به گزارش خبرگزاری كتاب ایران (ایبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بين المللی کتاب تهران، نشست «نخستين كتاب چاپي فارسي در جهان» سه شنبه (19 ارديبهشت)، در سالن بين‌الملل سراي اهل قلم با حضور دكتر محسن جعفري‌مذهب عضو هيات علمي سازمان اسناد و كتابخانه ملي  و مجيد غلامي جليسه، كتاب‌شناس برگزار شد.

در ابتداي نشست، جعفري‌مذهب با اشاره به اينكه تجربه چاپ، قديمي‌ترين تجربه در ايران است، گفت: قديمي‌ترين متن چاپي مربوط به 740 سال پيش است. اين متن چاپي در اسكناس چيني به نام «چاو» در زمان مغولان حك شده ولي در حال حاضر موجود نيست. 

وي افزود: شكل ديگري از چاپ پيش از مغولان «طرش» ناميده مي‌شد. طرش‌ها كليشه‌هاي چوبي بودند كه نمونه آن در حال حاضر در بازارچه حضرت عبدالعظيم(ع) قابل خريداري است.

جعفري مذهب ادامه داد: قدمت چاپ مغولي 740 سال است اما قدمت طرش‌ها به 900 سال پيش برمي‌گردد و سرزمين‌هايي كه اين اسناد در آن يافت شده شامل سيراف، قاهره و ... بوده اند. 

اين محقق عنوان كرد: چاپ در شرق، به كار خودش ادامه ‌داد و به مرور زمان از چين به كره و از كره به ژاپن منتقل ‌و در مغرب زمين، دو قرن بعد، توسط گوتنبرگ اختراع ‌شد. 

در ادامه اين نشست، غلامي‌جليسه درباره خصوصيات چاپ گوتنبرگ گفت: اين چاپ با استفاده از قلع و سرب قابليت چاپ كتاب را در نسخه‌هاي بيشتر و اين امكان را براي صنعت چاپ فراهم مي كرد تا با شمارگان بيشتري كتاب را منتشر كند.

وي ادامه داد: در گسترش صنعت چاپ، مذهب نقش مهمي ايفا كرده است. در فاصله چاپ نخستين انجيل توسط گوتنبرگ تا چاپ نخستين كتاب‌هاي فارسي تعداد قابل توجهي كتاب به زبان عربي چاپ شده اند.

وي با تأكيد بر اينكه علت اين امر و عقب‌افتادن ورود چاپ به كشورهاي فارسي و عربي زبان، ويژگي‌هاي منحصر به فرد خط آنها بود، گفت: همين مشكلات سبب مي‌شد كه صنعتگران چاپ كمتر به سراغ اين خط بروند.

اين كتاب‌شناس با اشاره به اينكه نخستين كتاب فارسي چاپي موجود در جهان كتاب «داستان مسيح» است، گفت: اين كتاب در  هلند در سال 1639 به چاپ رسيده ولي قبل از اين زمان هم كتاب‌هاي زيادي به عربي چاپ مي‌شده كه عموماً متون مقدس بوده‌اند. 

غلامي‌جليسه اظهار كرد: كتاب قانون ابن‌سينا از نخستين كتاب‌هاي عربي بود كه در رم چاپ شد. بعد از اين تاريخ نيز نياز جامعه كليسايي به گسترش مذهبشان در كشورهاي فارسي و عربي زبان سبب تمايل آنها به چاپ كتاب‌هاي فارسي شد.

وي با اشاره به اينكه در تحرير اقليدس در سال 1588 ميلادي كه در رم به چاپ رسيد، سندي وجود دارد، گفت: در انتهاي اين كتاب فرماني  توسط حاكم وقت امپراطوري عثماني صادر شده كه براي چاپ كتاب‌هاي فارسي و عربي مجوز صادر كرده است.

جليسه ادامه داد: اين فرمان اين نويد را به ما مي‌دهد كه در امپراطوري عثماني كتاب‌هايي به خط و زبان فارسي پيش از داستان مسيح به چاپ رسيده‌اند كه الان موجود نيستند.

وي درباره «داستان مسيح» گفت: داستان مسيح كتابي مجادله برانگيز است. نويسنده آن جروم خاويه و مترجم آن عبدالستار ابن ابوالقاسم لاهوري است و سه نسخه ارزشمند از آن در ايران وجود دارد كه 2 نسخه آن در كتابخانه مجلس و يك نسخه آن در كتابخانه ملي است. 

اين محقق ادامه داد: داستان مسيح با هدف ترويج اعتقادات كليسا در جوامع فارسي‌زبان منتشر شده است.

جليسه با اشاره به اين‌كه كتاب‌هاي فارسي زبان منتشر شده در اروپا درسنامه‌اي براي مبلغان مسيحي با هدف يادگيري و تقويت زبان فارسي بوده، گفت: كتاب‌هايي كه در كشورهايي عربي نيز به چاپ مي‌رسيدند عمدتاً براي ترويج فرهنگ كليسا در اين كشورها مورد استفاده قرار مي‌گرفتند. 

اين كتاب‌شناس عنوان كرد: چاپ كتاب در كشورهاي اروپايي با هدف سياسي و مذهبي و عمدتا در جهت استفاده استعمارگران و مبلغان مذهبي بوده است.