به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در همایش ملی میراث روایی که یکشنبه 17 اسفند به همت پژوهشکده مردم‌شناسی برگزار شد گفت: انسان حیوان روایتمند است و تنها موجود در عالم است که این ویژگی را دارد. اگر این تعریف را بپذیریم که فرهنگ عبارت از خرد تأمل انسان در محیط است دو نوع محیط اعم از محیط تجریدی و محیط روایی بر ما آشکار می‌شود.

وی افزود: محیط تجریدی همه چیزهایی را که تجرد کامل هستند و فقط برای فرزانگان قابل دریافت است شامل می‌شود. مابقی این چیزها نظیر اسطوره‌ها، تمثیل‌ها، آیین ها، باورها و... در محیط روایی هستند.

این مقام مسئول ادامه داد: محیط روایی هم در نازل‌ترین مراتبش این است که در یک نسل به وجود می‌آید و در نسل بعدی شاید نباشد و در عالی‌ترین مرتبه شعر، قصه و... است. اگر بخواهیم حقیقت معنایی که در اثر تعامل تاریخی با محیط به دست آورده‌ایم و به ما اضافه شده را طوری بسته‌بندی کنیم که مشمول دخل و تصور و فراموشی نشود باید آن را در صورت روایی بگنجانیم، این خاصیت قصه است.

به گفته بهشتی، اگر به حقیقت قصه دقت کنیم همه آنچه در محیط روایی است سبقه قصه است مانند زبان که سبقه روایی دارد. روایت بنا به خاصیتی که دارد شما را به سمت خودش فرا می‌خواند و شما اسیر آن می‌شوید و فرصت ملاقات با آن معنا را پیدا می‌کنید حتی اگر خودتان متوجه نباشید.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: شاید قصه منطق شما را نسبت به آن معنا متقاعد نکند اما دل شما برخلاف مغز شما متقاعد می‌شود. قصه این امکان را دارد که پیچیده‌ترین معانی را برای همگان قابل فهم کند بنابراین اگر حقیقتی را از طریق قصه و روایت بیان کنیم زبان آن معنا را برای همگان بازگو کرده‌ایم. به عنوان مثال اگر قصه‌ای بازگو کننده خرد باشد جامعه را متقاعد می‌سازد که راه خطا نرفته و در پی خرد گام بردارد .روایت دارای پوسته و مغز است و زمانی که ترو تازه نمی شود دلالت‌های خودش را نمی تواند انجام دهد و گاهی بر حقیقت اشاره نمی‌کند، کاری که فرزانگان هر جامعه انجام می‌دهند به جا آوردن مغز و تر و تازه کردن روایت است.

وی افزود: البته این کاری است که در فرهنگ خودمان انجام نداده‌ایم و سال‌هاست که فرزانگان ما فرهنگ را تر و تازه نمی‌کنند و جامعه ما را از این امکان محروم کرده‌اند. این در حالی است که جامعه ما این میل را دارد. امیدوارم که ارزش و اهمیت میراث روایی در جامعه آشکار شده و جامعه بتواند برخوردارتر و بهره‌مندتر از آن باشد.

قرآن روایتگر قصه‌های هدایتگر انسان

حجت‌الاسلام سید حسین شاهمرادی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور دیگر سخنران این همایش بود که به  اهمیت روایت از دیدگاه قرآن و متون دینی پرداخت. وی گفت: قرآن در سوره یوسف تصریح می‌کند من برای شما قصه می‌گویم، اما این قصه‌گویی دو ویژگی دارد.

نخست اینکه تمام آنچه در طول تاریخ گذشته قرآن بیان نمی‌کند و بین آنها احسن القصص را مطرح می‌کند. دوم اینکه روایت و قصه را آنگونه که قصه گویان می‌گویند بیان نمی‌کند زیرا که قرآن کتاب هدایت و انسان‌سازی است و برگ‌هایی از قصه‌ها را که متناسب با هدایت و چراغ راه انسان‌ها است بیان می‌کند و اتفاق‌ها را متذکر نمی‌شود.

به گفته وی، خداوند در سوره یوسف می‌فرماید: این قصه‌ها که قرآن نقل می‌کند عبرت ، تذکر و یادآوری است برای صاحبان خرد یعنی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که خرد در آن باشد و تنها  اولالباب می‌توانند از آنها تذکر بگیرند.

شاهمرادی تصریح کرد: قرآن نسبت به آن چیزی که ذکر می‌کند صداقت دارد و دروغ در آن راه ندارد. روایات که شعرا، قصه گویان و نقالان می‌گویند انتقال فرهنگ و مفاهیم عقلی، دینی و احساسی از نسل گذشته به آینده بوده است.

وی افزود: آنچه از ائمه باقی مانده روایت است و بزرگان دین اجتهاد را بیان کرده‌اند که درستی روایت‌ها را تشخیص دهند و زمانی که تواتر یک مطلب از سرچشمه درست نقل قول شود یک بیان قابل اتکا می‌شود. با افزایش امکانات نیاز انسان به بیان و ثبت روایت کمرنگ نشده است و این کار باید با شرایط جدید صورت گیرد.

همایش گامی در راه شناخت میراث روایی است

علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز با ابراز خرسندی از برگزاری این همایش اهمیت روایت را غیر قابل انکار دانست و ابراز امیدواری کرد که این همایش گامی در راه شناخت میراث روایی باشد و افزود: برگزارکنندگان این همایش ایجاد موزه میراث روایی را به عنوان یک پیشنهاد مطرح می‌کنند.

وی با اعلام نخستین همکاری رسمی پژوهشگاه و شورای فرهنگ عمومی کشور ابراز امیدواری کرد پژوهش‌های زیادی دراین زمینه انجام شود زیرا که این دو نهاد بسیار مرتبط هستند.

اگر جامعه‌ای فرهنگ ناملموس‌اش را گم کند گذشته خود را گم کرده است

در ادامه مریم نعمت‌طاووسی، دبیر علمی همایش و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به نام همایش گفت: این نام به راستی برازنده این همایش است زیرا که گزینش این عنوان موجب ایجاد نگاهی عمیق به میراث روایی و تأکید بر آن را دو چندان می‌کند.

وی افزود: اگر جامعه‌ای فرهنگ ناملموس‌اش را گم کند گذشته خود را گم کرده است، از این روست که اندیشمندان باید زمینه‌ای را فراهم کنند که این اتفاق نیفتند.

در پایان تفاهمنامه همکاری میان حجت‌الاسلام سیدحسین شاهمرادی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور و سید محمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به امضا رسید که آغازی بر همکاری‌های این دو مرکز خواهد بود.

این همایش که به مدت دو روز در تالار همایش‌های موزه ملی برقرار است با برنامه‌های جنبی نظیر نمایشگاه افسانه به قلم نقش و نقاشی، نمایشگاه عروسک‌های ایرانی و نمایشگاهی از کتاب‌های پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همراه خواهد بود.

مقالاتی همچون روایت خنیاگری در فرهنگ و ادبیات بلوچی، حکمت قدیم ، منظر جدید ، چند تمثیل رمزی در دیانت زرتشتی، بررسی ساختاری تومار رستم و سهراب و مرشد عباس زریری، روایت انگشتر سپاری در معراج پیامبر (ص)، مرمت و روایی سازی آثار نقاشی و... در این همایش ارائه می‌شوند.