اعظم طیرانی/ روزنامه قدس
کتاب،همراه با چیپس، دوغ و لواشک!
عدهای معتقدند برای کتابخوان کردن مردم، افزایش سرانه کتابخوانی و ارتقای سطح آگاهی‌های آنها می‌توان هر طرحی را تجربه کرد. شاید همین باور بود که چندی پیش مدیران یکی از موسسات فرهنگی را بر آن داشت تا طرحی را با عنوان «بسته کتاب خانواده» در چند سوپرمارکت تهران اجرا کنند تا این‌بار کتاب نیز در کنار چیپس، دواغ، لواشک و آدامس به مشتریان عرضه شود. همین مساله باعث شد تا عدهای بگویند محل عرضه کتاب باید مکان مشخصی باشد، این طرح موفق نخواهد بود، زیرا کتاب را نابود و از حرمت و ارزش آن می‌کاهد. اما در مقابل عدهای نیز همچون مدیرعامل خانه کتاب بودند که این طرح را تحولی در صنعت نشر و ناشران بدانند. شجاعی صائین معتقد است: اگر از طریق طرح «بسته کتاب خانواده» بتوان تازه‌های نشر را در سوپرمارکتها معرفی و عرضه کرد، در دسترس بودن کتاب با استقبال مردم و ارتقای سرانه مطالعه همراه خواهد شد، البته مشروط بر آنکه فضای مذکور فضایی برای عرضه کتابهای تخصصی باشد.
ضعف در شبکه توزیع
طرح عرضه کتاب در سوپرمارکت در مرحله نخست تنها برای کتاب «دا» به عنوان پرمخاطب‌ترین کتاب سال و در مناطق شمالی تهران در نظر گرفته شده بود، اما گفته شد در مراحل بعدی کتابهای دیگری نظیر «احمد احمد»، »ای کاش گل سرخ نبود» و «شطرنج با ماشین قیامت» در قالب «بسته کتاب خانواده» در سوپرمارکتها عرضه خواهد شد. پیش از این مسوولان حوزه فرهنگی بر وجود مشکل در عرصه توزیع کتاب اذعان داشتند و نسخه‌هایی برای آن پیچیده بودند. مشاور معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: شبکه توزیع کتاب در کشور ساختار مناسبی ندارد و به هر شکل ممکن باید زمینه مصرف آن در جامعه ایجاد شود.
قبادی می‌افزاید: طرح عرضه کتاب در سوپرمارکتها یکی از راههای است که کتاب در معرض دید مردم قرار گیرد، اما باید دید قبل از اینکه نگاه فروش کتاب در فروشگاه‌ها و سوپرمارکتها یکی از راههایی است که کتاب در معرض دید مردم قرار گیرد، اما باید دید قبل از اینکه نگاه فروش کتاب در فروشگاه‌ها و سوپرمارکتها نیز یکی از حلقه‌های چرخه توزیع کتاب در جامعه محسوب می‌شود،بنابراین هرچقدر در شبکه‌های توزیع بسترهای بیشتری برای عرضه کتاب با نگاه توسعه کتابخوانی فراهم کنیم، به باطن قضیه که فراگیر کردن فرهنگ کتابخوانی با بهره‌گیری از سیستم‌های توزیع دم دست‌تر است، نزدیکتر خواهیم شد. وی با اشاره به ضرورت وجود کتاب در سبد خانواده می‌گوید: بهترین روش این است که کتاب مانند سایر اقلام مصرفی موردنیاز در م عرض دید جامعه قرار گیرد. به گفته قبادی، فروشگاه‌ها و دیگر مراکز عرضه مواد غذایی نیز یکی از روشهایی است که می‌تواند بخشی از نیاز عرضه کتاب «با هدف توسعه کتابخانه نه فروش کتاب» را تامین کند. وی عرضه کتاب در سوپرمارکتها و فروشگاه‌های مواد غدایی را روشی موثر در ایجاد نیاز مخاطب و توسعه کتابخوانی دانسته و اظهار می‌دارد: باید با استفاده از نگاه کارشناسی محتوایی که از این فرآیند عرضه می‌گردد بررسی شود، تا اجرای این طرح به غنای فرهنگی و علمی جامعه منجر شود. آرین منش؛ نایب رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با تایید ضعف شبکه توزیع کتاب در کشور می‌گوید: طی سالهای اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اجرای طرحهایی نظیر عرضه محصولات فرهنگی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نسبت به رفع این مشکل اقداماتی انجام داده، که هدف از اجرای این طرح عرضه محصولات فرهنگی در کنار سایر اقلام مصرفی جامعه بوده است.
وی با اشاره به تعداد کم فروشگاه‌های عرضه محصولات فرهنگی اظهار می‌دارد: متاسفانه همین تعداد کم نیز از مسیر اصلی خود که ایجاد ویترین برای کتاب بوده منحرف شده است، به گونه‌ای که در اغلب این فروشگاه‌ها سایر محصولات فرهنگی بیشتر از کتاب به چشم می‌خورد و همچنان نبود ویترین کتاب در این مراکز پررنگ‌تر می‌باشد.
وی معتقد است: شان کتاب ایجاب می‌کند این محصول در فروشگاه‌ها و مرازک فرهنگی عرضه شود تا علاوه بر حفظ نگاه فرهنگی فروشنده نیز از توانمندی‌های لازم برای معرفی کتاب برخودار باشد، اما در حال حاضرلازم است به هر صورتی (برگزاری نمایشگاه‌های موردی و مقطعی با عرضه کتاب در سوپرمارکتها) نسبت به رفع کمبود ویترین کتاب کشور اقدام شود تا بتوان با استفاده از طرحهای مذکور کتاب را به دست مصرف کننده رساند.
