به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست‌ و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «مقدمه‌ای بر رده‌بندی علوم» شنبه (16 ارديبهشت) در سالن کارنامه نشر سرای اهل قلم برگزار شد.

در این نشست غلامرضا فدایی، محمدحسین ساکت و ابراهیم عمرانی (دبیر نشست) حضور داشتند.

غلامرضا فدايي در ابتدای این نشست سخنانش را با طرح مباحثی در رابطه با شكسته شدن مرزها در علوم مختلف آغاز کرد و گفت: گرچه این موضوع سبب شکل‌گیری عناوین بین‌رشته‌ای شده و مرزبندی مشخصی وجود ندارد، اما باید مرز روشنی را برای هر علم ارایه داد.

به اعتقاد فدایی طبقه‌بندی علوم با طبقه‌بندي كتابداري فرق دارد ولی براساس طبقه‌بندي علوم مي‌شود طبقه‌بندي كتابداري را انجام داد. وی در این رابطه گفت: طبقه‌بندي علوم در بسیاری از مواقع مبناي فلسفي، آموزشي و كتابشناسي دارد. 

فدايي ادامه داد: طبقه‌بندي علوم بحثی بسيار جدي است و اندیشمندانی كه دستي در فلسفه، دائرة‌المعارف‌نويسي و كتابداري دارند ناگزير وارد طبقه‌بندي علوم مي‌شوند. 

وی به کلاس‌های درسی خود اشاره اي کرد و گفت: در درس مرجع‌شناسي همراه با دانشجویانم همواره مبحث طبقه‌بندي علوم را مطرح و حتی گاهی مواقع طبقه‌بندي علوم دانشمندان مختلف را بررسي و نقد كنيم.

غلام‌رضا فدايي سرآغاز اين بحث را به ارسطو نسبت داد و گفت: او از حكمت نظري و حكمت عملي نام می‌برد و این گونه به طبقه‌بندي علوم می‌پرداخت اما طبقه‌بندي علوم نمی‌تواند به گونه‌ای باشد كه دانشمندان بتوانند بر همه علوم اشراف داشته باشد.

وی طبقه‌بندي علوم را یکی از دغدغه‌های همیشگی خود دانست و از انگیزه‌های خود براي پژوهش در حوزه طبقه‌بندي علوم سخن گفت و افزود: در آیات قرآن آمده که از دو مسير به شما حق را نشان مي‌دهيم، يكي از طريق طبيعت و ديگري وجود خودتان. من آياتي را كه در توصیف جهان و خلقت آمده، مشاهده کردم، خداوند در اين آيات از آسمان و زمين، شب و روز، خورشيد و ماه، و وجود انسان‌ها نام می‌برد که اشاره‌ای است به زوجيت و تقارن. 

نويسنده كتاب ادامه داد: به اين صورت مي توان منشا تفكر جديد علوم را به صورت سلسله مراتب و زوجی تقسيم كرد. اغلب تقسيم‌بندي‌های موجود هم بر اساس همين زوجيت‌هايند که البته داراي فوايد زيادي است.

وی افزود: در همين راستا مقالاتي نوشتم و با صاحب نظران بسیاری صحبت كردم و معتقدم بحث طبقه‌بندي علوم بحثي ذوقي است نه اجرايي. ولي اگر اصلاح شود مي‌تواند مبناي علوم بسیار زيادي قرار گيرد و کمک زیادی به پیشرفت علم بکند.

محمد حسین ساكت سخنران دیگری بود که در درباره نياز به طبقه‌بندي علوم گفت: اگر از نظر سير تحول انديشه‌هاي فلسفي بخواهيد خطی ترسيم کنید می‌بینید، طبقه‌بندی علوم همواره مطرح بوده و بعد از شناخت وجود طبيعت و ماورا‌لطبيعت كه فراتر از ذهن بشر بود، كاربردي‌ترين موضوع همین طبقه‌بندي علوم است.

وی اهمیت طبقه‌بندی علوم را از جنبه‌هاي‌ مختلف بررسی کرد و درباره طبقه‌بندی دانشمندان اسلامی گفت: زمانی طبقه‌بندي علوم وارد اسلام شد و با اين‌كه جانمايه‌اش را از متون يونانی و غربي گرفت اما توانست تغييرات زیادی را در علوم به وجود بیاورد.

ساكت ادامه داد: در راستاي اين انديشه‌نگاري‌ها مي‌بينیم هر دانشمندي در رده‌بندي علوم، فرهنگ و تمدن خود را لحاظ می‌کند و این‌گونه وارد مرز مسایل ايدئولوژيك مي‌شود و دانش‌ و علايق خود را دخالت مي‌دهد. 

وي بعد از بیان انتقاداتی در رابطه با کتاب «مقدمه‌ای بر رده‌بندی علوم»، طبقه‌بندی علوم را پایه‌گذار گرایش به تخصص‌گرایی دانست و گفت: طبقه‌بندی علوم نقش به سزایی هم در شیوه نگارش کتاب‌ها و هم توسعه کتابخوانی داشته و این‌ها نتایج کوچکی نیستند. 

محمد حسين ساكت، شیوه طبقه‌بندی علوم توسط فدایی را دارای پیشینه دانست و گفت: گرچه پیش از این، از شیوه دوتایی یا تقارن استفاده می‌شد اما کار محققان به این گستردگی نبود. 

ساکت به محتوای کتاب و بخش‌های مختلف آن‌ هم اشاره کرد و افزود: باید به این سوال پاسخ دهیم که در دوره‌ای كه با انفجار اطلاعات و شتاب فزاینده علوم رو به رو ايم، آیا به این بینش مکتبی برای ارایه دسته‌بندی‌‌ها تيازي داریم یا خیر؟ آیا این طبقه‌بندی، سرآغاز تحولی است که در آینده هم دیگران می‌توانند بدان بنگرند و راه افرادی مانند دکتر فدایی را تکمیل کنند؟

وي اظهار داشت: پيش از رنسانس، اعتقادی به تخصص‌گرایی نبود. ارسطو هم گرچه مرزبندی می‌کرد اما تخصص‌ها را از هم جدا نمی‌کرد و افرادی مثل او نهالی کاشتند که اندیشمندان بعد آن را تناور کردند.

فدایی در ادامه، به انتقاداتی که در رابطه با طبقه‌بندی او شده بود  پاسخ داد و گفت: هر چند جرقه‌های اولیه این نوع طبقه‌بندی از آیات قرآن بود، اما نمی‌توان کتاب و شیوه آن را مذهبی و در نتیجه در یک محدوده خاص دانست. اگر دین و به ويژه اسلام به صورت واقعي شناخته شوند، می‌توان به کمک آن به شناخت جهان رسید. با این نوع طبقه‌بندی، هستی‌شناسی، معرفت شناسی و جهان‌شناسی قابل تبیین است.

عمرانی معتقد است بحث‌ ابتدایی کتاب و پرداختن به مسایل مذهبی در بخش قابل توجهی از کتاب، سبب می‌شود ذهن مخاطب به سمتی برود که به كتاب نگاهي مذهبی شود.

نشست نقد و بررسی «مقدمه‌ای بر رده‌بندی علوم» (۱6 اردیبهشت) از ساعت ۱۸ تا ۱۹/۴۵ در سالن کارنامه نشر سرای اهل قلم بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، از 13 ارديبهشت تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.