به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) سومین نشست از این مجموعه نشست‌هاي ترویج کتابخوانی با عنوان «نقش خانواده در ترویج کتابخوانی» از ساعت 15 تا 17 روز گذشته (30 آبان‌ماه)، با حضور فرشته مجیب و مریم احمدی‌شیرازی و جمعي از علاقه‌مندان و فعالان عرصه كتاب و كتابخواني در كتابخانه مرجع كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار شد.
مدیر موسسه مادران در آغاز جلسه با بيان پايين بودن ميزان مطالعه در خانواده‌ها درباره تبعات اين موضوع توضيح داد: امروز خانواده‌ها آن‌طور که باید کتاب نمی‌خوانند و از لذت مطالعه محرومند. اگر زمینه‌های کتابخوانی در خانواده‌ها فراهم شود آن وقت می‌توان به نقش خانواده در ترویج کتابخوانی پرداخت اما کتابخوانی در خانواده‌ها با مشکلات و موانعی روبه‌روست.
مریم احمدی‌شیرازی در ادامه دلايل بي‌توجهي خانواده‌ها به مطالعه را برشمرد: مسايل اقتصادی موجب فشردگی وقت پدر و مادر می‌شود. عدم حضور مادران در جامعه، ضعف مدیریت خانواده، اختلال در روابط خانوادگی و عدم دسترسی به کتاب از جمله این موانع است.
وي راهکارهایی پيشنهاد كرد كه با اجراي آن به خانواده‌ها کمک می‌شود کتابخوان شوند: ترویج قصه خواندن در خانواده و فراهم کردن کتاب‌های مناسب و متنوع برای خانواده‌ها از جمله برنامه‌هاي ترويج كتابخواني در خانواده‌هاست.
احمدي‌شيرازي با بيان اين‌كه کتاب باید نیازهای آشکار و پنهان خانواده را رفع کند، برخي از ويژگي‌هاي كتاب مناسب را معرفي كرد: زبان، بیان و ارایه کتاب باید ساده، منظم، منطقی و قابل فهم باشد؛ صفحه‌بندی و صفحه آرایی کتاب جذاب باشد و به خواندن آن کمک کند؛ نویسنده باید با پرهیز از پرگویی حرفش را در کوتاه‌ترین جملات بیان کند؛ موضوعات مختلف کتاب باید در چند بخش تقسیم بندی و بیان شود و اطلاعات با مثال همراه باشد.
اين فعال عرصه كتابخواني درباره برخي از روش‌های کتابخوانی كه در خانواده‌ها قابل اجراست توضيح داد: متداول‌ترین راه مطالعه، کتابخوانی به تنهایی و توسط یک نفر است. خواندن با اعضای خانواده و افراد آگاه به حوزه، شنیدن کتابخوانی دیگران از جمله روش‌هایی است که لذت خواندن در جمع خانواده را افزایش می‌دهد.
وي ادامه داد: یکی دیگر از مسائلی که باید درباره آن به خانواده‌ها آموزش کافی داده شود، تنظيم زمان خواندن با دیگران است. خانواده‌ها باید از هر فرصتی برای خواندن استفاده کنند، ساعات پیش از خواب، در لحظه‌های انتظار در اتوبوس، سفرهای درون شهری، مطب پزشک و فاصله زمانی کارهای منزل مي‌تواند براي مطالعه مورد استفاده قرار گيرد.
مدير موسسه مادران امروز ديگر عوامل موثر بر كتابخواني را اينگونه برشمرد: رسانه‌هاي جمعي هم‌چون راديو و تلويزيون يكي از عوامل موثر بر ميزان كتابخواني در خانواده‌هاست.
وسايل سرگرمي ديگري مانند كامپيوتر و اينترنت نيز به تازگي مورد توجه خانواده‌ها قرار گرفته كه به دليل جذابيت بيشتر و امروزي بودن‌شان براي خانواده‌ها جذابيت بيشتري دارند. البته ما نبايد به دنبال حذف اين ابزارها باشيم بلكه بايد تلاش كنيم كتاب را در جايگاه واقعي‌اش قرار دهيم.
وي درباره نقش نشريات در تشويق خانواده‌ها به مطالعه گفت: خانواده‌ها مي‌توانند نشرياتي را كه مطالب مورد نياز خانواده را توليد مي‌كند مشترك شوند. چنين نشرياتي مي‌توانند عادت به مطالعه را در خانواده‌ها تقويت كند.
احمدي‌شيرازي چگونگي توزيع كتاب و قيمت آن را يكي ديگر از عوامل تاثيرگذار بر كتابخواني دانست و در اينباره گفت: پخش كتاب بايد به گونه‌اي باشد كه مناطق دورافتاده و خانواده‌هاي محروم را دربرگيرد.
