به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در بخش «سرسخن» کتاب ماه «تاریخ و جغرافیا» مطلبی با عنوان «الگوها و روش‌های نوین آموزش تاریخ» به قلم فریبرز سجادی و دکتر امامعلی شعبانی آمده است. در این بخش می‌خوانیم: «آموزش تاریخ در ایران از بی روشی یا بد روشی به شدت رنج می‌برد. رکود علمی دانشجویان و دانش‌آموزان، نارضایتی، بی‌علاقگی، سرخوردگی و گاهی بیزاری آنان از این درس و رشته، با روش‌ها و الگوهای غیرفعال و سنتی آموزش تاریخ، از جمله سنتی‌ترین و بدترین روش یعنی سخنرانی، رابطه معناداری دارد.»

در بخش «نشست ماه» موضوع «کتاب‌های درسی تاریخ در گفتگو با مسعود جوادیان و شهلا بختیاری» ٱمده و پرسش‌هایی درباره ویژگی‌های کتاب‌های درسی تاریخ، اهداف شورای مدون کتاب‌های دانشگاهی، ضرورت نوشتن کتاب‌های درسی، امکان استفاده از آثار باستانی‌پاریزی در کتاب‌های تاریخی، بازنگری در سر فصل‌های رشته تاریخ، تغییر در مطالب ایران باستان و کم کردن حجم این دوره از تاریخ در کتاب‌های درسی مطرح شده است.
در بخشی از این گفت‌وگو در پاسخ به سوال لزوم استفاده از کتاب‌های محمدابراهیم باستانی‌پاریزی در کتاب‌های درسی می‌خوانیم: «قلم باستانی پاریزی آزاد بوده است و برای مخاطب دبیرستان هم نوشته نشده است. برخی جاها خاطره‌ای تعریف کرده یا برخی جاها پاورقی داده است. به علاوه حجم مطالب ایشان خیلی زیاد است.»

در بخش نظرگاه مطالبی با عناوین «ضرورت تحول ساختاری برنامه آموزشی رشته تاریخ»، «بازنمایی دوره تاریخ باستان در کتاب درسی تاریخ اول راهنمایی»، «کتاب درسی ایران‌شناسی در نظام آموزش و پرورش»، «انقلاب اسلامی در کتاب درسی تاریخ معاصر ایران» و«موزه و کتب درسی رابطه‌ای گسترده» گنجانده شده است.

بازنمایی دوره تاریخ باستان در کتاب درسی تاریخ اول راهنمایی

علیرضا ملایی‌توانی، دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مقاله‌ای با عنوان «ضرورت تحول ساختاری در برنامه آموزشی رشته تاریخ بر بنیاد نیازهای جامعه امروز» نوشته است: «ناگفته پیداست که اکنون در بسیاری از دانش آموختگان رشته علوم انسانی به ویژه رشته تاریخ در کسب فرصت‌های شغلی دچار بحران هستند. نه تنها خود این دانش‌آموختگان جویای کار، بلکه حتی آموزگاران و نهادهای آموزشی تربیت کننده آنها نمی‌دانند این دانش‌آموختگان از چه مهارت‌هایی برخوردارند و چگونه باید از آموخته‌هایشان بهره جویند؟»

«بازنمایی دوره تاریخ باستان در کتاب درسی تاریخ اول راهنمایی» عنوان مطلبی از حامد سلطان‌زاده است که در چهار دوره، کتاب‌های تاریخ را با تقسیم‌بندی (کتاب دوره پهلوی: ترویج شاه دوستی و میهن پرستی، کتاب سال‌های 66- 1359: انتقاد از پادشاهان، کتاب سال‌های 75-1367: تعدیل انتقاد از پادشاهان و ترویج میهن دوستی و کتاب چاپ شده پس از سال 1375: افزایش توجه به ریشه‌های باستانی هویت ایرانی) مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. 

در مقاله‌ای با نام «کتاب درسی ایران شناسی در نظام آموزش و پرورش» از بهرنگ ذوالفقاری با تاکید بر احیای تمدن اسلامی – ایرانی و هویت ملی می‌خوانیم: «ایجاد آگاهی نسبت به هویت ملی از جمله ضروریات تحقق احیای تمدن اسلامی – ایرانی است. تعریف هویت ملی و چگونگی شکل‌گیری آن به عنوان مقوله‌ای بین رشته‌ای و چند ساعتی به آسانی ممکن نیست. در خصوص مولفه‌های هویت ملی نیز، به رغم اختلاف نظراتی که وجود دارد، اما به اجمال دین، زبان، سرزمین، تاریخ، فرهنگ و نمادهای ملی را می‌توان به مولفه یا موضوعی با عنوان «ما و دیگران» اختصاص داد، چرا که غالب این مفاهیم مولفه‌ها در جایگاه مقایسه با سایر ملل یا به بیان ساده‌تر «دیگران» است که معنا پیدا می‌کند.» 

زیاد شدن حجم تاریخ انقلاب اسلامی و کم شدن تاریخ معاصر در کتاب‌های درسی 

«انقلاب اسلامی در کتاب درسی تاریخ معاصر ایران» عنوان مطلبی به قلم رحیم شبانه است که به بررسی تاریخ معاصر در کتاب‌های درسی و نگاه نسل امروز به این برهه از تاریخ را مدنظر قرار داده و به مرور تاریخ انقلاب اسلامی در کتاب‌های درسی سه دهه اخیر پرداخته است. وی در جمع‌بندی مطلب به این نتیجه می‌رسد که تاریخ انقلاب در کتاب‌های درسی دایما افزایش یافته و هرچه حجم این دوره زیادتر شده است از مطالب مربوط به تاریخ معاصر یعنی دوره‌های پیش از مشروطه کاسته شده است.

