برزگر، محقق و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، یکی از عوامل موفقیت این اثر را دغدغه تالیف آن دانست که بیش از دو دهه مشغله ذهنی و پژوهشی او را ایجاد کرده بود. وی اظهار کرد: حدود 25 سال در زمینه ظرفیت‌های بومی در حوزه تولید و انتقال اندیشه‌ سیاسی اسلامی تامل و تحقیق می‌کردم و در این راستا بیش از 25 هزار فیش پژوهشی تهیه کردم. از این رو حجم اندوهی از پژوهش و ارایه نوعی نوآوری در ارایه مطالب را از عومل موفقیت این اثر می‌دانم.

وی در توضیح نوآوری این پژوهش بیان کرد: این ابداع را در حوزه توسعه بسط مفهوم «صراط» به سطحی می‌دانم که بتواند مبنایی برای اندیشه سیاسی متفکران مسلمان و مبنایی برای فهم اندیشه سیاسی معاصر در جهان اسلام ارایه دهد. همچنین در سطحی فراتر به ارایه تعریف مفهوم و استعاره «صراط» به عنوان ظرفیتی برای ایجاد زبان سیاسی مستقل در جهان اسلام بپردازد. 

محقق و نویسنده حوزه علوم سیاسی در پاسخ به این سوال که سطح داوری‌های کتاب سال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: با وجود آن که در جریان فرایند داوری این آثار نبودم اما خروجی کار حکایت از دقت کافی و وسواس علمی داوران دارد. طبعا هر سال بر تجارب قبلی این جشنواره افزوده می‌شود و انتظار می‌رود این داوری‌ها با سرعت و دقت بیشتری انجام شوند و اثری که به عنوان اثر برتر سال شناخته می‌شود این برتری را بیابد که در حوزه عقلانیت عمومی و شئون متعارف دانشگاه‌ها و مراکز علمی مورد پذیرش قرار گیرد. 

وی در پاسخ به این سوال که انتخاب کتاب «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)؛ سیاست به مثابه صراط» به‌عنوان شايسته تقدير در آینده این اثر چه تأثیری خواهد داشت؟ بیان کرد: با توجه به این که تدوین این پژوهش بیش از دو دهه دغدغه اصلی‌ام بود، پس از انتشار آن بسیار علاقه‌مند بودم که به نوعی این کتاب ثبت علمی شود. تصور می‌کنم با این انتخاب ثبت علمی این اثر صورت گرفته و به نوعی در ساختمان دانش ایرانی ماندگار شده است. در تداوم این مسیر انتظارم از جامعه علمی این است که کتاب‌های انتخاب شده مورد نقد و گفت‌وگوهای تحلیلی قرار گیرد، چرا که در داد و ستد ذهنی و علمی که میان صاحب‌نظران صورت می‌گیرد، امکان بسط و توسعه محتوای کتاب و برطرف کردن نقاط ابهام و تاریکی‌های آن برای نویسنده اثر فراهم خواهد شد. 

برزگر درباره موضوع اصلی کتاب و نظریه‌ای که این پژوهش در سایه آن شکل گرفته است، گفت: بحث اساسی نوشتار درباره این مساله بود که در رشته علوم سیاسی و حوزه اندیشه سیاسی استعاره‌هایی از دیرباز وجود دارند که منشاء نظریات و تئوری‌های سیاسی شده‌اند از این میان می‌توان به «غار افلاطون» و «لویاتان هابز» اشاره کرد که در اندیشه‌های سیاسی غرب مبنایی برای تولید اندیشه سیاسی یا مبنایی برای قالب‌ریزی بنیان آن اندیشه‌ها شده‌اند اما در اندیشه سیاسی اسلام و علوم سیاسی ایرانی ما از چنین ظرفیت‌هایی استفاده نکرده‌ایم. با وجود آن که بالقوه چنین استعاره‌هایی در ستون اندیشه سیاسی ایران و نصوص دینی ما وجود داشته اما آن‌ها را به فعلیت نرسانده‌ایم. 

