به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، كتابخانه RFID كتابخانه‌اي هوشمند است كه از طريق باركدهاي نصب شده در كتاب‌ها، تمام عمليات امانت، جست‌وجو و دريافت كتاب بدون نياز به كتابدار انجام مي‌شود. تسهيل در امانت كتاب، فارغ شدن كتابدار از كارهاي سنتي معمول در ساير كتابخانه‌ها و عضويت ميان كتابخانه‌اي از امتيازهاي اين كتابخانه بود.
دراين سيستم كتابخانه‌اي، تراشه‌اي با كدهاي ويژه روي كتاب‌هاي موجود در كتابخانه نصب مي‌شود كه تا دو مگابايت نيز حافظه دارد. از اين طريق، سامانه مي‌تواند با استفاده از اطلاعات ثبت شده، كتاب را شناسايي كند. گردش كار كتابخانه، از امانت، تحويل گرفتن و جست‌وجو به صورت هوشمند از طريق سيستم انجام مي‌شود.
در سيستم كتابخانهRFID، نيروي انساني حذف نمي‌شود بلكه فعاليت‌هاي وي از شكل خدماتي به مشاوره تبديل مي‌شود. روش كار در اين سامانه به گونه‌اي است كه مراجعان در تمام ساعات شبانه‌روز با داشتن كارت عضويت و وارد كردن كد اختصاصي خود، مي‌توانند وارد كتابخانه شوند و تمام عمليات درخواست، ذخيره و جست‌وجوي كتاب را از طريق تگ‌هاي RFID پيش‌بيني شده داخل شيرازه‌ها انجام دهند. با استفاده از اين سامانه، كاربر حتي مي‌تواند كتاب موردنظر خود را از طريق كيوسك تعبيه شده در بيرون فضاي داخلي كتابخانه، امانت بگيرد يا تحويل دهد.
اما چنين رويكردهاي و اهداف دوست‌داشتني كه نهاد كتابخانه‌ها در راه‌اندازي كتابخانه‌هاي RFID دنبال مي‌كرد به كجا رسيده است؟ كتابخانه شهيد چمران تهران دومين كتابخانه‌اي كه حدود 9 ماه پس از ارغوان (پاييز 89) به سامانه RFID مجهز شد، اين‌روزها تنها 600 نفر عضو اغلب سالمند يا دانش‌آموز دارد كه استفاده از سامانه هوشمند براي آنها دشوار است. در عين حال به گفته كتابداران اين كتابخانه از اين سامانه تنها براي برگشت كتاب استقبال خوبي مي‌شود.
در عين حال در حاليكه تنها اعضاي داراي كارت الكترونيكي مي‌توانند از اين سامانه استفاده كنند، در كتابخانه‌هاي ايران امكان صدور كارت RFID دچار نقص است و اصولا كتابخانه‌ها قابليت صدور كارت هاي ويژه را ندارند.
راه‌اندازي كتابخانه RFID در دستور كار برنامه‌ريزان نهاد كتابخانه‌هاي عمومي است. در عين حال هنوز زيرساخت‌هاي لازم براي اجراي اين طرح در كشور فراهم نيست و راه‌اندازي اين كتابخانه‌ها در سطح دريافت و امانت كتاب آن هم با نظارت كتابداران خلاصه مي‌شود. از سوي ديگر هنوز بسياري از كتابداران ايران با قابليت‌هاي واقعي و فرصت‌هاي استفاده از اين سامانه آگاه نيستند.
بر خلاف دل‌مشغولي‌هاي رايج درميان برخي كتابداران كه راه‌اندازي سامانه RFID را تهديدي براي بازار كار خود مي‌دانند، عباس حري از بنيان‌گذاران رشته كتابداري و اطلاع‌رساني و عضو هيات علمي دانشگاه تهران، تاكيد مي‌كند، راه‌اندازي سيستم باز در كتابخانه‌ها، نقش كتابدار را از حضور محسوس در امانت و دريافت كتاب به پشت صحنه كتابخانه به عنوان يك طراح متخصص و مغز سازمان‌دهنده به نمايش مي‌گذارد. فعاليت وي مانند پزشكي است كه در عصر ديجيتال، از دستگاه‌هاي پيشرفته به جاي جراحي مستقيم استفاده مي‌كند.
وي مي‌افزايد: به عنوان نمونه، هنگامي‌كه در محيط اينترنت شطرنج بازي مي‌كنيم، در چالش با مغز رايانه نيستيم، بلكه حريف اصلي ما طراحي است كه براي حركت هر مهره ما برنامه‌ريزي دارد. در كتابخانه RFIDنوع حضور نيروي انساني تغيير مي‌كند و به صورت غيرمحسوس با مراجعان تعامل دارد.
همچنين به گفته دكتر يزدان منصوريان، عضو انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران، راه‌اندازي كتابخانه بدون كتابدار(سيستم RFID )فرصتي براي ايجاد بازار كاري جديد براي فعالان رشته كتابداري و اطلاع‌رساني است و تهديدي به عنوان حاشيه رفتن كتابداران محسوب نمي‌شود.
وي تاكيد مي‌كند: در كتابخانه‌هاي بدون كتابدار كه با سيستم باز اداره مي‌شوند، اعضا مي‌توانند به صورت شبانه‌روزي از كتابخانه كتاب دريافت كنند و تحويل دهند. اگرچه با اين كار حضور كتابدار در اين كتابخانه‌ها محسوس نخواهد بود اما كتابدار در پشت صحنه كارهاي آماده‌سازي و هماهنگي سيستم را انجام خواهد داد.
وي با بيان اين مطلب كه دانش موضوعي اين حوزه در كشور ما وجود دارد، ادامه مي‌دهد: درعين حال براي توسعه اين فناوري به بازنگري هرچه بيشتر در سرفصل‌ها و دروس رشته كتابداري نياز داريم.
عضو كميته برنامه‌ريزي كتابداري و اطلاع‌رساني وزارت علوم توضيح مي‌دهد: در كتابخانه‌هاي سيستم باز نيز نقش نيروي انساني حذف نمي‌شود و نمي‌توانيم تصور كنيم يك كتابخانه صد‌درصد الكترونيكي داشته باشيم. بهترين نمونه كتابخانه، مركزي است كه فعاليت دوگانه دارد و به هر دو شيوه سنتي و الكترونيكي خدمت‌رساني مي‌كند.
زمزمه كتابخانه RFID دار (هوشمند) در جامعه كتابخانه‌اي كشور پيچيده و اداره‌هاي كل كتابخانه‌هاي عمومي استان‌ها تلاش مي‌كنند بودجه راه‌اندازي دست كم يكي از اين كتابخانه‌ها را از طريق منابع استاني تامين كنند. اما به نظر مي‌رسد كتابخانه‌هاي بدون كتابدار اين روزها عنوان زيبايي است كه هنوز زيرساخت‌هاي فرهنگي براي اجراي آن فراهم نيست و چون كتي كه ابتدا دكمه آن كه همان تجهيزات RFID باشد، خريداري شده و اصل كت هنوز آماده نيست!
چهارشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۰ - ۱۲:۳۰
نظر شما