به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از روابط عمومی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، این طرح با همکاری واحدهای جهاددانشگاهی در سراسر کشور در قالب مجموعه نشست‌های نقد و بررسی کتب علوم انسانی اجرا شده است. دومین دوره  طرح ملی فصل سخن از مهرماه سال 99 و با مشارکت 20 واحد جهاددانشگاهی آغاز شد و با برگزاری 20 نشست با محوریت نقد و بررسی کتب علوم انسانی به کار خود پایان داد.

در اختتامیه این دوره از طرح ملی فصل سخن،  عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان و دبیر جشنواره نقد کتاب و حامد علی‌اکبرزاده، رییس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی سخنرانی کردند.

علی‌اکبرزاده در این نشست با انتقاد از کمبود نقد کتاب در ایران گفت: سالانه چند ده هزار کتاب در ایران منتشر می‌شود و بیش از 50 هزار عنوان کتاب در ایران منتشر شده کتاب ماندگارترین محصول فرهنگی است. در گذشته ما سنت ردیه نویسی و تعلیق نویسی داشتیم اما امروز کمتر چنین چیزی را داریم. این در حالی است که گاهی نقد کتاب در دنیا باعث جریان سازی شده است.
 
علی‌اکبرزاده عنوان کرد: حکیمی کتابی با عنوان «مکتب تفکیک» دارد که در واکنش به نقد مکتب‌های عرفانی نوشته است یا ابن سینا اشارات و تنبیهات را می‌نویسد و در نهایت خواجه نصیر روی آن اشاره می‌نویسد. بنابراین در گذشته جهان اسلام ما چنین شیوه‌ای داشتیم و در غرب هم این سنت هست. در غرب کتاب زنده است. جابری و ابوزید کتاب می‌نویسند و نقد می‌شود. الان در غرب ما نقد نقد داریم یا حتی نقد نقد نقد. اما در ایران به این‌ها توجهی نمی‌شود. الان در دنیا علیه سنت اسلامی و ایرانی کتاب‌های زیادی می‌نویسند اما ما حتی این کتاب‌ها را نمی‌شناسیم که بخواهیم کاری کنیم.
 
او گفت: نکته دیگر بحث اخلاق علم و نقد منصفانه است. گاهی ما در ایران اساسا نقد نمی‌کنیم به طور مثال آثار ابن‌ عربی در برخی از این موسسات علمی و فرهنگی تنها به انها فحش و لعن می ‌کنند. همین شیوه درباره آثار مولانا یا ملاصدرا اعمال می‌شود. این افراد مغرضانه عمل می‌کنند و اساسا سنت نقد را نمی‌شناسند. خواجه نصیر درباره فخر رازی نقد می‌نویسد اما از او به عنوان شارح فاضل یاد می‌کند. تلاش ما هم باید این باشد که شیوه نقد کتاب را ترویج کنیم.
 
عباس خامه‌یار رایزن نمونه جمهوری اسلامی نیز در این نشست طی سخنانی گفت: امروز جهان عرب به لحاظ فرهنگی و سیاسی فروپاشیده است. بسیاری خودشان را عرب نمی‌دانند اما در گذشته بخشی از جهان عرب  بودند. در خلیج فارس آنچه که ریشه دارد وابستگی‌های عشیره و قبیله‌ای است. در لبنان هم خودشان را عرب نمی‌دانند و مسایل فرهنگی خودشان را متمایز می‌دانند بنابراین ما جهان عرب نداریم.
 
او افزود: جنگ تحمیلی ضربه محکمی به جهان عرب زد و تلاش صدام برای وحدت عربی به نتیجه نرسید. خشنودی کشورهای عربی نسبت به مسایل کویت نمونه دیگری از فروپاشی وحدت عربی است. معامله قرن و ... موارد دیگری بودند که به وحدت عربی ضربه کاری زدند.
 