نویسنده کتاب «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)؛ سیاست به مثابه صراط» رویکرد اصلی کتابش را تمرکز بر یکی از استعاره‌های محوری قرآن کریم یعنی استعاره «صراط مستقیم» دانست و توضیح داد: کوشیدم با تئوریزه کردن این مفهوم آن را در مفاهیم قرآنی و با تکیه بر تفاسیری مانند تفسیر المیزان بسط و گسترش دهم. سپس استعاره صراط را مبنایی برای فهم سیاسی متفکران مسلمان اعم از شیعه و سنی قرار داده و گفته‌ام که صراط و راه‌یابی همواره در اندیشه متفکران مسلمان نقش محوری داشته است. 

وی با اشاره به نتایج یافته‌های خود گفت: از دیرباز در اندیشه شیعه و سنی بر سر این‌که صراط مستقیم چه کسانی هستند مجادلات فکری، کلامی و فلسفی وجود داشته است و هریک خود را شایسته مصداق آن می‌دانستند. این بحث به دوره معاصر هم کشانده شده است. زمانی که تمدن غرب به جهان اسلام وارد شد به نوعی سبک زندگی ما را به‌هم ریخت و به نوعی مسلمانان را در شناخت راه زندگی و سبک زندگی برتر دچار بحران کرد و معانی جدیدی در تشخیص راه زندگی و صراط مستقیم به‌وجود آورد.

شایسته تقدیر سی‌امین جایزه کتاب سال افزود: بحث اصلی کتاب این است که «صراط مستقیم» می‌تواند در اندیشه سیاسی اسلام و در دوره مدرن مضمون آفرینی و در مواقعی قالب‌ریزی کند یعنی زبان انتقال اندیشه تولید شده هم باشد. 

وی در پاسخ به این سوال که منظور از قالب‌ریزی و زبانی برای انتقال اندیشه در تعریف ظرفیت‌های استعاره «صراط مستقیم» چیست؟ بیان کرد: جهان اسلام در برخورد با تمدن غرب زبان مستقل خود را از دست داد. در این زمان شاهد رواج واژگانی مانند دموکراسی و لیبرالیسم هستیم، واژگانی که پیش از این برخورد تمدنی وجود نداشتند. یکی از نکات کتاب این است که بیان می‌کند چگونه مفهومی مانند «صراط» می‌تواند زبان مستقل برای اندیشه سیاسی جهان اسلام بیان کند. 

مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در کتاب نشان دادم که استعاره و مفهوم «صراط» چگونه به متفکری سیاسی نظیر امام خمینی(ره) کمک کرد تا او مفاهیم گوناگون سیاسی را تعریف کند. امام سیاست را با راه تعریف می‌کرد، «راه هدایت» که نمونه بارز آن همان هدایت انبیاء است. همچنین امام خمینی(ره) مفهوم آزادی را با استناد به صراط در راه و توانایی رفتن به راه‌های گوناگون بیان می‌کرد. این کتاب عنوان می‌کند که صراط در موقعیتی بهانه‌ای برای تعریف مفاهیم سیاسی و در موقعیت دیگری ظرفی برای مظروف تولید شده و محتوای فکری متفکر است تا آن را به دیگران منتقل کند. 

این محقق و نویسنده علوم سیاسی در پایان گفت: سخن اصلی «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)؛ سیاست به مثابه صراط» آن است که صراط در موقعیتی استعاره است و بعد می‌تواند به تئوری تبدیل شود، همچنان که همه تئوری‌ها پیش‌تر استعاره‌های فلسفی بوده‌اند و من کوشیدم صراط را که در قرآن معادل اسلام قرار داده شده است، از موقعیت استعاره به سطح تئوری ارتقا دهم و آن را تئوریزه کنم تا بتوانیم از آن برای بومی‌ کردن علوم سیاسی در ایران استفاده کنیم. بنابراین می‌توانیم در مراحلی صراط را به مثابه الگویی برای تحلیل سیاسی قرار دهیم که مبتنی بر الگو و چارچوب نظری خاصی باشد. 

کتاب «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)؛ سیاست به مثابه صراط» نوشته دکتر ابراهیم برزگر را انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت) در 440 صفحه و به بهای 64 هزار ريال در سال 1390 منتشر و روانه بازار نشر کرده است.