به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، تکیه خوانساری در گورستان تاريخي تخت فولاد اصفهان، يكي از آثار تاريخي به جاي مانده از عهد پایانی صفوی قرار دارد كه به دليل كثرت عالمان مدفون در آن، به این تکیه لقب «قبه‌العلما» داده‌اند.

بيشتر علمای مدفون در این تکیه، از شخصیت‌های علمي بزرگ و معروف شهر و استان اصفهانند. به عنوان مثال، اين تكيه مدفن آقاحسین خوانساری و فرزندش جمال است كه هر دو از دانشمندان عصر صفوی بودند. پس از مرگ آقاحسین خوانساری، شاه سلیمان صفوي دستور داد بقعه‌ای برای وی بنا کنند كه اكنون به تكيه خوانساري معروف شده است. اين بنا، يكي از زيباترين و نفيس‌ترين نمونه‌هاي معماري و هنري دوران شاه سليمان صفوي محسوب مي‌شود.

در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترين بزرگان و چهره‌هاي علمي مدفون در این تکیه و آثار آنان مي‌پردازيم.

آقاحسین خوانساری
آقاحسين خوانساري، مشهور به «استاد الکل فی‌الکل» و «محقق خوانساری» دانشمند، فقیه و فيلسوف بزرگ شیعه عصر صفوی است که به دلیل كسب علم از محضر جمع كثيري از استادان زمان خود از جمله ميرفندرسكي، ميرداماد و علامه محمدتقي مجلسي، به وي لقب «تلمیذ البشر» داده بودند. 

وی برای نشر اسلام علاوه بر حدیث و فقه، یادگیری فلسفه و حکمت را لازم می‌دانست. آقا حسین در فلسفه پیرو میرداماد، ميرفندرسکی، مولی حیدر خوانساری و شیخ بهاءالدین عاملی بود.

آقا میرمحمد صالح خاتون‌آبادی، سیدحسین خلیفه‌سلطان، آخوند مسیحای کاشانی و علامه محمدباقر مجلسي، برخي از مهم‌ترين شاگردان اين فيلسوف بزرگ عصر صفوي‌اند.

آقاحسين خوانساري در کلام، فقه، فلسفه و اصول تبحر داشت و از سرامدان مذهبی و علمی دوران خود بود و علاوه بر اين، به زبان عربی و فارسی شعر می‌سرود. وی نویسنده‌ای پرکار بود و آثار ارزشمند فراواني در فلسفه، فقه و اصول و دیگر علوم از او به جاي مانده كه برخي از مهم‌ترين آن‌ها بدين قرارند:
- مشارق الشموس (در شرح کتاب «الدروس» شهید اول)
- حاشیه بر الهيات شفاي ابن‌سينا
- حاشیه بر شرح تجرید
- ترجمه صحیفه سجادیه
- اجوبه المسائل
- حل شک فی کون بعض اهل البلد کافرا و اکثرهم مسلمون
- رساله در خمس

آقاجمال‌الدین محمد خوانساری
وی فرزند آقاحسین خوانساری و معروف به آقاجمال بود. مقام علمي اين محدث، متکلم و فقیه اصولی و جامع علوم معقول و منقول را بسیار ستوده‌اند و به وي لقب «جمال‌المحققين» داده‌اند.

تاريخ‌نگاران از او به عنوان دانشمندي نامدار كه داراي احاطه علمي كم‌نظير و حسن سليقه و انديشه‌هاي ناب بود ‌ياد كرده‌ و وي را سبب خيرات و بركات بسياري بر جهان تشيع در عصر خويش دانسته‌اند و معتقدند حوزه علميه اصفهان توسط او رونق گرفت.

آقا جمال با پادشاهان عصر خویش ارتباط داشت و برای از بین بردن فساد، با حکومت وقت از نزدیک همکاری مي‌كرد و آنان را در موارد لازم از منکر باز مي‌داشت و به معروف رهنمون می‌شد. وی کتاب‌های مورد نیاز جامعه شیعه را به درخواست سلاطین و کارگزاران صفویه ترجمه یا تاليف می‌كرد.

