خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) - احمد خاتمي در كتاب «آسمان‌هاي دگر» با تمرکز بر یکی از ناب‌ترین و در عین حال نادرترین آثارِ ادبی ما یعنی مثنوی معنوی، مجموعه‌ای را طی پنج سال گرد هم می‌آورد که برای مثنوی‌پژوهان حکم کیمیایی ارزنده و چراغی فراداشته شده در مسیر و نیز نردبانی برای اوج گرفتن در آسمان رفیع اشعار ناب و شاذ حضرت مولانا.
اخترانند از ورای اختران
که احتراق و نحس نبود اندر آن
سایران در «آسمان‌های دگر»
غیر این هفت آسمانِ مشتهر
در تنگنای افزودن ثانیه‌ای به دقایق مطالعه، در سرزمینی که پایه‌های ستبری از علم، ادب و عرفان؛ علوم ادبی آن را استوار داشته‌اند، غفلت از قشر پژوهشگر که با مشقاتی ناپیدا، مشتاقانه با صرف نقدِ عمر و عصاره جان می‌کوشند تا گره‌ای ناگشوده از ظرايف و لطایف علمی و ادبیِ این پاره از هفت اقلیم را بازگشایند؛ خطایی است به غایت نابخشودنی و بی‌اندازه نامهربانانه، در دنیای تحقیق و پژوهش، آن که بیشتر خون دل خورده باشد بهتر و از عمق جان می‌داند لذّت دست‌یابیِ آسان به منابع و مآخذ و نیز رهایی از بیم از دست دادن و رفتن ثانیه‌های بی‌شماری که در مجالِ اندک ِ عمر ناحساب، در پیِ گردآوری ابزار و اسباب نخستینِ پژوهش، گاه به هدر می‌رود و این مهم در جامعه دانشگاهی ما با رنگ و طرحی روشن تر رخ می‌نماید.
دکتر احمد خاتمی (استاد و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی)، پژوهشگر نمونه و برتر سال 90 با تمرکز بر یکی از ناب‌ترین و در عین حال نادرترین آثارِ ادبی ما یعنی مثنوی معنوی، مجموعه‌ای را طی پنج سال گرد هم می‌آورد که برای مثنوی‌پژوهان حکم کیمیایی ارزنده و چراغی فراداشته شده در مسیر و نیز نردبانی برای اوج گرفتن در آسمان ِ رفیع اشعار ناب و شاذ حضرت مولانا.
همان‌گونه که در مقدمه کتاب مذکور نیز به درستی به آن اشاره شده است: «وسعت و کثرت منابع و مآخذ ادبی قدیم و جدید و تنگناهای زمانی اقتضا می‌کند تا محققان از همه امکانات در حوزه‌های تحقیقاتی بهره گيرند و قطعاً یکی از راه‌های دست‌یابی به مفاهیم، موضوعات و مقولات اصلی متون ادبی و آشنایی با افکار و اندیشه‌های صاحبان آثار، برنامه‌ریزی برای تهیه و تدوین راهنماهای طبقه‌بندی شده و موضوعی ِ پژوهش بر اساس متون ادبی است.»
در این پژوهش تلاش شده است تا در حد امکان، ابعاد گوناگون افکار و اندیشه‌های مولانا را در مثنوی بکاود و آرای او را که در سرتاسر این کتاب پراکنده است فراهم آرد و راه را بر پژوهندگان مثنوی هموار کند. مولف در این کتاب، علاوه بر آن که خلاصه‌ای از داستان‌های متن شش دفتر مثنوی در قسمت انتهایی کتاب آورده شده است، تمامی لغات، عبارات و ترکیبات مثنوی را در طبقه‌بندی خاص و هدفمند گردِ هم آورده است.
