به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مجموعه سه جلدی بازشناسی هنرهای سنتی-اسلامی از سری کتاب‌های منتشر شده توسط پژوهشکده هنرهای سنتی-اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (تحت اشراف دکتر عباس مقتدایی) است.

کتاب اول این مجموعه به هنر مینا (گذشته، حال، موانع تولید و صادرات) می‌پردازد و حاوی متن یک سخنرانی در پژوهشکده با عنوان «هنر میناسازی» از غلامعلی فیض‌اللهی (هنرمند میناکار)، دو مقاله به ترتیب با عنوان‌های «شرحی بر هنر میناکاری» به قلم علیرضا خواجه احمد عطاری و «شرحی بر مراحل ساخت مینا» به قلم محمدایرانپور و مهسا فراهانی روحانی؛ و یک نوشتار در رابطه با هنر مینا و راهکارهای احیای آن در دوران معاصر به قلم عباس مقتدایی و مرضیه تاج‌الدین است.

کتاب دوم به هنر قلمکار (گذشته، حال موانع تولید و صادرات) می‌پردازد و حاوی متن یک سخنرانی در پژوهشکده با موضوع هنر قلمکار توسط علیرضا بطلانی یادگار (هنرمند قلمکار) و دو مقاله به ترتیب با عنوان‌های «شرحی بر هنر قلمکار در اصفهان» به قلم علیرضا خواجه احمد عطاری و «بررسی تاریخچه نساجی و رابطه آن با هنر قلمکار» به قلم علیرضا بطلانی یادگار و یک نوشتار در رابطه با هنر قلمکار و راهکارهای احیای آن به قلم عباس مقتدایی و فاطمه‌السادات امیرشاه‌کرمی است.

کتاب سوم هم به هنر منبت می‌پردازد و حاوی متن سخنرانی دکتر قباد کیانمهر (مدیر گروه صنایع دستی دانشگاه اصفهان) در پژوهشکده با عنوان هنر منبت و همینطور یک مقاله و یک نوشتار به ترتیب با عنوان‌های «نگرشی به تاریخ منبت» نوشته حمیدرضا ابوطالبی و «راهکارهای عملی برای ارتقا جایگاه هنر منبت» نوشته مرضیه تاج‌الدین است.

با توجه به گزارش‌های مطبوعات و همچنین مقالات و سخنان هنرمندان و استادان هنرهای سنتی، باید اذعان داشت که هنرهای سنتی ایران در عصر جدید مورد بی‌توجهی واقع شده‌اند و متاسفانه در دهه اخیر کالاهای مشابه چینی بازار ایران و جهان را اشغال و اقتصاد این عرصه را برای هنرمندان ایرانی به ورطه نابودی کشانده است. بنابراین ضرورتی در انتشار این پژوهش‌ها و توجه به راهکارهای عملی ارایه شده در آن‌ها وجود دارد.

نکته مهم و اساسی در این سه مجلد در این است که سخنرانی‌ها با بیان و قلم کسانی است که هم در مسایل تئوریک و هم در حوزه عملی آن رشته خاص صاحب تخخص اند. یعنی درباره هنر مینا یک میناکار حرفه‌ای، درباره قلمکار یک هنرمند این رشته و درباره هنر منبت، متخصصی که در زمینه صنایع دستی مدرک دکترای آکادمیک دارد، به بیان سخن پرداخته‌اند. بر این اساس برخی از مطالب ارایه شده در این مجموعه (با توجه به پیشینه نویسندگان) کاملا جدید و در عین حال کاربردی است. به عنوان مثال در صفحه 59 کتاب اول در زمینه تشخیص مینای اصل از مینای تقلبی مطالب مناسبی آمده است یا اینکه در صفحه 61 همین کتاب از تاثیر هنر مینا در عرصه‌های اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی سخن به میان آمده و راه‌کارهای جذب درآمد بیشتر در صنعت توریسم و انتقال فرهنگ ایرانی از این طریق به اقصی نقاط جهان بیان شده است.

اما  اشکالاتی را نیز می‌توان بر این مجموعه وارد کرد. به عنوان مثال در کتاب اول متن سخرانی‌ فیض‌اللهی و مقاله بعد از آن با این‌که در یک موضوع‌اند، تفاوت‌هایی در برخی از نکات با هم دارند که پذیرفتنی نیست.به عنوان مثال در این دو نوشته تاریخ و پیشینه هنر مینا با هم متفاوت است؛ و مثال دیگر این‌که در صفحه 14 کتاب (یعنی در متن سخنرانی) آخرین بازمانده صاحب هنر مینا در اواخر دوره محمدشاه قاجار، آقاعلی فرزند آقاباش معرفی می‌شود در صورتی که در صفحه 32 همین شخص فرزند «آقاباقر نقاش‌باشی» ذکر می‌شود. باید مطالب کتاب یکدست بوده و یا حداقل برای بیان نکات مختلف و یا روایت‌های تاریخی گوناگون از ادبیاتی روشنگر استفاده شود.

اما کتاب‌ها خالی از اشکالات ویراستاری نیستند، به عنوان مثال در کتاب دوم (هنر قلمکار) در صفحه 15 سخنران اشاره می‌کند به بررسی نظریات مکتوب تنی چند از صاحب‌نظران این مقوله، اما در ادامه خبری از این نظریات مکتوب نیست. در کتاب سوم یعنی کتاب منبت هم در صفحه 66 سرفصلی با عنوان «مشکلات فعلی در هنر منبت» دارد که در ذیل آن بیان شده که از مفاهیم قرآنی، تعالیم اسلامی و اخلاقی در هنر منبت بهره‌گیری شود.

تکرار مطالب هم یکی از ضعف‌های عمده در این مجموعه است. به عنوان نمونه در کتاب دوم در متن سخنرانی درباره قلمکار توضیحاتی در زمینه این هنر و صنعت در اصفهان داده شده است و همین موضوع مجدد در مقاله اول این کتاب در صفحه 30 (با جملاتی همسان) تکرار شده است که حذف این قسمت‌ها اشکالی به محتوا وارد نمی‌کند.

در پایان باید اشاره کرد که جای خالی این کتاب‌ها در بازیابی و احیا هنرهای سنتی ایران به چشم می‌خورد و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات قدم مهمی را در این راه برداشته است. باید این کتاب‌ها برای مسئولان مربوطه در سازمان صنایع دستی فرستاده شود و آنان راهکارهای ارایه شده برای احیا این هنرها را به مرحله عملیاتی شدن برسانند.

مجموعه بازشناسی هنرهای سنتی-اسلامی در سه مجلد توسط انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است. جلد اول در 74 صفحه و با قیمت 980 تومان به هنر مینا می‌پردازد. جلد دوم در 85 صفحه و با قیمت هزار و 250 تومان درباره هنر قلمکار، و جلد سوم در 68 صفحه و با قیمت 960 تومان در مورد هنر منبت است.