به گفته خامه‌یار، آنچه که می‌خواهم نتیجه بگیرم این است که آنچه خرده فرهنگ‌ها و پاره فرهنگ‌ها را به هم وصل می‌کند زبان عربی و ادبیات عربی است و این ادبیات پل ارتباطی این مجموعه‌هاست و تنها چیزی که این‌ها را جمع می‌کند زبان است.
 
این محقق ادامه داد: ارتباط اساسی ما با حیاط‌خلوتمان که ناگزیریم با آن زیست داشته باشیم همین‌هایی هستند که اکنون وجود دارند و نقطه ارتباط ما با آنها نیز زبان است.
 
او با اشاره به نهضت ترجمه گفت: مدت‌هاست ادبیات این کشورها نهضت ترجمه‌اش متوقف شده است و هر چه درباره ما وجود دارد از گذشته است. در گذشته درباره سعدی، مولانا نهضت ترجمه آثار ما از سوی عرب‌ها وجود داشته است. متاسفانه هر آنچه هست از گذشته است و عرب‌ها از ادبیات معاصر ما بیخبرند و ما تیز از ادبیات مقاومت کشورهای عربی به شدت بی‌خبریم و این نکته خطرناک و چالش بزرگی است.
 
به گفته خامه‌یار، شاید عده‌ای بپندارند اندیشه جهان عرب و فلسفه آنها عمق زیادی در مقایسه با فلسفه یونانی ندارد اما سخن ما در اینجا آگاهی یافتن از یکدیگر است و باید در این باره نهضت ترجمه را فعال کنیم. پاسخ بر معضلاتی مانند سنت و مدرنیته، سکولارسیم مذهبی که پدیده خطرناکی است و ممکن است آینده ما را در بر بگیرد و ... همه در گرو شناختن اسلام سیاسی در جهان عرب و آثار این حوزه و تحولات اندیشه است.
 
او تاکید کرد: اگر عده‌ای معتقدند ما نیازمند مدرنیته شرقی با تکیه بر منابع و ریشه‌هایمان هستیم بدون شناخت جهان عرب و شرق امکان پذیر نیست. بنابراین ما در ادبیات، علوم انسانی و علوم اجتماعی باید با آثار این کشورها آشنا باشیم. متاسفانه ما واگرا هستیم و بدون فعال کردن نهضت ترجمه امکان همگرایی نیست. مصری‌ها می‌نوشتند، لبنانی‌ها منتشر می‌کردند و عراقی‌ها می‌خواندند اما امروز هر سه این کشورها تحت تاثیر تحریم‌ها و تحولات استعمار جدید این وضعیت را از دست دادند اما با این وجود همچنان این نوشتارها حتی اگر مخاطب نداشته باشد می‌درخشد.
 
خامه‌یار گفت: با وجود اینکه لبنان با بحران تاریخی بی سابقه‌ای رو به رو است اما به نشر آخرین نوشته‌ها و ترجمه‌ در سطح جهان با شدت ادامه می‌دهد و آثار فکری مختلف علوم انسانی و اجتماعی با وجود همه این بحران‌ها در لبنان ادامه داد. بسیاری در این کشور تشنه ترجمه آثار فاخر ایرانی است اما به دلیل مسایل خارج از اراده ما کمتر می‌توانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم.
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ترجمه می‌تواند نقش زیادی در همگرایی مذهبی داشته باشد عنوان کرد: بحران‌های کنونی و جنگ‌های طایفه‌ای ما متاسفانه در حوزه علوم انسانی شکل گرفته و بهره‌برداری از ترجمه می‌تواند بخشی از این مسایل را حل کند و تمدن ما را برای کشورهای دیگر بازتعریف کند.
 
او با اشاره به هفته وحدت گفت: اگر کار در این حوزه‌ها انجام شود می‌تواند ما را به اهداف حقیقی خودمان برساند. ترجمه عربی نوشته‌های مرحوم شریعتی در یک کشور فقیری مانند سودان شگفت انگیز بود و مردم این کتاب را کرایه می‌کردند! کتاب‌های شهید مطهری هم از جمله آثاری است که بسیار در جهان عرب مورد اقبال بود اما امروز کسی از ادبیات معاصر بهره‌ای ندارد و شناختی ندارند.
 