نویسنده و محقق کتاب «آسمان‌های دگر» در بخش اهداف و ویژگی‌های پژوهش خود به این نکات اشاره می‌كند:
- امکان دست‌یابی به فهرستی جامع از موضوعات مثنوی
- بی‌نیازی پژوهشگران از فهرست‌ها، کشف‌المطالب‌های مثنوی
- امکان بررسی تحولات فکری و ذهنی مولانا در موضوعات مشخص با توجه به ترتیب زمان سرایش ابیات
- امکان تفسیر مثنوی با مثنوی
- امکان طراحی و اجرا پژوهش‌های بنیادی و کاربردی درباره مثنوی و افکار مولانا
- امکان پژوهش و تحقیق درباره فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی و نیز مطالعات انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی بر اساس گزارش‌های مولانا
- راهنمایی دانشمندان، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای پژوهش‌های مسأله‌محور و موضوع محور
پژوهش فوق که از مهرماه 1385 آغاز شده است و تا اسفند 1389 ادامه داشته است و بقیه زمان تا لحظه انتشار نیز بی‌شک صرف تدوین، بازنگری و ویرایش نهایی شده است یکی از کتاب‌های تحقیقی - پژوهشی است که دستگیر بسیاری از علاقه‌مندان حوزه تحقیق و دقت‌نظر خواهد بود.
در این که شاید هیچ کتابی به اندازه مثنوی دستخوش شرح و بیان و تفسیر نشده است باید با احتیاط پذیرفت اما همین تشتّت و گستردگی، راه مثنوی‌پژوهان را با سختی و دشواری‌هایی سترگ رو در رو می‌كند؛ به‌گونه‌ای که هر بار محقق، پژوهشگر و یا دانشجوی جوینده ظرایف سخن مولوی باید با سختی‌هایی خاص بیشتر صفحات یک کتاب را برای یافتِ عبارتی تورّق كند.
از «دقایق الحقایق» احمد رومی در قرن هشتم گرفته تا «جواهرالاسرار» حسین بن حسن کمال خوارزمی (مربوط به قرون هشتم و نهم)به عنوان شروح نزدیک به زمان مولانا تا شرح و تفسیر‌هایی که در زمان معاصر صورت پذیرفته است؛ نظیر آثار و دستنوشته‌های استادانی بنام چون زرین کوب، شهیدی، فروزانفر و شروح تازه‌تر چون شرح کریم زمانی بر مثنوی همه بر این ادعا پافشاری می‌كنند که تمام این تلاش‌ها کوزه‌ای از بحر گسترده مثنوی و حضرت مولوی است و چه بسا که در سال‌های پیشِ رو چندین و چند شرح و تفسیر دگر از مثنوی را ملاحظه و مطالعه كنيم.
«آسمان‌های دگر» از نظر آثار پژوهشی به طور قطع جایگاهی ارزشمند در میان آثار پژوهشی در زمینه مثنوی‌پژوهی و مولوی‌شناسی به خود اختصاص خواهد داد؛ زیرا تمام آثار منتشر شده تاکنون(متن، شرح، کشف‌المطالب، کشف‌اللغات و ...) را دیده است و بر اساس آثار از ابتدا تاکنون و با دقت در حفظ ترتیب انتشار و زمان سرایش اشعار تدوین و منتشر شده است. کتاب مورد اشاره در میان آثار کلیدی و مرجع برای مطالعه در بطن و معنای مثنوی به‌شمار خواهد آمد و چنین به نظر می‌رسد که نکته‌ای را مغفول رها نكرده باشد و از اینجا به بعد پژوهشگران و محققان و نیز دانشجویان مقاطع فوق لیسانس و دکتری برای نگارش آثار خود با پس‌زمینه و موضوع مثنوی حضرت مولانا مشکل چندانی پیش روي خود نخواهند دید.
«آسمان‌های دگر» که یک اثر صرفا پژوهشی است اخیرا در شمارگان هزار نسخه و با حجمی افزون بر هزار و 100 صفحه توسط مرکز نشر دانشگاهی و با ارزش 26هزار و 500 تومان روانه بازار نشر شده است.
شنبه ۱ بهمن ۱۳۹۰ - ۱۰:۵۲
نظر شما