ایبنا نوجوان: نام «محمد قاضی» برای خیلی‌ها آشناست. بزرگترها اگر اهل کتاب و کتاب‌خوانی باشند دست کم یکی از کتاب‌هایی را که قاضی ترجمه کرده است، خوانده‌اند و شما نوجوانانِ کتاب‌خوان حتی اگر کتاب‌های این مترجم را هم نخوانده باشید حتماً نامش را شنیده‌اید.
 
محمد قاضی یکی از کسانی است که ترجمه‌ی کتاب‌های خارجی در ایران را با تحول روبه‌رو کرد و با ترجمه تعداد زیادی کتاب از زبان‌های انگلیسی و فرانسه باعث شد مردم کتاب‌خوان‌تر شوند؛ آن هم در زمانی که ترجمه‌های موجود در بازار کتاب کم تعداد بودند و خیلی از مردم کتاب‌های ترجمه شده را به خاطر زبان سنگین و پیچیده‌شان نمی‌خواندند. تا سال‌ها قبل هم ترجمه‌های «قاضی» تنها نسخه‌های فارسی بعضی از کتاب‌های مهم جهان در ایران بود. 

آنچه خواندید اگرچه دلایلی است که نشان می‌دهد «قاضی» نقش مهی در ترجمه‌ی کتاب‌ها به زبان فارسی داشته اما دلیل اصلی معرفی او به بهانه‌ی سال‌روز تولدش این است که این مترجم مشهور از جمله نخستین کسانی است که کار ترجمه‌ی کتاب‌های ویژه‌ی نوجوانان را به زبان فارسی را انجام داده است. 

محمد قاضی 99 سال پیش، در ۱۲ مرداد ۱۲۹۲ در شهر مهاباد به دنیا آمد. او تحصیلات دبستان را در مهاباد گذراند و در همان زمان به دلیل علاقه‌‌ی خاصی که به زبان‌آموزی داشت، آموختن زبان فرانسه را هم با کمک شخصی به‌نام «گیل»، که از کردهای عراق بود، آغاز کرد. 

قاضی بعدها به تهران آمد و در سال ۱۳۱۸ موفق به اخذ دانشنامه‌ی لیسانس از دانشکده حقوق در رشته قضایی شد. او در طول این دوران همیشه جزء بهترین شاگردان زبان فرانسه بود و در سال 1317 نخستین کتابش به نام «کلود ولگرد» اثر ویکتور ‌هوگو را ترجمه کرد. او یک‌سال بعد هم فیلمنامه‌ای را ترجمه کرد اما بعد از این دو ترجمه به مدت ۱۰سال کار ترجمه را کنار گذاشت. 

بالاخره در سال ۱۳۲۹، قاضی طلسم ده ساله را شکست و کتاب «جزیره‌ی پنگوئن‌ها»، نوشته‌ی آناتول فرانس را به فارسی ترجمه کرد. البته این مترجم بعد از سه سال موفق شد کتابش را منتشر کند و بعد از این اثر در سال ۱۳۳۳ کتاب «شازده کوچولو» نوشته‌ی دو سنت ‌اگزوپری را ترجمه کرد که تا سال ۱۳۶۹ سیزده بار تجدید چاپ شد. 

محمد قاضی کارمند وزارت دارایی بود و پس از بازنشستگی فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را آغاز کرد. در این دوره‌ی کاری، قاضی چندین کتاب برای نوجوانان ترجمه کرد. کتاب‌های «با خانمان» اثر هکتور مالو، «ماجراجوی جوان» نوشته‌ی ژاک ژروند چند کتابی هستند که قاضی در این دوره برای نوجوانان ترجمه کرده است. 

محمد قاضي عاشق بچه‌ها بود. او در کتاب «محمد قاضي كيست و چه كرد؟» نگاه این مترجم به بچه‌ها و تربیتشان آورده شده است: «هر وقت بچه‌هاي جامعه نه به يك فرد، بلكه به همه‌ی جامعه تعلق يافتند و كشور تماماً به صورت خانواده‌ی واحد درآمد، آن وقت مي‌توان اميدوار بود كه همه‌ی بچه‌ها در زير چتر حمايت جامعه، از بيماري و جهل، رهايي یابند.»

قاضي با ترجمه كتاب‌هايي مانند «شاهزاده كوچولو»، «در آغوش خانواده»، «ماجراجوي جوان»، «پولينا چشم و چراغ كوهپايه»، «داستان كودكي چارلي چاپلين»، «با خانمان»، «پنج قصه از كريستسن آندرسون»، «پسرك روزنامه فروش» سعی کرد به رهایی بچه‌های ایرانی از جهل کمک کند. او در مجموع نزدیک به 70 کتاب را به زبان فارسی برگرداند.

محمد قاضی در ۲۴ دی‌ماه ۱۳۷۶ در سن ۸۵ سالگی از دنیا رفت و در شهر زادگاهش مهاباد به‌خاک سپرده شد.