به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، پنجم مرداد برابر است با سالمرگ محمدرضا پهلوي؛ دومین شاه سلسله پهلوی و واپسین پادشاه ایران. محمدرضا پهلوی پس از خروج از کشور در ۲۶ دی ۱۳۵۷ به مصر رفت و در اسوان مورد استقبال رسمی انور سادات، رئیس جمهوری مصر قرار گرفت. پس از آن به دليل ملاحظات سیاسی كشورها، هیچ کشوری علاقه به پناه دادن یک پادشاه بیتاج و تخت نداشت. سرانجام محمدرضا پس از ماهها آوارگي در حاليكه به دليل بيماري سرطان به شدت در وضعيت جسمي بدي قرار داشت، سوم فروردین ۱۳۵۹ (۲۳ مارس ۱۹۸۰) به مصر رفت و انور سادات به او پناهندگی داد و در نهايت ۵ مرداد ۱۳۵۹ خورشیدی، در سن ۶۱ سالگی، در قاهره درگذشت. جسد وی در مسجد الرفاعی، پس از یک مراسم رسمی، خاکسپاری شد.
در همين راستا، «ايبنا» به سراغ يكي از آخرين كتابهايي كه درباره وی در خارج از كشور به چاپ رسيده رفته است كتابي با عنوان «نگاهي به شاه» نوشته عباس ميلاني. میلانی مورخ، ایرانشناس و نویسنده ایرانی ساکن آمریکاست كه در حال حاضر، مدیر برنامه مطالعات ایرانی در دانشگاه استنفورد و استاد فراخوانده دانشکده علوم سیاسی آن دانشگاه است.
زيباكلام، استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران درباره اين كتاب به خبرنگار ایبنا گفت: من معتقدم اساسا نگاهي كه عباس ميلاني در اين كتاب نسبت به محمدرضا شاه پهلوي دارد، نگاه واقعگرايانه و درستي است. او سعي كرده واقعيتها را آنگونه كه بوده و وجود داشته، ترسيم كند.
اين پژوهشگر و تحلیلگر سیاسی افزود: به نظر من، كتاب حقايقي كه در روايتهاي تاريخي ما درباره محمدرضا شاه و سلطنت وي مخفي و ناگفته مانده است را به درستي به تصوير ميكشد. از سوي ديگر، مطالب اين كتاب مستند است. يعني اگر ميلاني مطلبي را گفته، بيش از آنكه كليگويي و نظريهپردازي و براساس تحليلهاي خودش باشد، براساس تجزيه و تحليلهايي است كه ديگران انجام دادهاند. وي شخصيتي آكادميك و ليبرال است و نقدي هم وي كه در بخشي اين كتاب آورده، نگاه واقعبينانه و به دور از ايدئولوژیکگرايي است و برخلاف هر دو طيف، از جمله طرفداران شاه كه هركاري كه وي انجام داده، را تمجيد و ستايش ميكنند، او سعي كرده با اعتدال و به دور از هرگونه نگاه ايدئولوژيكي اين نقد و واقعيتها را بياورد.
کتاب برای تطهیر چهره شاه است
با این حال، خسرو معتضد، نويسنده و تاریخدان درباره كتاب «نگاهي به شاه» به خبرنگار ایبنا گقت: اين كتاب، اثري است خالي از حقايق تاريخي كه سعي كرده چهره شاه را منزه نشان دهد اما حمايت اين نويسنده از محمدرضا پهلوي، به ضرر شاه تمام شده است.
خسرو معتضد درباره اين كتاب گفت: به نظر من كتاب «نگاهي به شاه» مطلب تازهاي در برندارد. اين در حالي است كه كتابي كه هوشنگ نهاوندي (وزیر آبادانی و مسکن، وزیر علوم و رئیس دانشگاه تهران و رييس دفتر فرح پهلوي در دوران محمدرضا پهلوی) در همين اواخر درباره شاه نوشته، بهتر و منصفانهتر از كتاب «نگاهي به شاه» نوشته عباس ميلاني است. اگرچه در كتاب نهاوندي هم اغراقها و اشتباهات زيادي درباره شاه نوشته شده است.
معتضد به ارتباط گذشته ميلاني با محتويات اين كتاب اشاره کرد و افزود: عباس ميلاني در گذشته كمونيست بوده و اگرچه فعاليت چنداني هم در اين حزب نداشت، در ايران دستگير و زنداني شد و بعد از انقلاب نيز به دليل وابستگيهايي كه داشت، از ايران خارج شد و اكنون ساكن آمريكاست. ميلاني همانطور كه كمونيست بوده، شاهدوست بدي هم است و طرفداريها و حمايتهايي كه هم كه وي در اين كتاب از شاه ميكند، به ضرر شاه تمام ميشود.
وي افزود: به نظر من، كتابي كه پيش از اين، از سوي وي با عنوان «معماي هويدا» منتشر شد، بر اين اثر مقدم است؛ چراكه سندهايي كه ميلاني در اين كتاب درباره هويدا مثلا در مورد سوابق قاچاق هويدا براساس گزارش پليس پاريس آورده، مطالبي درست است؛ مبني بر اينكه هويدا از طريق وزير مختار ايران در بلژيك، دست به قاچاق ميزده است. چنانكه در آخر اين كتاب نيز ميلاني ارجاعات بسياري را به كتابي كه من درباره هويدا نوشتهام، داده است.
اين تاريخدان افزود: من ميلاني را به عنوان تاريخدان قبول ندارم و يكي از دلايل آن، سخنان بيمحتوايي است كه مثلا وي درباره غرامت آمريكاييها به ايران در رسانهها ميگويد؛ مبني بر اينكه آمريكا مبلغ يك ميليارد و 500 هزار دلار به عنوان غرامت جنگي كه باعث اشغال ايران شد، داده است. اين دروغي محض است كه هيچ سند تاريخي درباره صحت آن وجود ندارد.
معتضد همچنين درباره كتابهاي ارزشمندی كه درباره محمدرضا پهلوي نوشته شده و چهره واقعی وی را به تصویر کشیدهاند، گفت: كتابهايي با عناوين «عوامل سقوط» (علي دشتي)، خاطرات دكتر علي اميني، خاطرات 7 جلدي اسدالله علم و كتابهايي كه مصطفي الموتي درباره تاريخ پهلويها نوشته است. اين كتابها، كتابهاي متقن و خوبي در اين زمينه هستند كه براي مثال اگر شاه ميدانست اسدالله علم بعدها در آينده ميخواهد چنين خاطراتي را بنويسد، دستش را قطع ميكرد!
بررسی اعتبار یک اثر تاریخی نوشته عباس ميلاني
زيباكلام: «نگاهی به شاه» حاوی واقعیتهایی درباره شاه است/ معتضد: کتاب برای تطهیر چهره شاه است
صادق زيباكلام، پژوهشگر و تحلیلگر سیاسی درباره كتاب «نگاهي به شاه» میگوید: اين كتاب، اثري است واقعبينانه، درست و مستند كه سعي كرده واقعيات ناگفته محمدرضاشاه پهلوی را بازگو كند. اما خسرو معتضد تظری کاملا خلاف نشر زیباکلام را دراد و کتاب را فاقد اسناد معتبر و ابزاری برای تطهیر چهره شاه می داند.
نظر شما