به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) سومین نشست تخصصی تاریخ مجلس (ادوار سیزدهم تا شانزدهم) ساعاتی پیش با حضور علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی و رسول جعفریان، رییس سازمان کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی امروز(26 اردیبهشت) در محل کتابخانه مجلس شورای اسلامی به کار خود پایان داد.

لاریجانی در ابتدای سخنان خود ضمن تشکر از جعفریان و همکارانش در برگزاری این نشست گفت: این گونه جلسات موجب فهم دقیق تر به اوضاع و احوال کشور و ارتباط پارلمان با مردم و دیگر نهادهای دولتی در یک نگاه آسیب شناسانه نسبت به پارلمان و مجلس می شود.

وی ادامه داد: مجلس طی 32 دوره خود فراز و فرودهای بسیاری داشته است، در برخی دوره ها موجب شکوفایی و در زمان استبداد بی خاصیت یا کم خاصیت شده است در برخی از دوره ها نیز به دلیل اوضاع و احوال آشفته کشور مجلس نتوانسته کاری انجام دهد. شما پژوهشگران تاریخ به جنبه های حساس سیاسی مجلس نگاه می کنید، ولی وظیفه مجلس صیانت از حقوق ملت است زیرا نمایندگان مردم در مجلس هستند.

لاریجانی افزود: تدوین قوانین قوی و محکم یکی دیگر از وظایف مجلس است و این وظیفه کمی نیست. ما در تحلیل های تاریخی خود کمتر به این موضوعات توجه می کنیم. تدوین قانون مدنی در این میان کار درخشنده ای بود و هنوز قانونی از لحاظ اتقان و سیاق نگارش به قانون مدنی نرسیده است، گر چه اصلاحات جزئی در آن صورت گرفته اما هنوز ساختار آن عوض نشده است.

رییس مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: بعد از انقلاب نیز قانون مجازات اسلامی براساس قوانین فقهی تدوین شده است. برخی قوانین نیز مانند قانون ملی شدن صنعت نفت به صورت ذاتی تأثیر بسیار زیادی بر کشور داشته است.

لاریجانی نظارت بر عملکرد قوای دیگر را به‌عنوان سومین وظیفه مهم پارلمان دانست و تصریح کرد: این وظیفه به وضعیت کشور از نظر دموکراسی مربوط می‌شود و هر زمان که کشور به استبداد میل کرده این وجه کمرنگ شده است.

وی با بیان اینکه در برخی مسایل حرف‌های زیادی زده می‌شود اما قانون مشخصی برای آن تدوین نمی‌شود، افزود: در دوره‌های مختلف پارلمان شاهد چنین مشکلی بوده‌ایم، اما در چند دوره اخیر با تشکیل مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز پژوهش‌های اسلامی در قم و انتخاب مشاورانی برای کمیسیون‌ها، تلاش‌هایی برای رفع آن صورت گرفته است.

رییس مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه هنوز چنین مشکلی وجود دارد گفت: کمیسیون‌ها، قوه متفکر نزدیک به صحن و پارلمان هستند و لازم است عقبه تئوریک داشته باشند که بتوانند با تنظیم دقیق مواد قانونی و مشارکت با افراد نخبه کشور در جهت رفع این معضل برآیند.


وی ادامه داد: گروه‌های مختلف نخبه‌ای در جامعه وجود دارند که پیوستگی آنها با پارلمان به دقت تعریف نشده است، در حالی که با بررسی سیر پارلمان از نظر تقنین متوجه این اشکال مهم می‌شویم.

رییس فراکسیون اصولگرایان مجلس تاکید کرد: وقتی یک مدل حکومت را انتخاب می‌کنیم، باید تبعات آن را بپذیریم. مثلاً اگر در کشور دموکراسی انتخاب می‌شود، از لوازم آن حضور احزاب است که اگر نباشد، دموکراسی شکل خام پیدا می‌کند و در این حالت مجلس تشکیل می‌شود اما معلوم نیست که برآیند حرکت حکومت باشد.