ویترین کتاب کم است
امروزه در جهان سیستم «جاگذاشتن کتاب» در حال رواج است که در این باره می‌توان گفت: کتاب یکی از مقولات فرهنگی است که در عرضه و توزیع آن در کشور به تشریفات نیاز ندارد. یکی از کارشناسان فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این مطلب می‌گوید: وقتی در کشور ما ویترین کتاب کم است و در برخی از شهرها تعداد کتابفروشی‌ها به اندازه انگشتان دستمان هم نمی‌رسد، باید از بخشهای مختلف برای تکمیل این فرآیند استفاده کرد. وصفی می‌افزاید: این طرح به عنوان یک نمونه کپی فرهنگی از کشورهای دیگر است و روش مناسبی تلقی می‌شود. وی با اشاره به اینکه در برخی از داروخانه‌ها کتابهایی در حوزه بهداشت و کمک‌درمانی عرضه می‌شود، اظهار می‌دارد: مراجعه‌کنندگان این بخش همان مخاطبان کتابهای مذکور می‌باشند. بنابراین اگر بتوان تمام داروخانه‌ها را برای توزیع این قبیل کتابها تقویت کرد، می‌توان بستر مناسبی برای افزایش سرانه مطالعه و درپی آن غنای علمی جامعه ایجاد کرد. وی با اشاره به اینکه توزیع اقلام فرهنگی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای تجربه موفقی را پشت‌سر گذاشته است، یادآور می‌شود: قبل از این فیلم‌ها به صورت غیرقانونی منتشر می‌شد، اما با استفاده از این روش توزیع، این مشکل برطرف گردید. وصفی ادامه می‌دهد: سوپرمارکتها باید چندمنظوره باشد، بنابراین توزیع کتابهای عمومی با بهره‌گیری از سیستم‌های توزیع دم‌دست‌تر مفید تلقی می‌گردد، زیرا به افزایش ویترین کتاب منجر خواهد شد. وی می‌گوید: طرح عرضه برخی از کتابهای غیرتخصصی روش مناسبی است تا مخاطب راحت‌ترکتاب را در دسترس خود ببیند و هر زمان که احساس نیاز کرد کتاب را تهیه نماید. وی یادآور می‌شود: عرضه کتاب در سوپرمارکتها منافاتی با ارزش کتاب ندارد، زیرا از گذشته برخی کتابها نظیر کتابهای قلاب‌بافی و آموزشهای خیاطی نیز در خرازی‌ها عرضه می‌شد وکسی به این کار خرده نمی‌گرفت. محسن کاظمی نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، نیز در این خصوص اظهار می‌دارد: این طرح برای عرضه کتابهای زرد نظیر کتابهای «ر. اعتمادی»، «فهیمه رحیمی» و کتابهایی که در حوزه اندیشه نمی‌گنجد، مناسب است. وی معتقد است: عرضه کتاب در سوپرمارکت مثل این است که فردی در کتابفروشی تقاضای شیر، ماست و سایر اقلام غذایی داشته باشد. به گفته وی، مشکل کمبود ویترین کتاب نباید با بی‌احترامی به آن رفع شود، بلکه لازم به ذکر است به شکل اصولی و کارشناسی برای آن چاره‌اندیشی شود. نویسنده شبهای بی‌مهتاب می‌افزاید: اگر کسی به کتاب احترام بگذارد، به طور حتم مکان مخصوص آن را خریداری خواهد کرد.
تعداد ناشران کشور کمتر از 500 نفر!
طرح توزیع کتاب در سوپرمارکتها به دلیل ضعفی است که در شبکه توزیع کتاب در کشور ما وجود دارد. شاید بهتر است بگوییم چیزی به نام شبکه توزیع کتاب در کشور ما وجود ندارد. این نقص مشکلی است که همه دست‌اندرکاران عرضه ن شر نیز بر آن توافق دارند.
اینکه ارگان یا نهاد مشخصی برای مدیریت توزیع کتاب وجود ندارد و هرکسی کاری این قسمت از حوزه نشر را به گردن دیگری می‌اندازد، تقریباً برای همه جا افتاده است. دکتر تیمورزاده؛ یکی از ناشران کشور در این خصوص معتقد است: کمبود ویترین کتاب و مناسب نبودن آن با تعداد ناشران مهمترین مشکل در این زمینه است. وی با اشاره به اینکه آمار وزارت ارشاد در خصوص ناشران آمار کاذبی است، می‌گوید: ناشر فعال کسی است که حداقل هفته‌ای دو کتاب منتشر کند که با توجه به این تعریف تعداد ناشران کشور کمتر از 500 نفر است، اما با این حال ویترین فعلی کتاب از کمبودهای قابل توجهی برخودار است. دکتر تیمورزاده با اشاره به اینکه تعداد کتابفروشی‌های حرفه‌ای کل کشور کمتر از هزار باب است، می‌افزاید: دولت در این زمینه غفلت کرده است، بنابراین لازم است از هر طرحی که بتواند موجب افزایش ویترین کتاب در کشور شود استفاده کرد، حتی اگر مسکنی مقطعی باشد. وی معتقد است: تا کنون هیچ‌گونه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی قابل قبول و شایسته‌ای در حوزه کتاب از سوی دولت صورت نگرفته است، چون اغلب معاونتهای فرهنگی کشور با کتاب و نشر کتاب بیگانه بوده‌اند.
جمعه ۹ دی ۱۳۹۰ - ۰۸:۰۰
نظر شما