به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به همت انجمن علوم سیاسی ایران، خانه اندیشمندان علوم سیاسی، بنیاد مصلی نژاد و دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران عصر روز سه شنبه  10 اردیبهشت در محل تالار شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران مراسم نکوداشتی برای محمد رضوی، استاد پیشکسوت این دانشگاه و همچنین رئیس این دانشکده در دوران ابتدایی انقلاب اسلامی برگزار شد.

در این مراسم از کتاب «اندیشه سالار سپهر سیاست»، که مجموعه مقالات شاگردان و اطرافیان دکتر رضوی بود و همچنین کتاب دیگر با عنوان «معرفت علمی، ارزش و قدرت در علوم سیاسی»، که حاصل گردآوری مقالات دکتر رضوی در دوران پیش از انقلاب است نیز رونمایی شد.
 
ماجرای کراوات زدن دکتر رضوی
محمد رضا تخشید، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در این مراسم گفت: دکتر رضوی بزرگترین استاد اندیشه‌‌های سیاسی در تمام مراکز علمی ایران است. در دوره‌ای که رضوی در این دانشکده حضور داشت (سال‌های 60 و 70) دانشکده حقوق و علوم سیاسی دوران طلایی خود را تجربه کرد. من هم این شانس را داشتم تا در دوره‌ای مسئولیت‌هایی را بپذیرم که امسال دکتر رضوی، افرادی همچون درودیان، اخلاقی و افتخاری در این دانشکده حضور داشتند.

تخشید با اشاره به اینکه اندیشه‌های سیاسی سختی‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، ادامه داد: با اینکه دانشجوی دکتر رضوی نبودم، اما از اطرافیان او شنیدم ایشان قدرت بیان بالایی داشت و کلاس‌های زنده‌ای را برگزار می‌کردند. به همین دلیل سختی‌های اندیشه سیاسی را آسان می‌کرد.

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی با اشاره به اینکه رضوی مظهر اخلاق و اصول است و شخصیت او هم دارای همین ویژگی‌های اخلاقی و اصولی است، به کمک‌های موثر رضوی به این دانشکده قبل و بعد از انقلاب اشاره کرد و گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به اتفاق آراء رضوی رئیس این دانشکده شد. بعد از مدتی که بیمار شد و از مسئولیت‌ها کنار رفت. من رئیس دانشکده شدم و از او خواهش کردم تا مدیر گروه شود، اما به دلیل فضای آن زمان و اینکه دکتر رضوی اهل کراوات بود. به من گفت بهتر است چنین پستی را قبول نکنم. چرا که اگر کراوات را بردارم برای خودم خوب نیست و اگر کراوات را برندارم، برای شما خوب نیست.
 
دغدغه رضوی برای حفظ ایران
قاسم افتخاری، استاد دانشگاه تهران در این مراسم با اشاره به اینکه در اوایل دهه 40 کشور لبنان به عنوان سوئیس خاورمیانه شناخته می‌شد و این تشبیه به دلیل موقعیت همجواری با دریا، شرایط بانکداری و اقوام آن بود. اما در اوایل دهه 50 این کشور دچار آشوب داخلی و جنگ شد. این طور گفت: ایران هم تا قبل از سال 56 دارای ثبات سیاسی بود به طوری که سه سال بالاترین نرخ رشد اقتصادی را ثبت کرد. اما با کمرنگ شدن این ثبات سیاسی دکتر رضوی نگران شد که آینده سیاسی ایران مشابه لبنان شود.

وی افزود: در آن زمان با دکتر رضوی که فردی وطن پرست و ملی‌گرا بود تصمیم گرفتیم گروهی برای چاره‌جویی وضعیت آینده ایران راه بیندازیم. خروجی آن گروه بیانیه‌ای شد که نسخه فارسی آن در دی‌ماه سال 56 در روزنامه آیندگان به چاپ رسید. آن بیانیه تاکید می‌کرد که حکومت پهلوی مشروعیت خود را از دست داده است و به واسطه کودتای 28 مرداد سال 32 داغی بر پیشانی دارد.

افتخاری که خود را همفکر دکتر رضوی می‌داند، سپس گفت: آن زمان مساله «جمهوری» مطرح بود. اما با این کلمه پسوندهایی همچون «دموکراتیک» هم به کار می‌رفت. ما با این شکل موافق نبودیم و می‌خواستیم دولت موقتی با نظارت‌های بین‌المللی تشکیل شود و با برگزاری رفراندوم، نوع حکومت آینده در بستری صلح‌آمیز مشخص شود. اما در آن دوران طرحی که ما داشتیم را «سیل» برد.

آموزش حقوق طبیعی با یک نمایش
فرهنگ رجایی، استاد دانشگاه کارلتون کانادا هم که به مراسم نکوداشت دکتر رضوی آمده بود، با اشاره به اینکه این استاد علوم سیاسی تصویرگر اندیشه‌های سیاسی بود، عنوان کرد: رضوی کتاب را به گونه‌ای تدریس می‌کرد که دانشجو خود پیگیر یادگیری آن شود. او برای آموزش و فهم سیاست به سراغ گونه‌های مختلف همچون حکایت، قصه، نمایش و تراژدی می‌رفت. به عنوان مثال حقوق طبیعی را با بهره‌گیری از صحنه‌هایی از نمایش سوفوکل از آنتیگونه یاد می‌داد.