لاریجانی اضافه کرد: منظور از احزاب آن گروه‌هایی نیستند که نزدیک انتخابات دور هم جمع می‌شوند، سروصدا راه می‌اندازند، اطلاعیه صادر می‌کنند و لیستی ارایه می‌دهند، زیرا چنین روندی کارکرد حزب نیست و شکل مبتذل آن است.

وی در ادامه اظهار کرد: کارکرد حزب آن است که بتواند کادر تربیت کند، برنامه تولید کند و افراد به مرور بتوانند بالا بیایند و گردش نخبگان در کشور به صورت سیستماتیک وجود داشته باشد.

لاریجانی با اشاره به مدل‌های متفاوت تشکیل پارلمان در کشورها افزود:‌ در برخی از کشورها مثل ایران یک پارلمان وجود دارد و لازمه‌اش آن است که گروه‌های نخبگان را به نحوی به این مرکز متصل کنیم تا افکار این قشر نیز وارد جریان تصمیم‌گیری‌ها شود؛ البته اگر احزاب قوی و دارای کارکرد درست باشند، به این پروژه کمک می‌کنند.

وی تاکید کرد: باید پذیرفت در یک نظام مردم‌سالاری دینی، پارلمان باید از دو جهت تقویت شود که یکی تجلی افکار نخبگان است و دیگر آنکه جریان‌های دینی با آن ارتباط داشته باشند و باید این دو را با یکدیگر ممزوج کرد.

رییس مجلس شورای اسلامی دوره‌های اول تا ششم مجلس را مرحله تکمیل پارلمان و دوره خوش‌نامی آن دانست و به وجود شخصیت‌هایی همچون مدرس در آن اشاره کرد و افزود: در این دوره‌ها آزادی نسبتاً وجود دارد، شاهد حضور افراد نخبه هستیم، تصمیمات نمایندگان بر کشور تاثیرگذار است؛ هر چند در برخی زمان‌ها شاهد افراط و تفریط‌ها هستیم.

نماینده منتخب مردم قم در مجلس نهم با بیان اینکه مجالس هفتم تا دوازدهم دوره بدنامی مجلس و تسلیم آن است، اضافه کرد: نمایندگان در این زمان مصلوب‌الاختیار هستند و از پارلمان تنها شکلی باقی مانده و محتوایی ندارد.

وی درباره ادوار سیزدهم تا شانزدهم مجلس شورای ملی که متعلق به بازه زمانی ۱۳۲۰ تا کودتای ۱۳۳۲ است، نیز توضیحاتی را ارایه کرد و گفت: در این زمان شاه اگر چه علاقه به کنترل پارلمان دارد، اما به دلیل جوانی و بی‌عرضگی و تغییر شرایط داخلی کشور، اجازه نفوذ در پارلمان را پیدا نمی‌کرد و تلویحاً پذیرفت که باید سلطنت کند نه حکومت.

لاریجانی وجود نخست‌وزیر در نظام سیاسی کشور که متکی به پارلمان است و انتخابات آزاد در برخی شهرها را دلیل دیگر قدرت مجلس در این ادوار عنوان کرد و افزود: در این زمان احزاب نقش فعالی به دست می‌آورند اگر چه در برخی موارد بیش از حد متعارف به پارلمان فشار وارد می‌کنند، به گونه‌ای که گاهی پارلمان در برابر چنین رفتارهایی دچار انفعال می‌شود.

رییس مجلس با بیان اینکه در این دوره‌ها پارلمان نسبتا فعال است، به ملی شدن صنعت نفت اشاره کرد و ادامه داد: برخی اشتباهات در این دوره صورت گرفت که یکی از آنها منحل کردن پارلمان توسط مصدق بود زیرا دیگر جایی برای احقاق حقوق ملت باقی نماند در حالی که پارلمان با تمام شلوغی‌ها و در برخی موارد رفتارهای تند حزب توده، برای خود حیثتی داشت.
وی تاکید کرد: در این دوره شاهد آزادی فکر و اندیشه در کشور هستیم، سلطه رضاشاه حذف شده و شرایط حالت ژله‌ای دارد تا افراد بتوانند از نظر سیاسی حرف بزنند.