آقاجمال‌ از محضر بزرگاني مانند محقق سبزواري بهره برد. وي معاصر علامه مجلسی بود و با وی رقابت علمی نيز داشت و پس از وفات علامه مجلسی بر پیکر او نماز گذارد.

آقاجمال در بيشتر رشته‌‌هاي دوران خود از جمله فقه، اصول، فلسفه، تفسير، علوم رياضي، شعر و ادب، عقايد و كلام تسلط وافر داشت و در اين زمينه‌ها صاحب آثار بسياري بود كه برخي از آن‌ها عبارتند:
- ترجمه و شرح «غررالحكم و دررالكلم»
- حاشیه بر شرح لمعه
- ترجمه «مفتاح‌الفلاح» شیخ بهایی
- حاشیه شرح اشارات
- مبدا و معاد: در اصول دين و اعتقادات
- جبر و اختيار
- حاشيه بر طبيعيات شفاي ابن سينا
- ترجمه و شرح دعاي صباح
- ترجمه قرآن كريم

ملامحمد باقر فشارکی
وي از فقها و مراجع تقلید بزرگ عصر صفوي در اصفهان بود که در ترویج احکام دین و احادیث ایمه اطهار(ع) تلاش بسیاری كرد.

شهرت این دانشمند به خاطر آثار مهم اوست. از وي حدود سی جلد كتاب مهم و ارزشمند در علوم مختلف به جاي مانده است كه برخي از مهم‌ترين آن‌ها عبارتند:
- عنوان الكلام (شرح دعاهای روزهای ماه مبارك رمضان)
- ذخیرة العباد
- تنزیه المومنین
- آداب الشریعه (آداب و دستورات زندگی)
- رساله معرفت
- اربعین ( در شرح چهل حدیث)
- ذخیرة المعاد (در اصول دین)

ملاحسینعلی تویسرکانی
وي مجتهد و محقق بزرگ عصر صفوي و از علماي مشهور اصفهان و استاد بزرگان بسیاری از جمله آخوند ملامحمد کاشانی و میرزا عبدالغفار تویسرکانی بود.

«کشف الاسرار» در یازده جلد و «فقه استدلالی» از مهم‌ترين آثار تويسركاني‌‌اند. برخي از ديگر آثار مهم او عبارتند:
- نجات المومنین (در اصول دین و اخلاق)
- رساله علمیه
- فصل الخطاب (2جلدي، در اصول فقه)
- المقاصد العالیه (2 جلدي، حاشیه بر «قوانین الاصول»)
- الرّد علی بعض الاخباریه

سیدمحمد شفیع جزایری شوشتری
اين فقيه و رجال‌شناس بزرگ، پس از تحصيلات مقدماتي در شوشتر، به اصفهان رفت و نزد بزرگاني مانند محمد ابراهيم كلباسي كسب علم كرد و سرانجام از وي اجازه اجتهاد گرفت.
 
برخي از مهم‌ترين آثار او عبارتند:
- «کشف الریاض» در چهار جلد (حاشيه بر كتاب «رياض المسايل» سيدعلي طباطبايي)
- حاشیه بر كتاب «نقد الرجال» اثر مير مصطفي تفرشي
- رساله‌اي در منجزات مريض

تکیه خوانساری همچنین مدفن بزرگان دیگری است كه از آن جمله‌اند:
- میرسید علی طباطبایی بروجردی: صاحب آثار بزرگی مانند
«اصول الفقه»، شرح «هدایه» شیخ حر عاملی

- میرزا حیدرعلی مجلسی: محدث و رجالی بزرگ عصر زندیه و اوایل قاجار و صاحب آثار ارزشمندي مانند «تذکره الانساب» و «منتخب اللولوه»

- میرزا حسنعلی مجلسی: فقیه در علوم حدیث، ادبیات عرب و تاریخ

- ملامحمد مسیح کاشانی (اديب و مترجم «ارشاد» شيخ مفيد با عنوان «تحفه سلیمانیه»)