به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این نشست با حضور «دکتر خلیل میرزایی»، مولف کتاب «پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه‌نویسی»، «دکتر ملک‌پور»، کارشناس و منتقد اثر و «دکتر سعید اسلامی» ، مدیر مسوول انتشارات جامعه‌شناسان و «الهه حبیبی» دبیر نشست برگزار شد.

«دکتر خلیل میرزایی» مولف کتاب گفت: این اثر به سه مبحث پژوهشی (مسایل نظری)، کاربردی و گزارش کار تقسیم شده است. پیش از تالیف این نوشتار، کتابی با عنوان «پژوهش و مستندسازی» نگاشتم که هنگام تدریس در کلاس درس متوجه ایرادات و نواقص آن شدم. بنابراین ایده تالیف این کتاب با بحث و گفت و گوها با سایر استادان دانشگاه در ذهنم جرقه خورد.

وی با اشاره به این که «تصور نمی‌کردم این نوشتار چنین جامع و گسترده شود» تصریح کرد: با وجود کتاب‌های فراواني که در حوزه روش شناسی، تالیف و ترجمه شده‌اند، این نوشتار، اثری نظام‌مند در روش‌شناسی به وجود آورده که به لحاظ هدف، مسیر، میزان، ژرفا و نحوه طبقه‌بندی بر اساس دو پارامتر نظری (رویکرد و هدف) و دو پارامتر عملیاتی طرح‌ريزي شده است.

دکتر میرزایی این نوشتار را قابل رقابت با آثار تالیف شده ایرانی و خارجی دانست و توضیح داد: تمامی روش‌های امکان‌پذیر در این نوشتار لحاظ شده‌اند و اين اثر مجموعه‌ای از مباحث در حوزه پژوهش را نیز پوشش داده است. همچنين برخی اصطلاحات حوزه روش‌شناسی که بسیاری افراد پاسخی برای نیاز خود پیدا نکرده‌اند، شامل مفاهیم و انواع متغیرها در این نوشتار لحاظ شده است.

وی یکی از مشکلات دانشجویان را در حوزه مباحث طرح وروش(perposal) و محاسبه حجم نمونه و نمونه‌گیری دانست و این که این نوشتار سعی دارد فرمول‌های موجود در این حوزه را اصلاح کند. دكتر ميرزايي اظهار داشت: یکی از خلاءهای موجود در حوزه طرح پژوهش، تصمیم‌گیری درباره تجزیه و تحلیل است. این کتاب يك درخت تصمیم‌گیری ترسیم کرده است تا برای دانشجویان مفید واقع شود.

مولف کتاب «پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه‌نویسی» تشریح کرد: از دیگر ویژگی‌های این نوشتار می‌توان به تشریح نحوه طرح پرسش‌نامه‌ها و استفاده از انواع پرسش‌نامه به همراه مثال و مبحث گروه‌سنجی و پیوند آن با شبکه اجتماعی اشاره کرد. در حوزه مباحث اعتبار و پایایی ابزارها، تاکید این اثر به اعتبار محتوایی به عنوان قوی‌ترین نوع اعتبار است. بنابراین در این کتاب برای نخستین بار از اعتبار محتوایی استفاده شد.

وی با تاکید بر ادبیات پژوهشی و به روز بودن منابع آن برای استفاده در پژوهش، اظهار داشت: در بحث تحلیل داده‌ها دو نوع داده کیفی و کمی در کتاب مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به مشکلات زیادی که در حوزه داده‌های کیفی با آنها مواجه‌ايم، در اين اثر سعی شد تا تحلیل محتوای مفهومی و رابطه‌ای در در اذهان جایگزین شود.

دکتر میرزایی جامع بودن این نوشتار را یکی از نقاط مثبت آن محسوب کرد و گفت: این کتاب پاسخگوی کامل دانشجوی کارشناسی و کارشناسی ارشد در حوزه روش تحقیق است، زیرا بیشترین مطالب را بیان کرده و مطالبی را که موضوعیتی نداشته، در پانوشت کتاب مطرح کرده است. این نوشتار حاصل 15 سال تدریس و مطالعه در دانشگاه به حساب مي‌آيد.

