چهارشنبه ۲ آذر ۱۳۹۰ - ۰۹:۰۰
فقيهي آسماني و عارفي قدرشناس قلم

سوم آذر ماه 62 سال پيش جامعه فقهي و ديني ما از وجود آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه آبادی براي هميشه محروم شد. «ايبنا» در اين مجال مروري دارد بر زندگي و آثار اين عارف مبارز در سايه مكتوبات.-

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)‌، آیت‌الله محمدعلی بید‌آبادی، فرزند آیت‌الله محمدجواد بیدآبادی، فقیه و مجتهد شیعی مشهور به «شاه‌آبادی» و معروف به فیلسوف فطرت، سال ۱۲۹۲ هجري قمري مطابق با 1251 هجري شمسي در محله حسین‌آباد اصفهان به دنیا آمد.

وي پس از تحصیلات مقدماتی و فراگیری عرفان نظری و فلسفه نزد میرزا هاشم اشکوری، به نجف رفت و هفت سال شاگرد آخوند خراسانی و میرزا محمدتقی شیرازی بود و از این دو تن و سه مرجع دیگر اجازه اجتهاد گرفت، از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۷ هجري قمري در تهران اقامت گزید و در این مدت به‌ تدریس و امامت جماعت اشتغال داشت. 

در واپسين ماه‌های اقامت در تهران، در اعتراض به ‌حرکت‌های رضاشاه در حرم عبدالعظیم حسنی متحصن شد و پس از آن به‌ درخواست حائری‌یزدی به قم عزیمت کرد و در آنجا به تدریس فقه و اصول و عرفان همت گماشت. از برجسته‌ترین شاگردان وی در این زمان، امام خمینی(ره) بود که به مدت هفت سال متون عرفان نظری را نزد وی فراگرفت. اين فقيه مبارز سال ۱۳۵۴ هجري قمري دوباره راهی تهران شد و در آنجا به تدریس و اقامه نماز جماعت پرداخت.

تلاش‌های وی در تهران موجب زمینه‌سازی فعالیت‌ها و حرکت‌های دیگري شد که توسط روشنفکران مذهبی پس از شهریور ۱۳۲۰ ادامه یافت. وی علاوه بر علم فقه و اصول، بر ریاضیات و علوم غریبه و بنا بر قولی زبان فرانسه نیز مسلط بود.

آيت‌الله شاه‌آبادي با انتشار کتاب جدید التالیف «کفایه الأصول» که مبانی تازه‌ای از اصول فقه در آن مطرح شده بود، تصمیم گرفت به نجف عزیمت كند و با مولف این کتاب آشنا شود. از اين رو، سال 1322 هجری قمری هنگامی که 30 سال داشت، از اصفهان به همراه مادر، همسر و پدر همسر خود به نجف رفت تا از خرمن علم علمای بزرگ آن حوزه، به ويژه آخوند خراسانی بهره‌مند شود.
 
آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه‌آبادی سال 1329 هجري قمری، زمانی که 37 سال داشت با ارتحال آخوند خراسانی، نجف را پس از یک دوره اقامت هفت ساله ترک کرد و رحل اقامت به سامرا افکند تا از محضر درس میرزای دوم استفاده کند و به تدریس فقه و اصول و فلسفه بپردازد. حوزه درسی وي در سامراء از حوزه‌های درسی قوی و پر استقبال طلاب و فضلاء آن دوره بود به حدی که میرزای شیرازی، مراجعت وي به ایران را موجب خلأ حوزه سامراء دانسته و او را از مراجعت به ایران نهی كرد اما آيت‌الله شاه آبادی سال 1330 هجري قمری پس از یک سال اقامت در سامراء، به دلیل اصرار فراوان مادر که همراهش بود، تصمیم گرفت به ایران بازگردد.

وي تاليفات متعددي در زمينه فقه، عرفان و فلسفه دارد كه برخي از آنها عبارتند از: 
ـ شذرات المعارف
ـ رشحات البحار
ـ مفتاح السعاده فی احكام العبادة
ـ حاشیه نجاة العباد
ـ منازل السالكین
ـ حاشیه كفایة الاصول آخوند خراسانی
ـ حاشیه فصول الاصول
ـ رسالة ‌العقل و الجهل
ـ تفسیری مشتمل بر توحید، اخلاق و سیر و سلوك
ـ چهار رساله درباره نبوت عامه و خاصه

امام خميني(ره) به نقل از آيت‌الله شاه‌آبادی جمله ذيل را بيان كرده‌اند؛ «تا قوای جوانی و نشاط آن باقی است، بهتر می‌توان قیام کرد در مقابل مفاسد اخلاقی و خوب‌تر می‌توان وظایف انسانیه را انجام داد.
مگذارید این قوا از دست برود و روزگار پیری پیش آید که موفق شدن در آن حال، مشکل است و بر فرض موفق شدن، زحمت اصلاح خیلی زیاد است.»

سرانجام آیت‌الله شاه‌آبادی روز پنج‌شنبه، سوم آذر ۱۳۲۸، مطابق با سوم صفر ۱۳۶۹ در سن ۷۷ سالگی درگذشت و پيكرش در حرم عبدالعظیم حسنی دفن شد.

درباره آرا، آثار و انديشه‌هاي اين فقيه ديني و عارف بزرگ مكتوبات متعددي در سال‌هاي اخير تدوين و منتشر شده‌اند كه برخي از آن‌ها عبارتند از:
ـ شذرات المعارف / محمدعلی شاه آبادی/ ستاد بزرگداشت مقام عرفان و شهادت/ 1381 

ـ عارف کامل، مشتمل بر آموزه‌های عرفانی، نکته و خاطره درباره میرزا محمدعلی شاه آبادی/ عارف کامل / 1383 

ـ شاه آبادی بزرگ: آسمان عرفان/ محمدعلی محمدی / امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین الملل / 1384  

ـ آسمانی: شرح زندگانی عارف مکتوم حضرت آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره) / هیات تحریریه موسسه فرهنگی مطالعاتی شمس الشموس / شمس الشموس/ 1386

ـ سه رساله اصولی و فقهی: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ علی صدرایی خویی (تدوین)/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی /1386 

ـ آرای عرفانی عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره) در آثار امام خمینی(ره)/ نیره دشتبال، اعظم سلیمانی (ویراستار) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی / 1386

ـ فیلسوف فطرت: نگاهی به احوال و افکار عارف حکیم آیت الله العظمی محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ علی حیدر مرتضوی/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی/ 1387

ـ رشحات البحار: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / نورالله شاه آبادی، زاهد ویسی (مترجم) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، بنیاد علوم قرآن و حدیث / 1387 

ـ شذرات المعارف: عارف حکیم آیت الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ نورالله شاه آبادی، محمدرضا جباران (ویراستار)، اکرم محمدی مزرعه‌شاهی (ویراستار)/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی/ 1387

ـ فطرت عشق: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / محمدحسن زالی، زاهد ویسی (ویراستار) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1387

ـ رشحات المعارف: دروس معرفتی عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/حیدر تهرانی/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1387 

ـ حدیث عشق و فطرت: مجموعه مقالات درباره آراء حکمی آیت‌الله العظمی محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1388

ـ متن کامل عربی فارسی رشحات البحار/ محمدعلی شاه آبادی، شمس فراهانی (به اهتمام)/ فراهانی / 1389

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط