاعران بیشتر از سپری شدن ماه رمضان و رسیدن عید فطر گفته‌اند.
این پژوهشگر مثال‌هایی در ارتباط با انواع رمضان سروده‌های مطرح کرد و گفت: برای مثال حافظ در 6 غزل به موضوع رمضان، شب‌های قدر و عید سعید فطر پرداخته است. این شاعر در چهار غزل خود از به پایان رسیدن رمضان و فرا رسیدن عید فطر گفته و در دو غزل دیگر تنها به رمضان پرداخته است.
مطلع برخی از غزل‌های حافظ با موضوع رمضان به این شرح است:
«روزه یک سو شد و عید آمد و دل‌ها برخاست/ می زخمخانه به جوش آمد و می باید خواست/ توبه زهدفروشان گران جان بگذشت/ وقت رندی و طرب کردن رندان پیداست»
یا
«ساقی بیار باد که ماه صیام رفت/ در ده قدح که موسم ناموس و نام رفت»
اسماعیلی توضیح داد: حافظ در این غزل شادی خود را از رسیدن عید سعید فطر بیان می‌کند، البته برخی از پژوهشگران به نوعی این غزل‌ها را نشان رمضان‌گریزی حافظ می‌دانند، اما مضمون حافظ نقد مسلمانی برخی از طبقات جامعه بوده است که پشت نقابی از زهد خود را پنهان کرده‌اند.
وی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که حافظ در پرداختن به این موضوع چه تفاوتی با دیگر شاعران داشته است، اظهار کرد: در ارتباط با موضوع رمضان در شعر، حافظ از موضع یک دین‌شناس بصیر و آگاه به نقد و آسیب‌شناسی مسلمانی پرداخته و هدف او اصلاح بوده و انگشت اشاره او به سمت سلوک غلط دینی بوده است.
این شاعر ادامه داد: در مقابل شاعرانی چون فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی از موضع یک مسلمان اسمی و شناسنامه‌ای به نقد رمضان و روزه پرداخته‌اند و انگشت اشاره آنها به سمت سختی عمل و احکام دینی و از جمله روزه‌داری بوده است و به دلیل عافیت‌طلبی تداوم ماه رمضان را برنمی‌تافتند.
وی افزود: این در حالی است که حافظ به دلیل استفاده ابزاری زهد فروشان، رسیدن عید فطر را گرامی می‌دارد.
اسماعیلی در پایان اشاره‌ای به نمونه اشعار عطار و مولانا در ارتباط با ماه رمضان داشت و بیت‌هایی از این شاعران با چنین مضمون‌هایی را قرائت کرد.
بیتی از عطار با موضوع رمضان:
«ای دوست ماه روزه رسید و تو خفته‌ای/ آخر ز خواب غفلت دیرینه سر برآر/ پنداشتی که چون بخوری روزه تو نیست/ بسیار چیز است جز آن شرط روزه‌دار»
بیتی از مولانا با موضوع رمضان:
«دلا در روزه مهمان خدایی/ طعام آسمانی را سرایی/ در این مه چون در دوزخ ببندی/ هزاران در زجنت برگشایی»
جمعه ۲۰ مرداد ۱۳۹۱ - ۰۸:۰۸
نظر شما