دكتر نادر فضلي،‌ پژوهشگر و نويسنده، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، در آستانه روز مباهله(بیست وچهارم ذی الحجّه) درباره ‌بي‌توجهي تاريخي صورت گرفته نسبت به مباهله اظهار كرد: حتي در دوران معاصر نيز اين فراموشي احساس مي‌شود، تا جايي كه پيش از نوشتن اين كتاب نيز متوجه شدم كه بسياري از افراد درگير مباحث ديني،‌ مباهله را به خوبي نمي‌شناسند.

دكتر فضلي افزود: براي اين‌كه خاطره مباهله در اذهان ماندگار شود، پيامبر اسلام(ص) اجازه نداد مسيحيان را از نجران بيرون كنند، اما در زمان خليفه دوم، مسيحيان نجران بي‌دليل از آن سرزمين بيرون رانده شدند و اگرچه حضرت علي(ع) در دوران حكومت خويش براي بازگرداندن آن‌ها تلاش كرد اما موفق به اين كار نشد و از اين رو، تا حد زيادي خاطره مباهله از يادها رفت.

وي در بيان منابع موجود براي تحقيق در واقعه مباهله گفت: درباره مباهله كتاب‌هاي اندكي نوشته شده و در سال 63 كه نخستين بار تصميم گرفتم در اين باره بنويسم، تنها كتابي از محمدتقي شريعتمداري در دسترس من بود. او مقاله‌اي درباره مباهله در كتابي به نام «خلافت و ولايت» منتشر كرده بود كه بعدها بنياد بعثت آن را به صورت كتاب مجزايي منتشر كرد.

اين نويسنده، گمنام ماندن واقعه مباهله را تا حد زيادي ناشي از مخالفت‌ها با امام علي(ع) دانست و افزود: مورخان در بيشتر موارد به اين واقعه يا به جزئيات آن (از جمله سپاه پيامبر) اشاره نكرده‌اند اما مفسران به تفصيل و با جزئيات در اين‌ باره سخن گفته‌اند.

دكتر فضلي در اين باره افزود: به عنوان مثال، طبري (مورخ مشهور) اين ماجرا را در بخش حوادث متفرقه آورده و درباره اين كه پيامبر با چه كساني به مباهله رفت، چيزي بيان نكرده و نامي از حضرت علي(ع) نبرده است، در حالي كه در مباهله نكته بسيار مهم اين است كه قرآن، ‌حضرت علي(ع) را به عنوان جان پيغمبر (يعني خود پيغمبر) معرفي كرده است. اين مسايل را در كتاب خود بيان كرده‌ام و به نام مفسراني كه داستان مباهله را آورده‌اند و نيز مورخيني كه به اين داستان اشاره‌اي نكرده‌اند، اشاره كرده‌ام.

وي درباره واقعه تاريخي مباهله گفت: در مباهله پیامبر(ص) به یک جنگ تمام عیار اما بی‌سپاه و سلاح رفت. سپاه ايشان در این جنگ، شامل چهار نفر- حضرت علي(ع)، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و حضرت زهرا(س)- بود. قلب اين سپاه، حضرت امام حسين(ع) بود و اين، يك نكته و نماد است، زيرا قيام عاشورا قلب اسلام بود و اسلام را زنده نگه داشت. همچنين سلاح سپاه پيامبر(ص) دعا بود. مباهله نيز از نظر لغوي به معناي دعا (دعاي همراه با ضجه و زاري به درگاه خداوند) است.

اين نويسنده ادامه داد: نجرانيان نيز از اين سپاه و لشكرآرايي ترسيدند و مباهله نكردند و به پرداخت جزيه رضايت دادند، زيرا مشاهده كردند كه اوضاع طبيعت در حال دگرگوني است (يعني بلا در حال نازل شدن است). من در اين كتاب تاكيد كردم كه ماجراي مباهله هنوز تمام نشده و با ظهور امام زمان(عج) صليب (نماد مسيحيت) نيز خواهد شكست.

دكتر فضلي درباره شرايطي كه در آن مباهله لازم مي‌شود، يادآور شد: مباهله شرايطي دارد و شرط نخست، اين است كه ابتدا باید مناظره صورت بگیرد، اگر مراء (لجاجت و ستیزه‌جویی بی‌جهت) رخ داد، آنگاه مباهله لازم و ممكن می‌شود. پیغمبر اسلام(ص) نیز در دعوت مسیحیان نجران به اسلام، ابتدا با آنان مناظره کرد و آنان صحبت‌های ايشان را نپذیرفتند. به همین دلیل به مباهله رو آوردند. بعد از مناظره با مسیحیان، خداوند به پیامبر(ص) دستور داد وارد مباهله شود.

