خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتابخانه مجلس، به‌عنوان نخستین کتابخانه رسمی دولتی کشور شناخته می‌شود که نزدیک به 102 سال قدمت دارد. این کتابخانه محل نگهداری میراث ماندگار تمدن و فرهنگ کهنسال و بزرگ ایران و اسلام است و به‌عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی معتبر و مهم در پاسداری از میراث اسنادی در جهان قلمداد می‌شود.
رسائل خطی، کتاب‌های چاپی سنگی، سربی و نوین، اسناد تاریخی و ملی ازجمله اسناد مکتوب، عکس‌های تاریخی، قراردادها و فرمان‌های حکومتی دوران قاجار و اسناد دیداری و شنیداری، گزارش‌های دولتی، نشریات و نیز اشیاء موزه‌ای ازجمله مهم‌ترین منابع موجود در این کتابخانه هستند.
مدیریت این مجموعه با منابع ارزشمند آن همواره محل بحث بوده است. اواخر آبان‌ماه بود که برخی رسانه‌ها، از احتمال تغییر رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی خبر دادند. به دنبال طرح این گمانه‌زنی، ایبنا تلاش دارد در گفتوگو با صاحبنظران و کارشناسان حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی، علاوه‌بر اینکه نیم‌نگاهی به ریاست ادوار مختلف کتابخانه مجلس شورای اسلامی دارد، ضرورت‌ها درباره تصدی این مرکز مهم را بررسی کند.
ایبنا، در دومین گفتوگو به سراغ سعید رضایی شریف‌آبادی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران رفته است.
در بند 11 اساسنامه کتابخانه مجلس شورای اسلامی درباره ویژگی‌های رئیس کتابخانه مجلس آمده است؛ _ رئیس مجلس باید فردی برجسته از نظر علمی و مذهبی را که دارای تخصص کتابداری، کتابشناسی، اطلاع‌رسانی باشد را به‌عنوان رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد به مدت چهار سال منصوب کند _ به اعتقاد برخی کارشناسان این بند از اساسنامه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ارزیابی شما چیست؟
خوشبختانه در تدوین اساسنامه کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بر تخصص کتابداری رئیس و مسئول کتابخانه مجلس تاکید شده و این نشان از هوشمندی در تدوین اساسنامه کتابخانه مجلس دارد. کتابخانه مجلس به دلیل وابستگی به مجلس شورای اسلامی و حق انتخابی که رئیس مجلس شورای اسلامی برای انتخاب رئیس این کتابخانه دارد، به نظر می‌رسد در طول این سال‌ها، سکانداران اغلب با رویکر غالبا سیاسی مشغول فعالیت شده‌اند. هرچند اصل حق انتخاب و دیدگاه رئیس مجلس شورای اسلامی برای این انتصاب محترم است، اما پیشنهاد می‌کنم روسای مجلس شورای اسلامی کمی علمی‌تر و با مشورت تخصصی، به انتخاب یک رئیس متخصص و کارآمد برای کتابخانه مجلس اقدام کنند.
کتابخانه مجلس به‌عنوان یکی از کتابخانه‌های مهم کشور، قرار است پشتوانه اطلاعاتی درخوری برای قانون‌گذاران و نمایندگان مجلس باشد و در مرحله بعد، یک مرکز اطلاعاتی مهم برای اندیشمندان، پژوهشگران و مراجعه‌کنندگان باشد؛ بنابراین وجود یک کتابدار و کتابشناس متخصص در راس این کتابخانه مهم، میتواند به بحث مجموعه‌سازی و سازماندهی متناسب منابع این کتابخانه کمک کند. به‌طور حتم یک کتابدار متخصص چشم‌انداز موفقیت‌هایی که قرار است در آینده برای کتابخانه مجلس رخ دهد را زودتر و سریع‌تر رقم می‌زند.
