به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب، نشست «خريد منابع اطلاعات الكترونيكي براي كتابخانه‌ها» با حضور حسن كياني، ابراهيم عمراني، سيد اميد فاطمي، پونه مهرتاش و سينا مرعشي عصر دوشنبه (18 ارديبهشت) در سراي كارنامه نشر برگزار شد.

كياني در ابتداي اين نشست با اشاره به اهميت خريد نشريات و منابع الكترونيكي براي دانشگاه‌ها گفت: در عصر انفجار اطلاعات ديگر نمي‌توان استادان و دانشجويان را به منابع چاپي محدود كرد. به دليل حجم ذخيره كم منابع الكترونيكي براي كتابخانه، سرعت بالاي دسترسي به منابع، امكان استفاده چند كاربر از يك منبع و هزينه‌هاي پايين براي كاربران استفاده از اين منابع در كتابخانه‌ها اهميت فراوان دارد.

وي ادامه داد:به ‌رغم اين كه به اهميت اين منابع اشاره كردم اما بايد بگويم در مسووليت رييس كتابخانه مركزي دانشگاه الزهرا عالم بي عملم چرا كه در اجراي اين كار و خريد منابع براي كتابخانه‌ها با مشكلات و مسايل مالي فراواني مواجه ايم.

اين مدرس كتابداري افزود: ما بايد خريد منابع الكترونيكي براي كتابخانه‌ها را داشته باشيم كه در اين صورت به دليل پرداخت نشدن به موقع بدهي‌ها ممكن است ديگر نتوانيم دسترسي داشته باشيم و راه دوم اين است كه من از مسووليت خود استعفا بدهم، بايد بگويم هيچ يك از اين دو راه ايده‌آل من نيست و همواره اميدواريم تا مطالبه‌هاي مالي ما از دانشگاه پاسخ داده شود. به ‌رغم اينكه در دانشگاه‌ها همواره اولويت‌هاي ديگري مطرح اند.

مرعشي ناشر منابع الكترونيكي، در ادامه به برخي از مشكلات خود در اين زمينه اشاره كرد و گفت: با توجه به اقبال مخاطبان نسبت به منابع الكترونيكي در مقابل منابع چاپي و تقويت اين نياز، هر روزه تعداد دانشگاه‌هاي درخواست‌كننده براي استفاده از منابع الكترونيكي بيشتر شده و به همين دليل كنسرسيوم‌هايي شكل گرفتند كه هدفشان تخفيف گرفتن از ناشران و تعامل بيشتر با آنها بود.
 
وي ادامه داد: به دليل اين افزايش تقاضا متوليان تصميم گرفتند كه كنسرسيوم‌ها را تجميع كرده و يك كنسرسيوم تأمين منابع علمي در درون وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت تشكيل دهند.

وي افزود: خريد كنسرسيوني توسط دانشگاه‌ها موجب مي‌شود تا آنها بتوانند از تخفيف‌هاي دسته‌جمعي استفاده كرده و همچنين ساز و كارهاي مناسبي براي پرداخت مبالغ داشته باشد با اين وجود مشكلاتي چون تأمين نشدن اعتبار ريالي، تأمين ارز و انتقال آن گريبانگير ناشران الكترونيكي است. ارايه نرخ دوگانه ارز نيز موجب شده تا بسياري از دانشگاه‌ها منتظر مانده تا از طريق ارز دولتي بدهي‌هاي خود را پرداخت كنند كه معمولاً اين راه نيز با مشكلاتي مواجه است و تنها راهكار ما در برابر پرداخت نشدن بدهي‌ها قطع دسترسي به منابع در دانشگاه‌هاست كه راضي به آن هم نيستيم.