اين مروج مطالعه در بين زنان و مادران، در پايان سخنانش راهكارهايي را براي تقويت جايگاه كتاب در خانواده‌ها پيشنهاد كرد: خانواده‌ها به راهنمايي نياز دارند. بايد مراكزي در جامعه فعاليت كند كه خانواده را در انتخاب كتاب مناسب كمك كند؛ تهيه جزوه‌هاي آسان براي خانواده‌ها، كمك به رفع اختلافات خانوادگي، تشويق زنان به مشاركت‌هاي اجتماعي، ايجاد موقعيت‌هايي براي دست‌يابي آسان و ارزان به كتاب هم‌چون ايجاد كتابخانه‌هاي محلي، گروه‌هاي كتابخواني و جا گذاشتن كتاب در مكان‌هاي عمومي از آن جمله است.
فرشته مجيب، سخنران ديگر اين نشست ارتباط كلامي با خردسالان و كودكان را يكي از نخستين مراحل تشويقي اين گروه سني به مطالعه عنوان كرد و در اينباره توضيح داد: بايد با كودكان ارتباط كلامي داشته باشيم و با آنها درباره همه چيز حرف بزنيم. بچه‌اي كه بتواند خوب بشنود، مي‌تواند خوب حرف بزند. وقتي خوب حرف بزند مي‌تواند خوب بخواند و بنويسد چون با سحر كلام آشنا شده است. بچه‌ها شايد زياد صحبت نكنند اما زياد سوال مي‌پرسند و بايد به آنها پاسخ‌هاي درستي داد. والدين بايد جمله‌هاي كوتاه كودكان را كامل و اشتباهات تلفظي بچه‌ها را تصحيح كنند. از اين راه بچه‌ها ياد مي‌گيرند احساسات خودشان را در قالب كلام بيان كنند.
اين كارشناس ارشد آموزش و پرورش ادامه داد: خانواده‌ها بايد از خواندن لذت ببرند تا بتوانند اين لذت را به فرزندان‌شان بدهند. وقتي كودك اعضاي خانواده را در حال خواندن ببيند به مطالعه تشويق مي‌شود. مشخص كردن جايگاه و زمان مشخصي براي مطالعه نيز در ترويج كتابخواني موثر است.
وي با بيان بي‌اشتياقي برخي از گروه‌هاي سني به مطالعه در اينباره گفت: پسران در 9 سالگي افتي محسوسي در خواندن نشان مي‌دهند چون مي‌توانند به تنهايي از خانه بيرون بروند، گروه تشكيل بدهند و به اين خاطر تمايل چنداني به مطالعه نشان نمي‌دهند. گردآوري مقالات كوتاه و خواندني درباره موضوعات مورد علاقه آنها يكي از راه‌هاي جذب پسران به مطالعه است. تشخيص زمان مناسب براي مطالعه نيز يكي ديگر از عوامل تاثيرگذار است.
مدرس قصه‌گويي كانون با تاكيد بر اهميت انتخاب زمان مناسب براي مطالعه افزود: وقتي كودكي مشغول بازي است يا خسته و گرسنه است زمان مناسبي براي مطالعه نيست. بسياري از پسران نيز كتاب خواندن را كاري زنانه مي‌دانند و اگر پدر با مردان ديگري را در حال مطالعه ببينند به كتابخواني تشويق مي‌شوند. براي تشويق اين دسته از كودكان به مطالعه لازم است كه پدران بخشي از وظيفه كتابخواني يا قصه‌گويي براي فرزندان‌شان را برعهده بگيرند.
مجيب كتاب‌سازي را يكي ديگر از راه‌هاي تشويق كودكان گروه پيش دبستاني به مطالعه دانست و درباره اين فعاليت توضيح داد: كتاب‌سازي نگاه كودكان را تغيير مي‌دهد و به آنها كمك مي‌كند بهتر ببينند و بشنوند.
مولف كتاب‌هاي تربيتي درباره كودكان طرح پرسش از مطالب كتاب را نكته داراي اهميت ديگري دانست و در اينباره اظهار كرد: نكته ديگري كه در هنگام كتابخواني بايد به آن توجه شود اين است كه درباره كتاب از كودك سوال كنيم و از او بخواهيم درباره شخصيت‌ها و اعمال‌شلان نظر بدهد و بگويد كه پيش‌بيني‌اش از ادامه داستان چيست. يا درباره تصاوير كتاب حرف بزند.
وي افزود: لازم نيست مادر داستان خاصي را از يك كتاب براي كودك بازگو كند. كارهاي روزمره هم مي‌توانند موضوع قصه‌هاي كودكانه قرار بگيرند. به عنوان مثال وقتي مادر در حال پوست كندن بادمجان است مي‌تواند بادمجان را به شخصيت يك قصه تبديل كند و داستان رويش آن در مزرعه و ماجراهاي بعد از برداشت آن را به شكل يك قصه براي كودك بازگو كند.
مجيب هدف غايي قصه‌گويي را اينگونه تشريح كرد: اين است كه كودك را قصه‌گو كنيم. يعني بايد او را با واژگاني آشنا كنيم كه بتواند با استفاده از آنها به راحتي درباره خودش حرف بزند.