وی با بهره‌گیری از نظریه‌ای که انسان را موجودی روایتی و بازیگر می‌داند، ادامه داد: اولین و مهم‌ترین بازیگر روایت کننده معلم است. استاد رضوی هم به عنوان نگهبان جهان اندیشه سیاسی در عین اینکه آمریتی نسبت به دانشجویانش داشت. با الگوی مشوق بودن برای دانشوران متواضعانه کاری می‌کرد که دانشجویان احساس کنند که می‌توانند روزی جای او را بگیرند.

منزل؛ جایی برای توسعه عدالت در جامعه
شهرآشوب رضوی، از چهره‌های فعال در حوزه زنان و پژوهشگر در سازمان ملل متحد در مراسم تقدیر از پدرش با اشاره به بعضی خصوصیات فردی وی و اینکه دکتر رضوی فردی نرم‌خو است، بیان کرد: می‌توانم بگویم پدرم نقطه مقابل مرد شرقی مردسالار است. البته نمی‌دانم مردسالاری شرقی واقعیت دارد یا خیر؛

وی در ادامه با بیان اینکه شخصیت استاد رضوی به عنوان فردی دموکرات بر او تاثیر گذاشته است، گفت: به عنوان محقق حوزه زنان و کودکان می‌دانم عدالت در خانه آغاز می‌شود و به جامعه تسری پیدا می‌کند.

تعریف یک روحانی از استاد کراواتی
 داوود فیرحی، استاد دانشگاه تهران و از افرادی که رساله دکترای خود را زیر نظر استاد رضوی گذرانده است، در این مراسم با اشاره به اینکه رضوی استاد «تیپ ایده آل» بود، گفت: او در حوزه تخصصی خود بر تفکر سیاسی نوین آشنا بود. همچنین نظریه «قرارداد» را به خوبی می‎شناخت. در حالی که این نظریه با خصوصیات شخصی‎اش هم نزدیک بود.

فیرحی با بیان اینکه رضوی بر اصل متن مسلط بود و رساله خود استاد در حوزه محافظه‌کاری در بریتانیا بود: دکتر رضوی هم نظریات محافظه‌کاری را به خوبی می‌شناخت هم بر نظریات مقابل آن که لیبرالی بود تسلط داشت. به دانشجویانش هم توصیه می‌کرد اصل متن را بخوانند و به متن ارجاع دهند تا تفسیر افراد؛ ویژگی اصلی او این بود که از هر متن ایده اصلی را شکار می‌کرد. ادبیات او هم با معنا یکی بود.

این استاد دانشگاه تهران که لباس روحانیت بر تن دارد، با اشاره به اینکه بعد از انقلاب مشکلی در دانشگاه‌ها مطرح بود مبنی بر پوشش کراوات توسط اساتید، به نقل خاطراتی از آن دوران پرداخت و گفت: استاد نظری در دوره جنگ، حقوق خود را به مخارج ناشی از آن اختصاص داد و این نشان می‌داد پشت این چهره کراواتی دلی مهربان می‎تپد.  

عصر حاکمیت کوتوله‌های سیاسی
حسینعلی نوذری، استاد دانشگاه آزاد اسلامی، در واکنش به صحبت‎های دکتر احمد خالقی در این مراسم که گفته بود دوران طلایی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال‌های 59 و 60 بود، این طور گفت: دوران طلایی دیگر باز نخواهند گشت، چرا که در شرایط مشابه با دوره‌ای که آلتوف بر نظام آموزش آلمان مسلط شد و کوتوله‌ها و افراد ناکارآمد را سرکار آورد، هستیم.

نوذری که خود از دانشجویان دکتر رضوی بوده است، ادامه داد: در دوران 1964 تا 1986 در دانشگاه ییل افرادی آمدند و خواستند تا زمینه بالیدن نظریه سیاسی جدید را فراهم کنند. دکتر رضوی هم همین کار را کرد.

این استاد دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه زمانی دکتر رضوی به من گفت برای بالیدن نظریات سیاسی جدید در دانشگاه تهران ببینیم چه کسانی را داریم و با مقایسه‎ای که انجام دادم متوجه شدم چهره‎ای نیست، تلویحا اشاره کرد: امروز هم در داخل کسی را نداریم که زمینه بالیدن اندیشه‌های سیاسی را فراهم کند.

