خبرگزاری کتاب ايران (ايبنا) ـ به گزارش ستاد خبری سراهای اهل قلم نمايشگاه کتاب تهران، اين نشست با حضور محمدعلي بني اسدي و مهنوش مشيري از فعالان حوزه تصويرگري برگزار شد.

در ابتداي اين نشست محمدعلي بني‌اسدي با اشاره به اين كه بحث درباره تصويرگري كتاب‌هاي ترجمه از اوايل سال‌هاي دهه 60 به صورت جدي پي گرفته شد، گفت: براي نخستين كتاب‌هاي ترجمه اي كه وارد مي‌شدند، بحث مطرح بود اين بود كه برخي شخصيت‌‌ها را چگونه طراحي ‌كنيم. بعضي از شخصيت‌ها، لباس‌هاي اروپايي و با فرهنگ ما همخواني نداشتند. تصويرگران هم مجبور به تغيير لباس‌ها مي‌شدند يا رنگ چشم‌ها و موهاي شخصيت‌ها شبيه به انسان‌هاي شرقي نبود. 

وي گفت: به مرور زمان اين مسايل را حل كرديم و به اين نتيجه رسيديم كه كودكان به آشنايي با فرهنگ ساير كشورها نياز دارند. علاوه بر آن مترجمان نيز سعي كردند كتاب‌هايي را انتخاب ‌كنند كه سازگار با فرهنگ ما باشند. تصويرگران در حوزه كودك و نوجوان هم به اين سو رفتند كه تصويرهايي را بسازند تا با فرهنگ آسيايي ما همخواني داشته باشد. 

بني‌اسدي يادآور شد: از ديگر مسايلي كه با آن درگير بوديم، تصاويري بودند كه به علت نوع نوشتار زبان اصلي كتاب كه معمولا از چپ به راست يا عمودي بودند، نوشته‌ها  در ترجمه اين تصاوير در جاي درستي قرار نمي‌گرفتند كه به مرور زمان راهكارهايي نيز براي اين مسايل ارايه شدند. 

او با اشاره به اين كه "ما در روايت‌گري تصويري مشكل داريم"، تاكيد كرد: تصويرگران ما در ساختن قصه و روايت با تصوير ناتوانند. مثلا در داستاني كه خرسي مي‌خواهد از داخل كندوي روي درخت، عسل بر ‌دارد اما درخت مي‌شكند و خرس مي‌افتد، تصويرگر خارجي طوري تصويرگري مي‌كند كه درخت در حال شكستن و خرس در حال افتادن است. اما تصويرگر ايراني درخت شكسته، عسل‌هاي ريخته و خرس را نقش زمين طراحي مي‌كند.

در ادامه اين نشست، مهنوش مشيري گفت: ما در حيطه تصويرگري دوره تقريباً خطيري را گذرانده ايم؛ دوراني كه بسياري چيزها در مسير خود نبودند تا اين‌كه  فرهنگ‌سازي لازم توسط تصويرگران ايجاد شد.

او افزود: براي مثال، درباره قصه‌هاي حيوان محور مثل قصه روباه و كلاغ نوعي انسان انگاري براي درك رفتارهاي غريزي حيوانات مثل كلك‌زدن روباه در آثار غربي مطرح است كه حيوان لباس بر تن مي‌كند. اما در قصه‌هاي كليله و دمنه كه ما به آن پرداخته‌ايم و فرهنگي شرقي دارد هيچ يك از حيوانات لباس نداشتند. اين مسايل در دوره‌اي باعث مي‌شد از يك تفكر به تفكر ديگر تغيير مسير دهيم. 

وي با اشاره به اين كه پس از سال 1340 ادبيات كودك به طور مجزا توليد شد، گفت: ما كتاب‌سازي را از نقطه‌ صفر شروع نكرديم، بحث كتاب‌سازي ما سابقه طولاني دارد و الگويي براي غربي‌ها بوديم. كودكان ما از ديرباز كتاب‌خوان بودند. زماني‌ كه تلويزيون به اين صورت وارد خانه‌ها نشده بود، عموماً پدر خانواده‌ براي همه افراد كتاب مي‌خواند. در آن دوران براي ادبيات كودكان و بزرگسالان تقسيم‌بندي نداشتيم. آن دوران داستان‌هاي ادبي در خانواده‌ها خوانده مي‌شدند كه بزرگسالان بخشي از آن را درك مي‌كردند و بخشي از آن نيز توسط كودكان و نوجوانان دريافت مي‌شد.
 
مشيري ادامه داد: زماني كه كتاب‌سازي براي كودكان و نوجوانان را آغاز كرديم، در اين زمينه كمبود نداشتيم و به لحاظ قصه‌نويسي بسيار غني بوديم. با توجه به پيشرفت دنيا، بچه‌هاي امروز بايد خيلي بهتر از دوران كودكي ما قصه‌هاي كليله و دمنه را بفهمند اما متأسفانه ناشران به اين سو نرفته‌اند.

وي درباره تصويرگري متناسب با فرهنگ ايراني گفت: تصاوير داستان‌ها بايد براي مخاطب ملموس باشند. براي مثال تمام مادربزرگ‌هاي ما بافتني مي‌بافتند اما كلاف كاموا را در سبد نمي‌گذاشتند اين يك روايت براي تصويرگر غربي است كه با فرهنگ ما متفاوت است. مادربزرگ‌هاي ما كلاف كاموا را كنار خود روي زمين مي‌گذاشتند. بايد توجه كرد قصه يك نوع روايت براي تصويرگر دارد و يك نوع روايت براي نويسنده و مترجم كه بايد با شناخت مخاطب از موضوع متناسب‌سازي شوند. 

مشيري با اشاره به اين‌كه تصويرهاي ايراني ايستا هستند و پويايي ندارند، اظهار داشت: ما فرهنگ ايستا داريم؛در فرهنگ پويا تصوير هم پويا مي‌شود اما ايستا بودن از ويژگي فرهنگ‌هاي مشرق‌زمين است. براي مثال لك‌لك‌هاي غربي مي‌پرند اما لك‌لك‌هاي ما انگار در هوا ايستا هستند. به همين دليل در غرب سراغ انيميشن رفتند و به متحرك‌سازي رسيدند. در واقع انيميشن از تصوير شروع مي‌شود و در طول زمان به حركت مي‌رسد.

او افزود: برخي تصويرها بايد ملموس باشند. در كتاب‌هاي خارجي قارچ‌ها به شكل چتري با خال‌هاي قرمز طراحي مي‌شوند اما در كل سرزمين ايران قارچ‌هايي با  خال قرمز يافت نمي‌شود. يا گوشتي كه در تصويرهاي غربي جلوي حيوانات مي‌اندازند گوشت استيك است كه استخوان آن هم با گوشت بريده شده اما در فرهنگ ما به اين شيوه ديده نمي‌شود. 

او با اشاره به اين‌كه تصويرگران ما از چيزهايي الهام مي‌گيرند كه متعلق به فرهنگ ما نيستند، يادآور شد: بومي‌سازي يك خاطره بسيار بسيار دور خواهد بود كه در آينده ميسر مي‌شود.

در پايان اين نشست از كتاب محمدعلي بني‌اسدي با عنوان «تصوير، روايت متن» كه به تازگي از سوي انتشارات يساولي منتشر شده ، رونمايي شد.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت‌ماه سال جاري در مصلاي امام‌خميني (ره) تهران برپاست.