به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، وقف و ابتدا، از فنون مهم در قرائت قرآن است. قاري قرآن بايد بتواند جمله‌ها و عبارت‌ها را از هم بازشناسد تا بر جاي نيكو وقف كند و از جاي نيكو مجددا قرائت را آغاز كند. ندانستن مواضع وقف و ابتدا، سبب مي‌شود كه آيات قرآن به طور نادرست تقطيع شده، معاني نادرستي به گوش شنونده القا شوند. امام علي(ع) در روايتي، رعايت محل‌هاي وقف در قرآن را يكي از دو ركن اساسي در ترتيل قرآن دانسته‌اند.
علماي قرائت در گذشته به اين فن توجه كافي مبذول داشته، به طوري كه بسياري از قاريان مشهور، از جمله بعضي از قراي سبعه، در اين زمينه داراي تاليف بوده‌اند.
نوشته‌هاي مربوط به وقف و ابتدا را مي‌توان به چهار دسته تقسيم كرد.
كتب مستقل: مراد از كتب مستقل، كتاب‌هايي‌اند كه موضوع آنها وقف و ابتداست.
كتب علم قرائت: برخي در متن كتاب‌هاي مربوط به علم قرائت، به اين بحث پرداخته‌اند، مانند: ابن‌جزري در كتاب «النشر في‌القرائات العشر»؛ قسطلاني در «لطائف‌الاشارات» و سخاوي در «جمال القراء و كمال الاقراء».
كتب علوم قرآني: بعضي در جريان مباحث علوم قرآني به اين بحث پرداخته‌اند، مانند: بدرالدين زركشي در «البرهان في علوم‌القرآن» و جلال‌الدين سيوطي در «الاتقان في علوم‌القرآن».
كتب تجويد: تقريبا در همه كتاب‌هاي مربوط به تجويد، به طور مختصر به مساله وقف و ابتدا و اقسام آن اشاره شده است.
متاسفانه در كشور ما اين فن شريف قرآني، مورد توجه لازم قرار نگرفته و تاليفي مستقل در اين زمينه به انجام نرسيده است. اكنون كه به بركت انقلاب شكوهمند اسلامي، قرائت قرآن كريم به طور روز افزون مورد توجه نوجوانان و جوانان ما قرار گرفته است، شايسته به نظر مي‌رسد كه متصديان امر قرائت، قاريان قرآن را به آموختن فنون مربوط به قرائت و از جمله وقف و ابتدا تشويق كنند تا قرائت ريشه‌دار و حرفه‌اي در كشور رونق بگيرد.
تعريف وقف و ابتدا
وقف و ابتدا، فن با ارزشي است كه با شناخت آن، كيفيت اداي قرائت معلوم مي‌شود، از اين جهت كه قاري در چه محل‌هايي بايد وقف كند كه معنا تمام باشد و از چه جاهايي بايد شروع كند كه معنا را مختل نسازد.
اهميت وقف و ابتدا
در بيان اهميت اين بحث، همين بس است كه گفته شود خداوند، پيامبر اكرم(ص) را مامور كرده كه آيات قرآن كريم را با «ترتيل» بخواند: «و رتل القرآن ترتيلا(مزمل، آيه 4)».
امام علي(ع) در بيان مراد خداوند در اين آيه، فرمود: «الترتيل معرفة الوقوف و تجويد الحروف؛ ترتيل، شناخت محل‌هاي وقف و نيكو ادا كردن حروف است.»
ضرورت وقف و ابتدا
بر اساس مطالب كتاب، ضرورت توجه قاري قرآن به وقف و ابتدا را مي‌توان اين‌گونه تبيين كرد. نخست اين كه براي قاري ممكن نيست مقدار قابل توجهي از قرآن را با يك نفس و بدون وقف بخواند. بنابراين، لازم است براي تنفس و استراحت هم كه شده، جاهايي را انتخاب كند تا بر آنها وقف نمايد. دوم اين كه بر فرض كسي بتواند مقدار معيني از قرآن را با يك نفس بخواند. اين امر، يعني وصل همه كلمات به يكديگر كه گاهي ايجاد خلل در معنا مي‌كند و معنايي را به ذهن شنونده مي‌آورد كه به طور حتم، مقصود خداوند نيست.
عوامل موثر در شناخت وقف و ابتدا
عواملي چند در شناخت دقيق و درست محل‌هاي وقف و ابتدا موثر است، كه به ترتيب اهميت عبارتند از: لغت؛ نحو؛ قرائت؛ تفسير.
دانستن «معاني لغات قرآن»، نخستين شرط براي فهم موارد وقف و ابتداست. كسي كه معناي الفاظ و آيات قرآن را نمي‌داند، نمي‌تواند اجزاي مختلف يك آيه را از همديگر بازشناسد.
«نحو» نيز نقش بسيار موثري در شناخت موارد وقف و ابتدا دارد، زيرا بدون شناخت اجزاي يك جمله و نقش هر يك در آن، نمي‌توان وقف و ابتداي درست را از نادرست تشخيص داد. علاوه بر اين، گاهي اختلاف در تركيب نحوي يك آيه، موجب اختلاف در وقف و ابتداي آن نيز مي‌شود. «اختلاف قرائات» نيز گاهي در وقف و ابتدا موثر است.
همچنين «اختلافات تفسيري» نيز بر وقف و ابتدا بي‌تاثير نيستند. بنابراين، شناخت كامل معاني لغات و نقش كلمات در جمله، از نظر نحوي و آشنايي با علوم قرائت و تفسير، از عوامل مهم در تشخيص موارد وقف و ابتداست. ابن‌مجاهد در اين باره مي‌گويد: «كسي به طور كامل از عهده شناخت وقف‌ها برنمي‌آيد، مگر اين كه نحوي و دانا به قرائات باشد و از تفسير و قصه‌ها و جدا كردن آنها از يكديگر و زباني كه قرآن به آن نازل شده آگاهي داشته باشد.»
چاپ نهم كتاب «قواعد وقف و ابتدا در قرائت قرآن كريم» با شمارگان 1000 نسخه، 220 صفحه و بهاي 32000 ريال راهي بازار نشر شد.
چهارشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۰ - ۱۰:۵۱
نظر شما