به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، به نقل از سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌‌المللي كتاب تهران، نشست بررسي كتاب‌‌ «حقوق قراردادها و فقه اماميه» سه‌شنبه (19 ارديبهشت) در غرفه ديدار نمايشگاه كتاب برگزار شد. جليل قنواتي يكي از نويسندگان كتاب و محمدحسين ساكت و حسين سيمايي از نويسندگان و مدرسان حوزه حقوق به عنوان كارشناس در اين نشست حضور داشتند. 

حجت‌الاسلام مصطفي محقق‌داماد، سرپرستي نگارش اثر را بر عهده داشت، اما به دليل كسالت نتوانست در اين نشست حضور پيدا كند.

ساكت درباره تفاوت اين كتاب با آثار مشابه آن گفت: تاكنون در ميان كتاب‌هاي فقهي عنوان جداگانه‌اي براي قراردادها و فقه اماميه نداشته‌ايم، به همين دليل در اين كتاب مسايلي مطرح شده‌اند كه تا اندازه‌اي جديدند. به نظر مي‌رسد نويسندگان كتاب از نظرات فقيهان معاصر درباره برخي مسايل فقهي غفلت كرده‌اند، اما با وجود اين ديدگاه‌هاي بيشتر دانشوران صاحب‌نظر و مرجع حوزه فقه در اين كتاب مورد بررسي قرار گرفته‌اند. اين نقص تا اندازه‌اي پذيرفتني است، زيرا طرح تمامي نظريات و مسايل فقهي در اين اثر ممكن نبود.

وي افزود: نويسندگان اين اثر پس از ذكر ديدگاه‌هاي مختلف فقيهان، ديدگاه استنباطي و مستقل خود را ذكر نكرده‌اند در حالي كه خواننده انتظار دارد تا نظر نويسندگان را نيز به عنوان كارشناسان فقهي بدانند.

ساكت به كاربرد اصطلاح «اكراه اخلاقي» در اين اثر و مترادف دانستن آن با اكراه معنوي از سوي نويسندگان اشاره كرد و گفت: واژه اخلاقي را حقوق‌دانان فقه‌گراي جديد به تبعيت از حقوق‌دانان فرانسوي عنوان مي‌كنند. نويسندگان كتاب اين واژه را با كلمه «معنوي» مترادف دانسته‌اند، در حالي كه اين دو واژه در فقه اسلامي بار معنايي متفاوتي دارند.

وي درباره مسايل مربوط به سن بلوغ در اين كتاب گفت: مساله سن بلوغ در فقه اسلامي از جمله مسايلي است كه نظرات متفاوتي درباره آن وجود دارد. اخيرا آيت‌الله صانعي نظري را در اين باره بيان كرده‌اند كه مورد توجه محافل فقهي قرار گرفت و چالش‌هايي را بوجود آورد. بهتر بود در اين كتاب به اين نظريه كه جزو نظريات روز است نيز اشاره مي‌شد.

سپس سيمايي گفت: نقد يك كتاب فقط به معناي ايراد گرفتن به آن اثر نيست، بنابراين به برخي از ويژگي‌هاي مثبت كتاب نيز اشاره مي‌كنم. اين كتاب به شيوه‌اي نگاشته شده، كه خواننده غيرصاحب‌نظر كه ورود كافي به حوزه فقه ندارد نيز مي‌تواند با مطالعه آن با جايگاه واقعي فقه آشنا شود. اين كتاب، راهنماي بسيار خوبي براي دانشجويان محقق است، زيرا به آن‌ها كمك مي‌كند كه بدانند موضوعات مختلف فقهي را در چه ابوابي جست‌وجو كنند.