رضا دبیری‌نژاد، کارشناس موزه‌داری در مطلبی با عنوان «موزه و کتب درسی رابطه‌ای گسترده» با تاکید بر آثار و قابلیت‌های موزه‌های ایران در کتاب‌های درسی با توجه به بازدیدهای چشمگیر دانش آموزان از موزه‌ها آورده است:«اگر آثار موزه‌ای بستر آموزش مشاهده‌ای، ادراکی و اکتشافی و مدارس و کتب درسی مجرای آموزش رسمی محسوب می‌شوند، هیچ گونه رابطه پیوندی میان مجرای رسمی و آثار موزه‌ای وجود ندارد. این نبود رابطه هم از ضعف دو سویه رنج می‌برد. از سویی، امروزه بازدید مدارس از موزه‌ها تنها به منزله یک تفنن صورت می‌گیرد و پیش از بازدید هیچ سنجشی برای تعیین تناسب کلاس‌های درسی و سطوح مختلف با موزه‌های مورد بازدید انجام نمی‌شود.»

«راهنمای علمی تدریس تاریخ»، «متون جغرافیا به زبان فارسی»، «آموزش فکورانه تاریخ»، «تاریخ در بستر جغرافیا» و «آموزش و فراگیری تاریخ: فهم گذشته» مطالبی است که در بخش کنکاش دیده می شود. علی کاظمی سراغ کتاب «آموزش و فراگیری تاریخ: فهم گذشته» نوشته کریس هازبندز، استاد آموزش دانشگاه وارویک (آلیسون کیتسون و سوزان استوارد دو نفر دیگر از نویسندگان کتاب هستند) رفته و در معرفی این کتاب می‌نویسد: «کتاب برای آموزش تاریخ در مدارس نوشته شده است. مخاطب اصلی کتاب معلم‌های تاریخ هستند. نویسندگان کتاب خود تجربه آموزش تاریخ در مدارس را دارند و برای نگارش کتاب بررسی‌های میدانی بسیاری نیز انجام داده‌اند.»

«طبری مورخ طبرستانی»، «آموزش تاریخ»، «در جستجوی قانون» و «آموزش تاریخ در مدارس ابتدایی» در بخش بازتاب آمده است. در مطلب «طبری مورخ طبرستانی» از سید علی حسینی قمصری که به معرفی کتاب «طبری مورخ طبرستانی، تاملی بر تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری طبری» نوشته پروین ترکمنی آذر اختصاص دارد، قمصری ضمن ابراز خشنودی از دغدغه نویسنده در شناسایی طبری نگاهی به محتوای کتاب دارد و انتقاد اصلی به کتاب را در مطالب تخصصی و ایران‌شناسانه‌ای می‌داند که از حوصله خواننده عام خارج است. وی همچنین عنوان کتاب را با مباحثی که در آن مطرح می‌شود برای خواننده غیر تخصصی سنگین می‌شمرد.

یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان

در یادماندگار «بررسی پنج منبع دوره تیموری از منظر تاریخ نگاری اقتصادی» به قلم دکتر علی بحرانی‌پور وجود دارد. در این مطلب نویسنده با نگاهی به کتاب‌های«سفرنامه کلاویخو»، «انیس الناس» اثر شجاع، «منتخب التواریخ» اثر معینی نطنزی و «مطلع سعدین» از عبدالرزاق سمرقندی برای یافتن مطالبی درباره تاریخ اقتصادی، دوره تیموری را مورد کنکاش قرار داده است.

9 کتاب‌ در بخش «پیشخوان» با عنوان‌های زیر معرفی شده‌اند: «ده جستار در جنگ‌های صلیبی» ترجمه سمیه صالحی و مریم رضایی،  «درآمدی بر نقد» از مایکل ران با ترجمه سارا کاظمی، «اسناد قم در دوره پهلوی» به کوشش سیدمحمدحسین محمدی، کتاب «شورای نگهبان» نویسندگان علی آدمی ابرقویی و حسین عطوف، کتاب «یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان» تالیف محمود رفیعی با ترجمه محمود فاضلی‌بیرجندی، کتاب «جنگ جهانی اول و دوم در ایران به روایت اسناد» به کوشش الهام ملک‌زاده، زهرا حامدی و زهرا علیزاده بیرجندی، «درآمدی بر زیباشناسی اسلامی» اثر اولیور لیمن با ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، «رساله اتشک» تالیف عمادالدین محمود بن مسعود شیرازی به کوشش دکتر مسعود کثیری و کتاب «تاریخ اندیشه در چین، از کنفوسیوس تا مائودسه دونگ» نویسنده هرلی گلنسر کریل با ترجمه مرضیه سلیمانی. در بخش پایانی کتاب چکیده برخی مقاله‌ها به انگلیسی گنجانده شده است.

شماره 193 کتاب ماه «تاریخ و جغرافیا» ویژه خردادماه در 104 صفحه  با قیمت دو هزار تومان به کوشش موسسه خانه کتاب در دسترس علاقه مندان به تاریخ و جغرافیا قرار گرفته است.