لاریجانی با اشاره به آلت فعل بودن نمایندگان در برخی ادوار مجلس افزود: این مشکل یکی از بیماری‌هایی است که در رژیم‌های دیکتاتوری به وجود می‌‌آید و اکنون نیز در برخی کشورهای منطقه که قصد دارند ژست دموکراتیک بگیرند، مشاهده می‌شود که مجالسی درست می‌کنند اما نمایندگان آنها توسط شاه و امیر و ملکه منصوب می‌شوند و مرتب دم از وجود پارلمان و دموکراسی در کشور خود می‌زنند اما اینها نیز از همان سیاق آلت فعل هستند که هیچ نقشی نمی‌توانند داشته باشند و در واقع یک دموکراسی مبتذل به وجود می‌آورند.

وی ادامه داد: انقلاب‌های اخیر منطقه جای امیدواری دارد، زیرا مردم‌سالاری در این کشورها شکل می‌گیرد، ولی تعجب من از کشورهای غربی است که خودشان ساختار دموکراتیک دارند اما اجازه نمی‌دهند کشورهای منطقه نفس بکشند و در برابر دموکراسی‌خواهی آنها مقاومت می‌کنند.

رییس مجلس شورای اسلامی با طرح سوالی به بررسی ریشه فرازوفرودهای آزادی در فضاهای سیاسی کشور پرداخت و گفت: اگر چه برخی از این مسائل طراحی کشورهای خارجی برای ما است و تردیدی نیست که به دلیل موقعیت برجسته ژئوپلتیک ایران، حواس غرب به این سمت جلب شده است، اما نباید از مشکلات درونی خودمان غفلت کنیم.

وی با بیان اینکه آزادی برای یک کشور مانند آب حیات است، اضافه کرد: اگر در کشوری استعدادهای مردم بخواهد شکوفا شود باید زمینه ظهور آن فراهم شود و شهید مطهری نیز با اشاره به حق طبیعی انسان‌ها معتقد است که آنها استعدادهایی دارند و در برابر آن از حقوقی برخوردار هستند و تنها زمانی می‌توانند توانایی خود را بالفعل کنند که در شرایطی آزاد زندگی کنند.

لاریجانی عنصر آزادی را لازمه تحرک برای بالفعل شدن استعدادهای فکری دانست و تصریح کرد: در عدالت مساله آزادی رشد مطرح است، در حالی که در هر دوره‌ای تعریف‌هایی درباره عدالت صورت می‌گیرد اما عدالت آن است که همه انسان‌ها در یک جامعه بتوانند استعدادهای خود را شکوفا کنند.

وی افزود: دولتی می‌تواند ادعا کند مدینه عادله به وجود آورده است که زمینه‌های بالفعل شدن استعدادها را فراهم کند و این امر ضمن آنکه در سایه آزادی رخ می‌دهد، نیازمند بسترسازی دولت برای تحقق آن است.

نماینده مردم قم در مجلس هشتم تاکید کرد: برای گردش نخبگان در کشور باید فضای آزاد سیاسی وجود داشته باشد، زیرا اگر حکومتی ساختار غیرقابل انعطافی داشته باشد، اجازه ورود به نخبگان نمی‌دهد و در واقع قبیله‌سالار است؛ هر چند اگر هم از نخبگان استفاده کند، دسته‌دوم هستند.

وی با بیان اینکه در برخی برهه‌ها به بهانه ایجاد امنیت، آزادی را محدود می‌کردند، گفت: پس از انقلاب نیز چنین شرایطی به وجود آمد، مثلا هر زمان نزدیک انتخابات می‌شود انواع و اقسام بداخلاقی‌ها رخ می‌دهد و افراد یکدیگر را به باد فحش و ناسزا و تهمت و افترا می‌گیرند و انتخابات را که میوه شیرین آزادی و دموکراسی است به کام مردم تلخ می‌کنند.