در ادامه اين نشست دکتر ملک‌پور، استاد دانشگاه و منتقد کتاب، با اعلام عدم آمادگی خود برای نقد کتاب به علت دیر اطلاع یافتن از چنین نشستی، تصریح کرد: پیشتر با این نوشتار مانوس بودم و کتاب از دوران انتشار در دسترس من قرار گرفته بود. به نظر من، این نوشتار یک تالیف واقعی به شمار می‌رود، به این معنا که اگر کتاب ها را به دو دسته تالیف و ترجمه تقسیم کنیم و تالیف‌ها را به واقعی و غیر واقعی، این نوشتار به دلیل فعالیت روشی و بومی‌سازی، در دسته تالیفات واقعی قرار می‌گیرد. جایگاه مفهوم در فرآیند تحقیق و بحث نمونه‌گیری و تحلیل داده‌ها در فرآیند تحقیق مشخص شده است.

وی ادامه داد: با وجود دو جلدی بودن کتاب، اين اثر تنها دارای یک فهرست در انتهای جلد دوم است که این مساله برای شخصی که در حال مطالعه جلد نخست کتاب است و به استفاده از منابع نياز دارد، ،کمی دشوار است. لذا بهتر بود فهرستي کلی و اجمالی در جلد نخست و فهرستی تفضیلی برای جلد دوم در نظر گرفته می‌شد.

دکتر ملکی بزرگترین نقطه ضعف این نوشتار را فقدان ویرایش جامع به شمار آورد و تشریح کرد: با توجه به این که کتاب روش تحقیق، رسالتی مضاعف را می‌طلبد و دانشجو را با نحوه تفکر صحیح آشنا می‌کند، هر سطر کتاب نیازمند وقت مضاعف برای ویرایش است. بنابراین کتاب نیازمند یک ویراستار صاحب نام بود که غلط‌های املایی و فصل‌بندی‌های طویل در آن مشاهده نشود. برای نمونه، در فصل نخست کتاب فرض بر این است که دانشجو می‌خواهد با روش تحقیق آشنا شود، بنابرین جزئیات بسیار و بیش از نیاز کاربرد در آن بیان شده است. همچنین عنوان‌ها نیز در بسیاری از بخش‌های کتاب طویل و خسته کننده‌اند.

در ادامه دکتر میرزایی، مولف کتاب، با اشاره به این که اشتباهات نگارشی در چاپ‌های بعدی برطرف خواهند شد، بیان داشت: با توجه به این که هر نویسنده‌ای سبک ویژه‌ای برای کار خود در نظر می‌گیرد، این نوع ویرایش نیز سبک من محسوب می‌شود، حتی علامت‌گذاری‌های ویژه‌ای نیز در این نوشتار به چشم می‌خورد، زیرا تلاش داشتم تا میان زبان فارسی و انگلیسی تشابهاتی به‌دست آورم. همچنین درباره فصل‌بندی، دو فعالیت قابل توجه انجام شده که شامل تقسیم کتاب به فصول ریزتر و جایگزیني هر مبحث در یک قالب مي شود که در این کتاب از روش دوم استفاده شده است.

سپس دکتر سعید اسلامی، مدیر مسوول انتشارات جامعه‌شناسان و کارشناس حوزه علوم اجتماعی، طي سخناني نخستین کتاب در حوزه روش تحقیق در کشور را متعلق به دهه 30 و بیشتر اشکالات کتاب‌های روش تحقیقی را بومی نبودن به شمار آورد و گفت: نوآوری این نوشتار در کمتر کتابی دیده می‌شود. 

وی اظهار داشت: تشریح نشدن روش‌شناسی تحقیق، فقدان توضیح تکنیک‌ها و روش‌ها و تحلیل داده‌ای کیفی، برخی از نقاط منفی این نوشتار را تشکیل مي‌دهند، اما جامعیت کتاب، استفاده از مثال‌های متعدد برای درک مطلب، نوآوری در برخی فصول به ویژه مستندسازی و انتخاب معادل‌های فارسی نیز نکات مثبت کتاب را تشکیل مي‌دهند.

در پایان اين نشست با وجود اختلاف نظرها و انتقاداتی که از سوی کارشناسان به سبک و سیاق نگارش کتاب صورت گرفت، دکتر خلیل میرزایی تشریح کرد: سبک من، روشی علمی است که در این حوزه میان کارشناسان اختلاف وجود دارد. در نگارش این اثر، ساده‌نویسی به کوتاه‌نویسی تعبیر نشده است، بلکه با استفاده از علامت‌گذاری‌ها از آن استفاده شده تا مخاطب بتواند از آن بهره ببرد.