به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، رضي‌الدين علی‌بن موسی‌بن جعفر ملقب به «سیدابن طاووس» از علمای بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری قمری است. این عالم زاهد را مستجاب‌الدعوه و آگاه از اسم اعظم دانسته‌اند و برخی تألیفاتش، حکایت از این دارند که او به ملاقات حضرت ولی عصر(عج) نائل شده است. به دلیل تقوای فراوان، او را «قدوة‌العارفین و مصباح‌المجتهدین» لقب داده‌اند. مزار سیدابن طاووس اکنون در نجف و در جوار حضرت علی(ع) است.
بیش از 50 جلد کتاب به سیدابن طاووس منسوبند که بیشتر آنها در موضوع دعا و زیارت‌ها نوشته شده‌اند. از این میان می‌توان به «الاقبال بصالح‌الاعمال»، «مصباح‌الزائر»، «جمال‌الاسبوع بکمال‌العقل‌المشروع» و «کشف‌المحجه لثمرة‌المهجه» اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین و ماندگارترین آثار سیدابن طاووس، مقتلی با عنوان «الملهوف علی قتلی‌الطفوف» مشهور به «لهوف» است.
«لهوف» از واژه «لهف» به معنی سوگ و ناله و «طف» به معنی اندک و کم گرفته شده است. همچنین کربلا به بیش از 16 نام معروف است که یکی از آنها «طف» است.
سیدابن طاووس، شاعر و ادیب نیز بود و به همین دلیل، ردپای ذوق ادبی او در «لهوف» قابل مشاهده است. بیان این کتاب بسیار سلیس و روان و به گونه‌ای داستانی نوشته شده است. علاوه بر بلاغت لهوف، رعايت ايجاز همراه با رسايي را از ديگر ويژگي‌هاي آن دانسته‌اند. روايت لهوف به سرعت به دل راه مي‌يابد و اين شايد ناشي از اخلاص نويسنده آن، سيدابن طاووس باشد.
ترجمههای فارسی لهوف
متن «لهوف» به زبان عربی است و تاکنون بارها به فارسی ترجمه شده که از مهم‌ترین ترجمههای آن به زبان فارسی در طول تاریخ، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- ترجمه میرزا قلی تبریزی با عنوان «لجة‌الامم و حجة‌الامم» که قدیمی‌ترین ترجمه فارسی «لهوف» به شمار می‌رود
- ترجمه شیخ احمدابن سلامه نجفی
- ترجمه سیداحمد فهری زنجانی با عنوان «آه سوزان بر مزار شهیدان» - ترجمه سیدمحمد صحفی
- ترجمه منظوم علی‌ابن شیخ‌العراقین
- ترجمه محمدطاهر دزفولی با عنوان «سوگنامه کربلا» که ترجمه‌ای تقریبا آزاد است و مواردی در آن کم یا زیاد شده است
- ترجمه محمد محمدی‌اشتهاردی با عنوان «غمنامه کربلا»
- ترجمه شیخ عباس قمی
- ترجمه عقیقی بخشایشی
- ترجمه سيدابوالحسن ميرابوطالبي
چند ترجمه دیگر نيز که مربوط به سال‌های اخیرند، مانند ترجمه فرج‌الله الهی که در انتشارات سلسله به چاپ رسیده یا ترجمه‌ای که در انتشارات یاس بهشت توسط سیدمحمدصالحی در حال انجام است.
ساختار و محتوای لهوف
«لهوف» به چند فصل یا چند «مسلک» تقسیم مي‌شود که برخی مترجمان همه مسلک‌ها و برخی دیگر، یک یا چند مسلک را ترجمه کرده‌اند.
نخستین مسلک، با ولادت امام حسین(ع) آغاز می‌شود. پس از این قسمت، سیدبن طاووس بخش عمده‌ای از تاریخ زندگی امام(ع) در زمان پدر و برادر را رها کرده، به سراغ سخنرانی ایشان در مکه می‌رود. برخی این امر را از نقاط ضعف لهوف می‌دانند ـ چنان‌که در مسلک‌های دیگر نیز چنین خلاهایی وجود دارد ـ و معتقدند برای آگاهی دقیق‌تر و جزئی‌تر از تاریخ و قیام امام حسین(ع)، در کنار «لهوف» باید کتاب‌های دیگری را نیز مطالعه کرد.
مسلک نخست، در ادامه و پس از سخنرانی امام(ع) در در مکه، به داستان شهادت «قیس‌ابن مصهر» ـ از فرستادگان امام حسین(ع) به کوفه ـ می‌پردازد. پس از این واقعه، ماجرای دیدار امام حسین(ع) با حربن یزید ریاحی مطرح می‌شود. در اینجا و در میان این دو رویداد نیز حوادث زیادی از قلم سیدابن طاووس دور مانده‌اند که نشان می‌دهد با وجود مستند بودن، «لهوف» خلاهای تاریخی زیادی نیز دارد. در ادامه این مسلک، دیدار «حرب» با امام حسین(ع) و سخنرانی «زهیرابن قین» و «حر» در محضر امام(ع) روایت می‌شوند و به این ترتیب، بازهم بخش‌هایی از تاریخ کربلا توسط «لهوف» نادیده گرفته می‌شوند.
آغاز فصل یا مسلک دوم «لهوف» سخنرانی اباعبدالله(ع) در کربلاست. پس از آن برخورد مقتدرانه حضرت عباس(ع) با شمر روایت مي‌شود. شب عاشورا و شوخی و بذله‌گویی اصحاب، سخنرانی امام حسین(ع) و توبه «حر»، مطالب بعدی مسلک دوم‌اند. برگزاری نماز ظهر عاشورا توسط امام حسین(ع)، شهادت علی اکبر(ع)، علی اصغر(ع)، ابوالفضل‌العباس(ع) و عبدالله‌ابن الحسن(ع) دیگر مطالب مسلک دوم را تشکیل می‌دهند.
ابن طاووس مسلک سوم را با خاکسپاری شهدا در شب سوم آغاز کرده، پس از آن، به خطبه حضرت زینب(س)، امام سجاد(ع) و ام کلثوم می‌پردازد. در اینجا نیز علاوه بر این‌که لحظات حساسی از واقعه کربلا از جمله غارت خیمه‌ها و حمله به زنان و کودکان از قلم سیدبن طاووس مغفول مانده، بلکه اشاره به حضور ام کلثوم در عاشورا نیز محل تشکیک بسیاری است، زیرا معتقدند وی پیش از واقعه کربلا وفات یافته بود.
از ميان بزرگان معاصر اگرچه بسياري ـ از جمله مقام معظم رهبري ـ «لهوف» را از معتبرترين مقاتل دانسته‌اند اما آنان نيز معتبر و مفيد بودن اين كتاب را به معناي صحت و دقت تمامي محتويات آن ندانسته‌اند و براي فهم و درك عميق و درست از واقعه كربلا مطالعه كتاب‌هاي ديگر را در كنار «لهوف» توصيه كرده‌اند.
اگرچه مقتل «لهوف» برخی خلاها یا ضعف‌های تاریخی دارد اما برای مقتل‌خوانی، مناسب‌ترین مقتل و کتابی اثرگذار، سلیس و تأثرانگیز است که بیش از آن‌که به فلسفه و اساس واقعه کربلا پرداخته باشد، رویکردی مرثیه‌گون دارد و سوگنامه‌ای برگزیده از تاریخ غمگین کربلاست.
یکشنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۰ - ۰۹:۲۵
نظر شما