وي خلوص فقهي را از ديگر مزاياي كتاب دانست و گفت: مقصودم از خلوص فقهي اين است كه نويسندگان تا حد امكان از اظهارنظر درباره مسايل مختلف فقهي خودداري كرده‌اند، بنابراين فردي كه به اين كتاب مراجعه مي‌كند نه نظرات استنباطي نويسندگان بلكه نظر فقيهان را درمي‌يابد. نويسندگان اين اثر، نظرات خود را نيز در قالب نظر يك فقيه بيان و از اين طريق با برخي از نظريات مخالفت كرده‌اند. همچنين خواننده مي‌تواند به اين كتاب به عنوان منبع نظرات فقهاي مرجع اعتماد كند، زيرا نويسندگان آن علاوه بر حوزه فقه در حوزه حقوق نيز صاحب‌نظرند.

سيمايي به ذكر چند نكته در نقد كتاب پرداخت و گفت: گاه ادبيات نگارشي اين اثر به ادبيات حوزوي شبيه شده. اين امر به آن دليل است كه نويسندگان از سويي اصرار داشتند خلوص فقهي كتاب را رعايت كنند، اما از سوي ديگر به دليل سابقه تحصيل در حوزه‌هاي علميه، متون فقهي را با همان ادبيات حوزوي به فارسي برگرداندند كه اين امر به نامفهوم شدن برخي از جملات منجر شده است.

وي افزود: گاهي در متن فارسي كتاب، عين عبارت عربي منبع مورد مراجعه، به همراه ترجمه آن ذكر شده، در حالي كه گاهي برخي از متون عربي مهم در پاورقي آمده‌اند.

سيمايي ادامه داد: در برخي مطالب اين اثر ديده مي‌شود كه نويسندگان به دليل داشتن عرق مذهبي به دفاع كلامي از يك مساله فقهي پرداخته‌اند. در واقع نويسندگان در مباحثي كه خواننده احساس مي‌كند فلان مساله فقهي معقول نيست از استدلال كلامي بهره گرفته‌اند. براي مثال درباره چرايي ارث نبردن وارث كافر از مورث مسلمان، نويسندگان به دفاع كلامي پرداخته‌اند كه از قضا دفاعي ابتر و ناقص است.

وي افزود: نويسندگان در دفاع از اين مساله استدلال مي‌كنند كه حكم تعبدي اسلام در اين باره سبب ترغيب شدن كافر به اسلام آوردن مي‌شود. اين دفاع ناقص است، زيرا دين اسلام به مسلماني كه به دلايل اقتصادي اسلام آورده باشد نيازي ندارد. در ضمن اگر نويسنده بخواهد استنباط خود را به شارع نسبت دهد بايد به آيه‌اي از قرآن استناد كند كه چنين امري در اين بخش از كتاب محقق نشده است.

سيمايي ادامه داد: پيشنهاد مي‌كنم در بخش‌هايي از كتاب كه نويسنده دغدغه ديني و كلامي دارد به جاي ارايه استدلال‌ها و دفاع‌هاي كلامي به مقالات اين حوزه ارجاع دهد.

سپس قنواتي درباره دليل پرداختن به فقه اماميه در اين اثر گفت: به نظر ما نويسندگان اين كتاب، فقه اماميه تاكنون به عنوان يك نظريه مطرح نشده و ما به دنبال اين مساله بوديم كه فقه اماميه را به گونه‌اي در اين كتاب مطرح كنيم كه وراي ساير مسايل فقهي به عنوان يك نظريه ارايه شود.

وي درباره غفلت از نظرات فقهاي معاصر در اين كتاب گفت: بيشترين تاكيد ما در اين كتاب استناد به نظرات فقيهان مرجع بوده و اين در حالي است كه به نظرات فقهاي معاصر نيز اشاره  و اين نظرات را در قالب رواياتي ذكر كرده‌ايم كه درباره مساله فقهي مطرح شده‌اند.

قنواتي افزود: مي‌پذيرم كه ادبيات نگارشي بخش‌هايي از اين كتاب حوزوي است. ما تلاش زيادي براي تعديل كردن اين ادبيات انجام داديم اما ممكن است در برخي موارد دچار غفلت شده باشيم.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.