اين ناشر الكترونيك با بيان اين‌كه در همه جاي دنيا استانداردهايي براي خريد و به اشتراك‌گذاري منابع الكترونيك وجود دارند، گفت: متأسفانه اين استانداردها در ايران همواره دچار تغييرند و زمان‌بندي‌ها براي پرداخت بدهي‌ها از سوي كتابخانه‌ها رعايت نمي‌شوند.

مهرتاش، دبير شوراي سياستگذاري كنسرسيوم تأمين منابع ملي نيز سخناني را ارايه كرد و گفت: در شوراي سياست‌گذاري تأمين منابع كنسرسيوم‌هاي مختلفي وجود دارند كه ذي‌نفع‌هاي زيادي نيز در آن است. ما در اين شورا بحث نياز سنجي از دانشگاه‌ها را براي خريد منابع برعهده داريم. از يك سو با مسوولان دانشگاه‌ها براي تامين منابع برخورد داريم و از سوي ديگر با ناشران و كارگزاران در ارتباطيم و چانه‌زني‌هايي را براي تنظيم قرارداد ميان ناشران و مسوولان دانشگاهي داريم.

وي افزود: البته مسايلي مانند افزايش نرخ ارز و انتقال ارز به خارج از كشور باعث تحت‌الشعاع قرار دادن بسياري از وظايف اصلي اين دبيرخانه شده است.

فاطمي رييس شوراي سياستگذاري تأمين منابع علمي در ادامه اين نشست به راهكارهايي براي شيوه‌هاي متعدد دسترسي به منابع الكترونيكي اشاره كرد و گفت: مهمترين هدف شورا رساندن منابع علمي به محققان است و هدف از خريد و تشكيل كنسرسيوم نيز همين موضوع بوده است. دسترسي محقق به منابع راه‌هاي متفاوتي چون اينترنت، موبايل و ... دارد. از سوي ديگر محققان فعلي مانند محققان گذشته تمايلي به تحقيقات عميق ندارند و تنها به دنبال موضوع هاي مورد جستجوي خودند.

وي اظهار كرد: با توجه به تعداد زياد منابع و انتخاب كاربر بايد از سوي شورا، پرتالي راه‌اندازي شود تا از طريق آن محقق نياز خود را اعلام كرده و شورا به او بگويد كه چگونه مي‌تواند به منابع دسترسي يابد همچنين بايد راهكارهايي براي رده‌بندي منابع و در اختيار قرار دادن آن استخراج شوند.

رييس شوراي سياستگذاري تأمين منابع علمي اضافه كرد: ناشران منابع الكترونيك نيز نگاه‌هاي متفاوتي به اين بخش دارند برخي از آنها بنگاه‌هاي اقتصادي اند و برخي ديگر انجمن‌هاي علمي، بنابراين شورا نيز بايد تأمل كند كه با هر يك از اين ناشران چگونه بايد برخورد كند.

فاطمي بر اشتراك‌گذاري منابع تأكيد كرد و گفت: نگاه ما به منابع الكترونيكي تنها نبايد دسترسي باشد و بايد تفكر اشتراك‌گذاري را در اولويت قرار بدهيم.

كياني، در ادامه اين نشست بر ضرورت آموزش چگونگي تحقيق در منابع الكترونيك به دانشجويان اشاره كرد و گفت: متوليان بايد به كتابداران آموزش جستجو در منابع الكترونيك را بدهند و آنان نيز بايد آن را به دانشجويان منتقل كنند.

وي تصريح كرد: در حال حاضر 80 درصد از دانشجويان ما روش جستجو در اين منابع را بلد نيستند و به ‌رغم هزينه‌‌هايي كه دانشگاه‌ها براي خريد اين منابع مي‌كنند، ميزان دانلود منابع بسيار پايين است. 

اين مدرس كتابداري اظهار كرد: در دانشگاه‌ها پژوهش به معناي مطلق وجود ندارد و دانشجويان فرهنگ استفاده از منابع الكترونيك را فرا نگرفته‌اند بايد در اين زمينه سياست‌هاي لازم اجرا شود.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.