کتابخانه‌های پارلمانی و مجلس در دنیا از اهمیت زیادی برخوردارند و کتابداران، خوب می‌دانند، تاثیرگذاراترین کتابخانه در سطح بین‌المللی، کتابخانه کنگره آمریکا است که بسیاری از کتابخانه‌ها در دنیا از رده‌بندی منابع آن استفاده می‌کنند. این کتابخانه وابسته به مجلس آمریکا است و به پشتوانه منابعش فعالیت می‌کند. کتابخانه‌ای که مبدا فعالیتش یک کتابخانه پارلمانی بوده است. این مساله نشان می‌دهد تا چه اندازه باید به کتابخانه مجلس در کشور اهمیت داد تا این کتابخانه بتواند در سطح بین‌الملل تاثیر‌‌گذار باشد.
اگر روسای مجلس شورای اسلامی به اهمیت کتابخانه مجلس توجه و باور کنند که کتابداری امروز یک علم و تخصص است که در سطح دانشگاه‌های کشور تا سطح دکترا تدریس می‌شود از میان دانش‌آموختگان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی که تعدادشان کم هم نیست، به‌دنبال گزینه مناسب ریاست کتابخانه مجلس خواهند رفت؛ البته این توصیه صرفا یک پیشنهاد علمی است که میتواند مورد توجه رئیس مجلس شورای اسلامی قرار بگیرد.
نظر شما درباره عملکر روسای مختلف کتابخانه مجلس در طول ادوار مختلف چیست؟
اساسنامه‌ها یک مصوبه قانونی هستند و باید در‌جایی مانند کتابخانه مجلس؛ این مصوبات قانونی بیشتر مورد توجه قرار بگیرند و تلاش روسای مجلس شورای اسلامی در همه ادوار گذشته و کنونی نیز قطعا همین بوده است؛ البته یک سوءبرداشتی در نزد برخی از تصمیم‌سازان کشور وجود دارد و آن مساله این است که هر فردی که کتاب خوانده و به کتابخانه رفته است، میتواند در راس یک مرکز فرهنگی مانند کتابخانه قرار بگیرد و از پس نیازهای مهم یک کتابخانه برآید و براساس این تصور، برنامه‌ریزی و مدیریت یک کتابخانه چندان کار مشکلی نیست اما این مساله سوء برداشت است.
موکدا عرض می‌کنم در بیان این مساله؛ اشاره‌ام اصلا به شخص خاصی نیست و مطمئن هستم رئیس مجلس شورای اسلامی قطعا فرد شایسته‌ای را در آینده به‌عنوان رئیس جدید کتابخانه مجلس انتخاب خواهد کرد و فرد جدید نیز حتما توانمندی‌‌های خاص خودش را دارد، همان‌طور که نفرات قبلی توانمندی خاص خود را داشتند اما سخنم این است که کتابخانه مجلس یک نهاد تخصصی است.
در حاشیه آیین رونمایی از دستاوردهای کتابخانه مجلس که 29 آذرماه برگزار شد با رئیس مجلس شورای اسلامی دراین باره گفتوگو داشتید؛ درباره آن نیز بفرمایید؟
آن روز بعد از اتمام مراسم به رئیس مجلس شورای اسلامی عرض کردم آیا می‌شود در بیمارستان یک فرد غیرمتخصص و غیرپزشک را مشغول مداوای بیماران کرد؟! هرچند که آن فرد متعهد و خوب باشد. قطعا این فرد نمی‌تواند در آن بیمارستان مسئولیت پزشکی داشته باشد. در کتابخانه مجلس نیز وضعیت همان‌طور است. کتابخانه یک محیط تخصصی است و کتابدار میتواند آن را به صورت تخصصی اداره کند.
متاسفانه فرد غیرمتخصص وقتی وارد مکانی مانند کتابخانه مجلس می‌شود، دو سال طول می‌کشد تا فرد توجیه شود و دو سال باقیمانده فرد در حال رفتن است. این یعنی اتلاف زمان و هزینه؛ درحالی که انتخاب فرد متخصص، موجب می‌شود از روز اول کارها تخصصی انجام شود.