وي افزود: وقتي براي بچه‌ها كتاب مي‌خوانيد حتماً بايد انگشت‌تان زير نوشته‌ها باشد تا كودك متوجه شود كه اين نوشته‌ها نماد مفهومي هستند و به اين وسيله آنها را به سمت خواندن و نوشتن سوق داد.
اين كارشناس مسائل آموزشي استفاده از زمان و موقعيت‌هاي روزانه براي علاقه‌مند كردن كودكان به مطالعه را داراي اهميت دانست و گفت: براي ترويج كتابخواني در بين كودكان لزومي نيست كه كتاب در دستتان بگيريد و در گوشه‌اي بنشينيد و براي كودك داستان بگوييد. اشياء و كارهاي روزانه مي‌تواند انگيزه‌اي براي بازگويي يك داستان براي كودك باشد. به عنوان مثال وقتي كودك سيبي را گاز مي‌زند مي‌توانيد داستان سپيدبرفي و هفت كوتوله را به ياد كودك بياوريد.
وي ادامه داد: در ترويج كتابخواني دو مفهوم «آموزش براي خواندن» و «خواندن براي آموزش» مطرح است. «خواندن براي آموزش» در مدارس ما مورد توجه قرار مي‌گيرد و به همين خاطر كودكان ما ياد نمي‌گيرند كه سريع بخوانند، كتاب‌هاي غيردرسي معرفي شده در پايان كتاب درسي‌شان را نمي‌شناسند و مطالب را كه مي‌خوانند درك نمي‌كنند.
مجيب به پدر و مادرها توصيه كرد كودكان‌شان را در خواندن ياري كنند. او درباره شيوه‌هاي ياري‌دهنده توضيح داد: برخي از بچه‌ها مشكلاتي در خواندن دارند. ناتوان از خواندن هستند؛ از به تنهايي كتاب خواندن مي‌ترسند؛ در تلفظ يا فهم معني برخي از واژه‌ها دچار مشكل مي‌شوند. براي حل مشكلات چنين كودكاني مي‌توان راه‌كارهاي مختلفي پيشنهاد كرد. به عنوان مثال والدين مي‌توانند خواندن داستان تا نقطه اوج آن را برعهده بگيرند و سپس خواندن بخش كوتاه و جذابي از داستان را به كودك واگذار كنند.
وي ادامه داد: وقتي كودكي واژه‌اي را اشتباه مي‌خواند يا معناي آن را نمي‌داند پدر و مادر نبايد فوراً اشتباه او را تصحيح كنند بلكه بايد او را به متن ارجاع داده و از او خواسته شود كه اشتباهش را پيدا كند يا براي پيدا كردن معناي واژه به فرهنگ‌نامه يا لغت‌نامه‌هاي مناسب مراجعه كند.
مجيب مهم‌ترين مشكل كودكان ايراني را درك مطلب دانست و در اينباره گفت: در آخرين آزمون بين‌المللي «پرز» كودكان ايراني از بين 35 كشور شركت‌كننده در آزمون جايگاه 32 را به دست آورده‌اند و مهم‌ترين ضعف آنها در درك مطلب بوده است.
قصه‌گوي با سابقه كودكان افزود: رفتار درست با بچه‌هاي بي‌اشتياق به كتابخواني از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. خانواده‌ها با اجبار به مطالعه بي‌اشتياقي به كتابخواني را به يك جنگ تبديل مي‌كنند و پيشرفتي در ترويج كتابخواني نخواهند كرد. بسياري از بچه‌ها دوست ندارند كتاب بخوانند اما علاقه‌مندند كه براي‌شان كتاب خوانده شود. هديه دادن كتاب به بچه‌ها و شناسايي كتاب‌فروشي‌هاي خوب براي خريد كتاب از ديگر راه‌كارهاي تشويقي است.
مجيب در پايان راه‌كار ديگري براي تشويق كودكان به مطالعه ارايه كرد: بردن بچه‌ها به كتابخانه و عضويت‌شان در چنين مكان‌هاي فرهنگي يكي ديگر از راه‌كارهاي تشويقي است. خريد بازي‌هايي كه بروشور راهنما دارند نيز باعث تقويت توانايي خواندن در بچه‌ها مي‌شود.
نشست تخصصي «نقش خانواده در ترویج کتابخوانی» با پرسش‌هاي حاضران در نشست و پاسخ‌هاي كارشناسان به پايان رسيد. کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان كانون، در آخرین دوشنبه پایان هر ماه نشستی تخصصی با محوریت ترویج کتابخوانی برگزار می‌کند.
در دو نشست قبلی «نیازهای کودکان و نوجوانان» و «تاثیر کتاب‌های کودکان و نوجوانان» در ترویج خواندن توسط استادان دانشگاه و صاحب‌نظران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
سه‌شنبه ۱ آذر ۱۳۹۰ - ۱۲:۵۹
نظر شما