وي در بيان تاريخچه واقعه مباهله گفت: واقعه مباهله ميان پيامبر اسلام(ص) با مسیحیان نجران، در منطقه‌اي حاصلخیز و آباد در عربستان كنوني شكل گرفت. مسیحیان نجران، اعرابي ثروتمند و متعصب بودند و از اين رو، نجران یک پایگاه قدرتمند مسیحیت به شمار می‌آمد.

اين پژوهشگر افزود: در ماجرای مباهله نه تنها صلیب شكسته شد، بلکه مسیحیان پرداخت جزیه را پذیرفتند. در پیمان‌نامه‌ای که آنان با پیامبر(ص) منعقد کردند، پیامبر(ص) فرمود صلیب سر جای خود می‌ماند، صومعه‌ها، راهب‌ها و کشیش‌ها در اين مكان باقي می‌مانند و به طور کلی با مظاهر مسیحیت کاری نداشت و فرمود مسيحيان در اجرای مراسم خود آزادند اما باید جزیه پرداخت کنند.

دكتر فضلي ادامه داد: سرزمين نجران در آن زمان مرکز ریسندگی و بافندگی بود و به همين دليل، جزيه به اين صورت مقرر شد كه مسيحيان نجراني بايد سالانه 2000 دست لباس به حکومت اسلامی پرداخت کنند.

دكتر فضلي در ادامه با بيان نمادهاي مسيحيت اظهار كرد: مظاهر مسیحیت صلیب و خوک (زیرا در همه ادیان گوشت خوک حرام است، به جز مسیحیت) هستند. این دو نماد در زمان ظهور، به دست مسیح و به فرمان امام زمان(عج) از بین می‌روند، یعنی صلیب شکسته و یک خوک کشته می‌شود.

اين نويسنده در اين ميان، نكاتي را قابل تامل دانست و اين چنين گفت: نکته مهم اين است که نمادهای مسیحیت به دست خود مسیح از بین می‌روند. مسیح در زمان ظهور از سرداران عالیرتبه امام زمان(عج) است، پشت سر ايشان نماز می‌خواند و به این ترتیب بسیاری از مسیحیان بدون جنگ و خونریزی تسلیم می‌شوند. یکی دیگر از نکات مهم كه در کتاب هم به آن اشاره كرده‌ام، اين است که یک راهب نجرانی در آستانه ظهور امام زمان(عج) عليه مسيحيت قیام مي‌كند و به امام زمان(عج) می‌پیوندد.

نويسنده كتاب «و سرانجام صليب مي‌شكند» درباره اين كتاب كه هفته گذشته توسط مركز فرهنگي انتشاراتي منير منتشر شد، اظهار كرد: این كتاب ابتدا در سال 1377 در قالب يك کتابچه منتشر شد اما بعدها آن را بازنویسی کردم و حدود 200 صفحه به آن افزدم. در نسخه کنونی، ماجراي مباهله با مساله ظهور امام زمان(عج) پیوند خورده و از دیدگاه مهدوی نگریسته شده است.

اين متخصص علوم قرآني و حديث درباره منابع كتاب «و سر انجام صليب مي شكند» اظهار كرد: اصل داستان مباهله را سیدبن طاووس در كتاب اقبال‌الاعمال روایت کرده و من موضوع اصلی كتاب خود را از آنجا گرفته‌ام. این کتاب دو بخش اصلی دارد. بخش نخست با عنوان «در میان نجرانیان» ترجمه داستان‌گونه حوادثی است که بین نجرانی‌ها رخ می‌دهد و بخش دوم با عنوان «در میان مسلمانان» وقايع زمانی را که مسیحیان به مدینه رفتند، روایت می‌کند.

نويسنده كتاب «و سرانجام صليب مي‌شكند» در پايان درباره لحن داستان‌گونه كتاب گفت: داستاني بودن كتاب به جذب مخاطب آن كمك خواهد كرد. وجود آيه و روايت‌هاي عربي در كتاب‌هاي ديني، معمولا باعث مي‌شود مخاطبان زياد با آنها رابطه برقرار نكنند. به همين دليل، من براي ذكر آيات و احاديث عربي در تمام موارد از پانويس استفاده كرده‌ام و در جريان داستان تنها يك آيه عربي در متن وجود دارد. اين كتاب داستان‌گونه اما كاملا مستند نوشته شده است.