براساس ماده 6 اساسنامه کتابخانه مجلس _ هیات امنای کتابخانه مجلس شامل رئیس مجلس است که ریاست هیات امنا را برعهده دارد، همچنین روسای کمیسیون‌های ارشاد و هنر اسلامی و وسایل ارتباط جمعی، فرهنگ و آموزش عالی، کارپرداز فرهنگی مجلس و دو نفر از کارشناسان کتابداری و کتابشناسی حضور دارند که به پیشنهاد رئیس کتابخانه و با تایید رئیس مجلس انتخاب می‌شوند _ و براساس ماده 7 اساسنامه کتابخانه مجلس _ اعضای انتخابی هیات امنا به پیشنهاد رئیس کتابخانه و با حکم رئیس مجلس برای مدت چهار سال منصوب می‌شوند، این انتخاب‌ها در آغاز‌هر دوره مجلس و حداکثر سه‌ماه پس از تشکیل نخستین جلسه مجلس انجام خواهد شد _ از تشکیل جلسات هیات امنای کتابخانه مجلس در دوره اخیر مطلع هستید و اینکه آیا از اجرای بند اساسنامه درباره عضویت دو کتابدار در هیات امنای کتابخانه مجلس مطلع هستید؟
اینکه آیا هیات امنای کتابخانه مجلس در دوره اخیر تشکیل شده یا خیر، مطلع نیستم اما بی‌تردید وقتی اساسنامه بر وجود یک فرد کتابدار و متخصص در راس مجموعه تاکید دارد، این ضرورت قانونی نباید تفسیر و توجیه شود و حتما باید به همه بندهای اساسنامه کتابخانه مجلس توجه شود؛ البته تلاش همه روسای مجلس تاکنون عمل به اساسنامه و مصوبه قانونی کتابخانه مجلس بوده است.
کتابخانه مجلس به‌عنوان یک مرکز اطلاعاتی مهم برای پژوهشگران چطور باید هدایت شود؟
کتابخانه مجلس یکی از کتابخانه‌های مهم هر کشور است. تعداد زیادی از کتابخانه‌های پارلمانی کشورهای مختلف را دیده‌‌ام و جایگاه این کتابخانه‌ها را در کشورهای مختلف درک کرده‌ام؛ اما نکته مهم این است که این کتابخانه محل خدمت و فعالیت تعدادی متخصص کتابداری است که برای مجموعه‌سازی متناسب، ذخیره‌سازی و بازیابی صحیح منابع و تنوعی که امروز در بحث اشاعه اطلاعات و اشکال مختلف آن وجود دارد و ضرورت وجود دسترسی‌های آنی به منابع کتابخانه فعالیت می‌کنند. به‌طور حتم پژوهشگران انتظار دارند فردی در راس کتابخانه مجلس باشد که حرف تخصصی آن‌ها را درک کند. به نظر می‌رسد حضور فرد غیرمتخصص در راس کتابخانه مجلس کم‌لطفی به متخصصان و پژوهشگران تلقی شود.
کتابخانه مجلس در کنار اهتمام به توسعه فضا به گسترش اندیشه‌های تخصصی نیز توجه کند
کتابخانه مجلس شورای اسلامی با آماده شدن ساختمان جدید قصد دارد به محل جدید نقل مکان کند؛ صد‌البته این توجه به توسعه و گسترش فضای فیزیکی کتابخانه مجلس قابل تقدیر است؛ اما ای‌کاش در کنار این گسترش فضای کتابخانه‌ای به مبحث تخصص‌گرایی در کتابخانه نیز توجه شود و ای‌کاش همراه با انتقال و مهاجرت به مکان جدید، اندیشه‌های نو و تخصصی نیز به مکان جدید کتابخانه مجلس انتقال پیدا کند.
سه‌شنبه ۲۰ دی ۱۴۰۱ - ۱۳:۴۵
رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در گفتوگو با ایبنا؛
اساسنامه کتابخانه مجلس مصوبه قانونی و اجرای آن واجب است
سعید رضایی شریف‌آبادی، می‌گوید: خوشبختانه در تدوین اساسنامه کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بر تخصص کتابداری رئیس و مسئول کتابخانه مجلس تاکید شده و این نشان از هوشمندی در تدوین اساسنامه کتابخانه مجلس دارد.
نظر شما