به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، دکتر ميرجلال‌الدين كزازي در ششمين مجموعه درس‌گفتارهايي درباره‌ عطار به «بوسعيد و عطار» پرداخت، اين نشست عصر چهارشنبه (30 شهريور) در مركز فرهنگي شهر كتاب برگزار ‌شد. 

كزازي گفت: امروز مي​خواهم زمينه​اي را بكاوم كه مي​انگارم، نوآيين و بي پيشينه است. شايد بتوان گفت كه يكي از رازهاي درويشي را مي‌خواهم بگشايم. سخن از پيوند بوسعيد با عطار است. بوسعيد مهنه، خورشيد خاوران، پيري بود شوريده جان، گرم رو، بزم نشين، به دور از هرگونه دژمي و ناخرمي. 

وی افزود: اگر «اسرارالتوحيد»، كتابي را كه نواده او، محمد منور، درباره بوسعيد نوشته است، بخوانيد، آشكارا مي​بينيد كه اين پير بزرگ تا چه پايه فراخ‌نگر و آزادانديش بوده است. كتاب او يكي از شاهكارهاي نثر پارسي است و خُمخانه مستي​هاست. 

اين پژوهشگر اضافه کرد: من برآنم كه پير عطار، بوسعيد بوده است. بي گمان سخني است شگرف و شگفت و خرد آشوب. زيرا كه عطار و بوسعيد با يكديگر همزمان نبوده​اند. صد سالي درميانه درگذشت بوسعيد و زادن عطار، جدايي زماني هست. بوسعيد در 440 درگذشته است و عطار، به گمان، در 540 زاده شده است. سده​اي ميان اين دو بزرگ جدايي هست. پس چگونه مي​توان بر آن بود كه پير رازآموز عطار، بوسعيد است؟ اين همان رازي است كه مي خواهم بگشايم. 

کزازی اظهار کرد: در آيين​هاي درويشي و دبستان​هاي راز، در آنچه من آن را «نهانگرايي» مي​نامم، پيري، كاركردي ناگزير و بنيادين دارد. رهرو بي راهنماي پير، راه به جايي نمي​تواند بُرد. اين سخن، بارها در سروده​هاي سخنوران درويش كيش، گفته شده است. نمونه را حافظ در بيتي گفته است: «به كوي عشق منه بي دليل راه قدم/ كه من به خويش نمودم صد اهتمام و نشد». يا باز گفته است: «طي اين مرحله بي همرهي خضر مكن/ ظلمات است بترس از خطر گمراهي». 

وی افزود: عطار، بوسعيد را بسيار گرامي مي​دارد. حتی بيش از ديگر پيران درويش. هم در غزل​ها و چامه​هاي خود و هم در «تذكره الاولياء» خويش. نمونه را در فرجام غزلي گفته است: «عطار در بقاي حق و در فناي خود/ چون بوسعيد مهنه نيابي مهينه​اي». عطار آشكارا مي​گويد كه برترين و بزرگترين پير و دستگير، بوسعيد مهنه است. مهنه شهري بوده است در خراسان و ناحيه طابران. يا در غزلي ديگر همچنان خود را جرعه خوار جام بوسعيد دانسته است: «تا داده​اند بويي عطار را از اين مي/ عمرش درازتر شد عيش اش لذيذ آمد؛ شد مست مغز جانم از بوي باده زيرا/ جام محبت تو با بوسعيد آمد». 

نویسنده مجموعه 9 جلدی «نامه باستان» که دربرگیرنده داستان​های شاهنامه است در ادامه سخنانش افزود: عطار در چامه​اي همه سوز و شور، آشكاراتر و استوارتر از پيوند خويش با عطار سخن گفته است. چامه​اي بلند كه به گونه​اي در آن سرگذشت مينوي و دروني نهانگرايانه خود را بازگفته است. در پايان چامه هم پيشگويانه‌هايي از آنچه در روزگاران سپسين روي خواهد داد، ياد كرده است. اما تنها آن بخش از چامه را مي​خوانم كه در اين گفتار به كار ما مي​آيد. 

در اين بيت​ها، عطار بوسعيد را پير و آموزگار مينوي خويش مي​داند: «چون پري گوشه​اي گرفته​ام از آنك/ مردم از ديدگان همي يابم؛ تا گل دل ز خاوران بشكفت/ همه دل بوستان همي يابم؛ طرفه خاري كه عشق خود گل اوست/ در ره خاوران همي يابم؛ از دم بوسعيد مي​دانم/ دولتي كاين زمان همي يابم». 

وی افزود: اين بخت يابي و دولت چيست؟ توانگري است؟ بلندپايگي است؟ نه؛ دولت درويشي و عشق و نيستي است. عطار، از دم بوسعيد است كه به چنين دولتي رسيده است. عطار باز مي​گويد: «از مددهاي او به هر نفسي/ دولت ناگهان همي يابم». دولت ناگهان كه عطار آن را از دم و نفس بوسعيد مي​يابد، آميغي (تركيبي) نغز و رازگشاي است. اما چرا ناگهان؟ چون دولت ناگهان، دولت عشق است و بازبسته به رهرو نيست. دستآورد رنج و تلاش و خواست اوست. آمدني است، نه آموختني. كسي به ناگاه درمي يابد، كه شيفته و دل از او ربوده شده باشد. 

کزازی در پایان سخنان راز وام ستاندن عطار از بوسعید را بازگو کرد و گفت: اين همه گفته شد كه اين راز گشوده شود كه چرا عطار، كه يك سده پس از بوسعيد چشم به ديدار جهان گشوده است، در ساليان پختگي و پرمايگي از بوسعيد بهره گرفته است؛ و چرا او كه نزديك به یک سده پس از بوسعيد مي​زيسته، خود را پيرو و سرسپرده آن پير هژير و فرخنده وير و خورشيد خاوران، مي‌نامد و مي​خواند.