وی ادامه داد: چنین کارهایی ذهن جامعه را خسته می‌کند، زیرا اگر آزادی فکر وجود دارد، باید برای بیان تفکرات باشد و نه زیر پا گذاشتن ارزش‌ها.

لاریجانی در بخش دیگری از سخنان خود به دیدگاه شهید مطهری در مورد حدگذاری برای آزادی در جامعه اشاره کرد و گفت: شهید مطهری معتقد بود آزادی را وقتی می‌توان محدود کرد که سایر ارزش‌ها را از توازن نیندازد.

رییس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه انسان‌ها وقتی به کمال می‌رسند که ارزش‌های متعدد آنها بالفعل شود  افزود: مشکلی که در برخی دوره‌های مختلف در کشور به وجود آمده این است که از آزادی به خوبی صیانت نشده و در برهه‌هایی دچار افراط و تفریط و جاروجنجال شده‌ایم.

وی با تاکید بر اینکه آزادی برای رشد فکری است و نه حقه‌بازی، گفت: عده‌ای فکر می‌کنند با استفاده از فضای آزاد باید افکار خود را با حقه‌بازی به جامعه عرضه کنند و این آفت بزرگی است، زیرا فریبکاری خیانت به کشور است.

رییس فراکسیون اصولگرایان مجلس با بیان اینکه گروه‌ها در فضای آزاد باید به صراحت و روشنی حرف بزنند، گفت: گاهی می‌بینیم برخی افراد چنان از ولایت فقیه حرف می‌زنند و خود را طرفدار آن نشان می‌دهند که در سابقه‌شان چنین چیزی دیده نمی‌شود و با این پدیده تاکتیکی برخورد می‌کنند.

لاریجانی تصریح کرد: روراست بودن با مردم از همه چیز مهمتر است و در صورتی که تمایل داریم از آزادی صیانت کنیم، باید با آنها روراست باشیم.

وی ادامه داد: زمانی برخی از افراد که در کشور از نظر سیاسی یا اقتصادی گرایش‌های چپ داشتند، اکنون در منتهی‌الیه راست حرکت می‌کنند،‌ در حالی که رجال سیاسی نباید این قدر تلون داشته باشد و در صورتی که نظرشان را عوض کرده‌اند، باید صراحتاً به مردم بگویند.

وی همچنین گفت: رجال سیاسی نمی‌توانند هر روز در هاله‌ای قرار بگیرند، زیرا باعث می‌شود شرایط کشور از توازن خارج شود و در این شرایط دسته‌بندی‌ها معلوم نیست که افراد از کدام تفکر حمایت می‌کنند.

وی افزود: لوازم آزادی و دموکراسی آن است که افراد حرف خودشان را به درستی بزنند و در زرورق‌های دروغین نپیچند، زیرا اینها فریبکاری است هر چند شاید خودشان ندانند.

رییس مجلس شورای اسلامی در پایان تاکید کرد: اگر بخواهیم از پارلمان و آزادی فکر در کشور صیانت کنیم، باید قبول کنیم داشتن اخلاق درست در این زمینه و رعایت حقوق دیگران لازم است، زیرا در صورت انجام چنین رفتاری می‌توانیم مدعی صیانت از حقوق مردم باشیم، چون زمانی که برای رسیدن به جایگاهی حاضر شویم با هر تهمتی رقیب خود را از میدان خارج کنیم، نمی‌توان چنین ادعایی داشت. 

در پایان این مراسم با حضور لاریجانی از سه اثر تازه منتشر شده کتابخانه مجلس رونمایی شد. 

فهرست اسناد انتخابات مجلس شواری ملی (ادوار 6 تا 12) نوشته علی ططری، زهرا غلامحسین‌پور، اسناد مشروطیت در یزد نوشته احمد مظفرمقام و اسناد روحانیت در مجلس (ادوار هفتم تا نهم) به کوشش فریناز متشرعی، ندا شهماری  سه اثر بودند که رونمایی شدند.