به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران، نشست تخصصی کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی در ایران با حضور دکتر زهره میرحسینی عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شمال، دکتر ابراهیم افشار زنجاني عضو هيات علمي دانشگاه اصفهان، مهدی شقاقی رييس اداره انتشارات و ارتباطات علمي نهاد کتابخانه‌های عمومی و محمد خندان مديركل پژوهش و نوآوري نهاد كتابخانه‌هاي عمومي عصر روز گذشته (13 اردیبهشت) در سالن کارنامه نشر سرای اهل قلم برگزار شد.
‌
در ابتدای این نشست، محمد خندان دبیرجلسه با طرح این سوال که کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی در ایران چیست؟ به توضیح مفهوم «کارکرد» پرداخت و گفت: جامعه به مثابه یک کل متشکل از ساختارهاییست که این ساختارها را نهاد اجتماعی می‌نامیم. هر يك از این نهادها برای برآوردن یک نیاز اجتماعی ایجاد شدند و این نهادها در هماهنگی با یکدیگر برای حفظ ثبات و نظم جامعه فعالیت و هريك برای رسیدن کشور به هدف خود یا یکدیگر مشارکت می‌کنند.

در ادامه، زهره میرحسینی گفت: کارکردهای اجتماعی به مسایل فرهنگی جامعه مرتبط اند و فرهنگ صحیح سبب رشد این کارکردها خواهد شد.

وی با بیان این‌که آموزش تنها مولفه فرهنگ‌سازی نیست بلکه آموزش می‌تواند باورهای غلط و مشکل‌ساز برای جامعه به‌وجود آورد، افزود: فرهنگ عمومی بخشی از فرهنگ کلی مورد نظر محققان و دولت‌هاست و نقطه کانونی برای برنامه ریزی‌ها و استراتژی ها محسوب مي شود.

میرحسینی ادامه داد: تغییرات اجتماعی و اقتصادی جامعه بر فرهنگ تاثیرگذارند و موازی با هم حرکت می‌کنند. فرهنگ عمومی را فرهنگ مورد نظر دولت‌ها و دستگاه‌های برنامه‌ریزی می‌نامند و دولت‌ها برای بالا بردن سطح آگاهی‌ها و مهارت‌های افراد، مایل به مداخله در فرهنگ عمومی اند البته با تاکید بر موارد وحدت بخش ملی.

این استاد دانشگاه با اشاره به رهنمودهای «ایفلا» (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و موسسات کتابداری) که تمرکز بر رشد فرهنگی و هنری در جامعه را مهم دانسته، گفت: در این رهنمودها از کتابخانه‌های عمومی به عنوان بزرگراهی برای رشد فرهنگی نام برده شده و همچنین برای ارتقا آگاهی افراد به میراث فرهنگی و حمایت از گفت‌وگوهای فرهنگی و تنوع فرهنگی اشاره شده است.

میرحسینی ادامه داد: اهداف کتابخانه‌های عمومی از نظر «ایفلا» شامل حمایت از آموزش فردی و خودآموزی، آموزش رسمی در تمام سطوح و ایجاد محلی برای اطلاعات که در اختیار همگان باشد، همچنین فراهم آوردن فرصت‌هایی برای توسعه خلاقیت افراد، ایجاد و تقویت عادت مطالعه در کودکان از سنین خردسالی، تاکید بر پیشرفت‌های فرهنگی و هنری جامعه، شکل دادن هویت فرهنگی و حمایت از آن، تقویت بینش اجتماعی به عنوان محل عمومی و مکانی برای ملاقات افراد جامعه است.

وی اظهار کرد: کتابخانه‌ها با کارکرد مثبت باید مورد حمایت همه‌جانبه دولت قرار گیرند تا به این ترتیب بتوانند به صورت مطلوب به فرهنگ عمومی در کشور جهت دهند.

در ادامه نشست، ابراهیم افشار زنجانی در پاسخ به کارکردهای کتابخانه های عمومی در ایران، گفت: ابتدا باید بررسی کنیم که نهاد کتابخانه چه زمانی به وجود آمده و چه کسانی و به چه منظوری آن را راه اندازی کردند؟

وی افزود: خواستگاه کتابخانه‌های عمومی در غرب خصوصا انگلستان و آمریکا که بقیه کشورها هم به تبعیت از آنان این نهاد را تاسیس کردند خواستگاهی کاملا غیر دولتی و غیر ساختاریافته بوده، بدان معنی که کتابخانه‌های عمومی بیشتر توسط تحصیل‌کردگان و فرهنگیان به وجود آمده اند.

افشار اضافه کرد: آنان این نهاد را برای منتشر کردن دانش و دانسته‌های خود بین توده‌های مردم به ويژه کارگران شهر نشین ایجاد کردند تا با آگاهی دادن به آنان، این قشر از جامعه وارد مسایل جامعه شوند و بتوانند انتخاب‌های درستی انجام دهند تا دولت‌های دموکراتیک شکل گیرند.

وی با اشاره به این‌که در کشور ما نیز دقیقا به همین منظور کتابخانه‌های عمومی شکل گرفتند، گفت: از سال 1285 تا 1343 کتابخانه‌ها در ایران توسط فرهنگیان و سرشناسان شهری تاسیس می شوند و به همین دلیل ملی نامیده شدند چون دولتی نبودند، اما در سال 43 با دولتی شدن کتابخانه‌ها، این نهاد تبدیل به مکانی برای ترویج افکار و آراء حکومت و دولت می‌شود.

وی وابستگی کتابخانه‌ها به دولت مرکزی را انحراف در رسالت و کارکرد این نهاد دانست و افزود: شاید الان کارکرد اصلی کتابخانه‌های ما، به دلیل سیاستگذاری‌های دولت، یکسان سازی است که با خواستگاه و کارکرد اصلی این نهاد تضاد دارد.

در پایان نشست، مهدی شقاقی با اشاره به این‌که یافته‌های جدید پزشکی حاکی از آن است که مطالعه باعث ضعف بینایی، آرتروز گردن، ریزش مو و پیری زودرس می شود، این سوال را مطرح کرد که آیا واقعا کارکرد کتابخانه‌های عمومی مطالعه است؟ یا محلی برای رودرویی مردم و مباحثه برای پر کردن شکاف بین دولت و مردم که می‌تواند جایگاه درستی برای کتابخانه باشد؟

وی افزود: انسان‌ها برای عمل کردن به دنیا آمده اند نه کتاب خواندن و اتفاقا انسان‌هایی که بیشتر مطالعه می‌کنند کمتر اجتماعی و بیشتر منزوی و گوشه‌گیر می شوند.

شقاقی اظهار کرد: در جامعه مدرن و غرب مطالعه تبدیل به یک مشکل شده است چون انضباط موجود در این نهاد برای هنجار کردن و آرام کردن رفتار مهاجران استفاده می‌شده و آموزش مادام‌العمر هم با بهنجارسازی رابطه مستقیم دارد.

وی با اشاره به عملگرا بودن انسان بیشتر از مطالعه کردن، گفت: ما ایرانیان دارای فرهنگ شفاهی هستیم به خاطر همین در شهر و خیابان و وسایل نقیله سریع با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و شروع به صحبت می‌کنیم.

وی عنوان کرد: نباید گفت‌وگو را با مطالعه که فرهنگ غربی برای انزوا ایجاد کرده، عوض کنیم و کارکرد اصلی کتابخانه‌ها را فقط ترویج مطالعه بدانیم.