بازیگوش ملکوت حقیقت
در این برنامه اساتید و کارشناسان علوم سیاسی دیگری هم صحبت کردند که بخش عمده‌ای از صحبت‌هایشان شامل ستایش و تقدیر از خصوصیات برجسته دکتر رضوی بود. تعداد زیادی از سخنرانان بر این باور بودند که این استاد علوم سیاسی در دوران فعالیت حرفه ‌ای فردی اخلاقی، منضبط، دقیق و منعطف بوده است. همچنین در این برنامه برخی القاب رضوی در فضای دانشگاهی به این نحو عنوان شد: «آموزگار نظم ذهنی» و «بازیگوش ملکوت حقیقت»؛

پایان انتظار برای مطالعه مقالات استاد رضوی
در بخش دیگری از این برنامه از دو کتاب «اندیشه سالار سپهر سیاست» و «معرفت علمی، ارزش و قدرت در علوم سیاسی» رونمایی شد. دکتر ابوالفضل دلاوری که در تهیه هر دو کتاب فعالیت کرده است. در این بخش گفت: شاگردان دکتر رضوی سال‌ها منتظر بودند تا از یک اثر نوشتاری از ایشان رونمایی شود.

وی افزود: در ابتدا می‌خواستیم به کمک شاگردان رضوی کتابی را آماده کنیم و به او تقدیم کنیم. اما در میانه راه متوجه شدیم که او آثار منتشر شده‌ای در حد فاصل سال‌های 1350 تا 1354 دارد که در نشریات دانشگاه چاپ شده است. به همین دلیل در دو اثر مجزا کتاب‌هایی را آماده کردیم. اول کتابی شاگردان و اطرافیان رضوی در قالب کتاب اندیشه سالار سپهر سیاست به رشته تحریر درآورده‌اند. دیگری هم که به قلم خود استاد است حاصل گردآوری مقالات دکتر رضوی است که در ابتدای دهه 50 نگارش کرده است.
 
علم کجا ناتوان می‌شود؟
گفتنی است کتاب معرفت علمی، ارزش و قدرت در علوم سیاسی علاوه بر پیشگفتار دارای 5 فصل با عناوین «در مفهوم علم و چیستی معرفت علمی»، «در باب ارزش و داوری مبتنی بر آن»، «در باب رابطه میان علم و ارزش»، «تحول مفهوم و کارکرد نظریه در علم سیاست» و «مقوله قدرت در علم سیاست» است.

در بخشی از این کتاب که خانه اندیشمندان علوم انسانی آن را منتشر کرده، آمده است: «رابطه میان علم و ارزش صور گوناگون دارد: بحث در پاره‌ای از آن‌ها و از پاره‌ای جهات در حوزه صلاحیت علم است. برعکس، خیلی از جنبه‌های مساله از محدوده و گفت‌وشنود علمی خارج می‌شود؛ و این درست در زمینه‌هایی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم «ارزش غایی» رابطه پیدا می‌کند و مساله جهت و هدف تحقیق علمی و رجحان برخی تحقیقات بر برخی دیگر را به میان می‌آورد.

معذالک نباید فراموش کرد که معرفت علمی تنها معرفت عقلی انسان نیست. انواع معرفت، به‌ویژه، معرفت فلسفی، ابزار گرانبهایی برای حل مشکلات است که علم از مقابله با آن‌ها ناتوان است.»
 
الزامات کار فلسفی عمیق
در کتاب اندیشه سالار سپهر سیاست هم که باز توسط خانه اندیشمندان علوم انسانی آن را منتشر کرده است، سه بخش اصلی وجود دارد. در بخش اول تلاش شده است زندگی دکتر رضوی و آثار او مورد بررسی قرار بگیرد که بعضی بخش‌ها به قلم اساتید و کارشناسان حوزه علوم سیاسی است. در بخش دوم از نگاه شاگردان و اطرافیان دکتر رضوی به زندگی و فعالیت حرفه‌ای او نگاه انداخته شده است. در حالی که فصل سوم کتاب 22 مقاله تقدیمی به استاد قرار گرفته است.

سعید حجاریان، فعال سیاسی و دانش آموخته علوم سیاسی در یکی از مقالات این کتاب با بیان اینکه دکتر رضوی از ملاکین زمان خود به شمار می‎رفت و به همین دلیل به پرداخت حقوق دانشکده احتیاج نداشت و آن را میان مستخدمین دانشگاه تقسیم می‌کرد. از خصوصیات مثبت دیگر این استاد علوم سیاسی را گشاده دستی در انتقال دانسته‌های علمی عنوان می‌کند و در پایان مقاله‌اش به خاطره‌ای از او می‌پردازد: «... ایشان در کلاس‌های درس و بحث‌های خارج از کلاس به دانشجویان می‎گفت، "کار فلسفی عمیق برای فردی مناسب است که پدرش پول‌دار باشد یا به او ارث رسیده باشد" و توصیه می‌کرد: «اگر چنین شرایطی را ندارید، وارد این حوزه نشوید.» در کنار این توصیه که به نظر دلسرد کننده می‌آید، گمان دارم استاد برای تقویت روحیه ورودی‌های جدید دانشکده، در ترم نخست دوره کارشناسی نیز تدریس می‌کردند.»
 
در بخشی از این مراسم به مناسبت هفته معلم، از مقام علمی و تلاش‌های رضوی در مقام معلم اندیشه‌های علوم سیاسی تقدیر شد و جمعی از دست‌اندرکاران برگزاری هدایا و لوح‌های سپاسی را به این استاد علوم سیاسی تقدیم کردند. نیکنام حسین‌پور هم به نمایندگی از خانه کتاب لوح تقدیری را به استاد رضوی تقدیم کرد.