خامه‌یار عنوان کرد: ما هم از متفکرانی مانند جابری، ابوزید و ... بی‌خبریم و محدود به جبران خلیل جبران شدیم. مسایل فلسفی جهان عرب به‌ویژه در کشورهایی مانند مصر در ایران ترجمه نشده و ما از آنها شناختی نداریم. مرحوم احمد احمدی در سازمان‌ سمت بسیاری از کتاب‌ها را خودش بررسی می‌کرد که نقطه ضعفی نداشته باشد این کتاب‌ها در بسیاری از دانشگاه‌های افغانستان و ... در حال تدریس است. نهضت ترجمه باید سرلوحه ما باشد به ویژه در کشورهایی مانند لبنان ظرفیت خوبی وجود دارد که باید فعال شود.
 
او با بیان اینکه ما با مسیحیان اهل‌بیتی مانند جرداق آشنایی داشتیم؛ اما بدانید که ده‌ها جرداق هستند که رو به انقراضند و جوانان ما از این آثار بی‌اطلاع هستند توضیح داد: شناخت این افراد ضرورتی برای معرفی اهل بیت به زبان دیگران است. چون جوانان ما همه چیز را از زبان ما شنیدند اما می‌شود این آثار ترجمه شود تا جوانان ما آشنایی بیشتری با این مسیحیان اهل بیتی پیدا کنند. جالب است بدانید که نقطه اشتراکی بسیاری از این افراد با ما نهج البلاغه است و  آنها با خواندن نهج البلاغه به اسلام ورود پیدا کردند. این ظرفیت بزرگی است و باید بازنشر و بازترجمه این گونه آثار مسیحیان اهل بیت دوست سر لوحه باشد.
 
خامه‌یار در پایان گفت: زبان فارسی در همه جهان رقبای بزرگی دارد و ترک‌ها، ژاپنی‌ها، چینی‌ها و ... فعالیت‌های شگرفی در این زمینه دارند ما با اینکه امکانات آنها را نداریم و فاقد بازار کار برای دانش آموختگان زبان فارسی هستیم اما همچنان برتری به لحاظ تعداد و محتوا داریم چون نگاهی کهدر  ادبیات و تمدن ماست یک نگاه اقتصادی  و معیشتی نیست بلکه فرهنگی است.

عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی نیز در این نشست توضیحاتی درباره فعالیت‌های سازمان متبوع خود ارائه کرد: معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی مجموعه‌ای از فعالیت‌های متفاوتی را انجام می‌دهد که تقریباً منحصربه‌فرد است. ما تنها مجموعه‌ای هستیم که دو خبرگزاری، یک مرکز افکار سنجی و مجموعه‌ای مانند سازمان انتشارات و سازمان دانشجویان داریم و تقریباً تمام فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم متناسب با نیاز‌های دانشجویان است.
 
علیزاده افزود: دسترسی به منابع و اطلاعاتی که براساس نظرسنجی‌ها و پیمایش‌ها انجام می‌شود، به ما این امکان را می‌دهد که چه چیزی مورد نیاز دانشجویان است. تقریباً از جمله مباحثی که امروز مورد علاقه دانشجویان است بحث‌هایی مانند مهارتی، گفت‌وگو محور، هنر، مسائل اجتماعی و از این‌ دست برنامه‌های نقدی است که سازمان انتشارات برگزار می‌کند.
 
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در ادامه گفت: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی صرفاً کار انتشارات انجام نمی‌دهد بلکه در کنار انتشار کتاب‌های فاخری که بعضاً به چندین چاپ می‌رسد یا جوایزی که در جشنواره‌های معتبر به دست می‌آورد رویداد‌های متفاوتی را دنبال و فروش محصول نیز دارد.
 
علیزاده در ادامه از ضرورت نقد کتاب سخن به میان آورد و گفت: بحث نقد یکی از مسائلی است که واقعاً در حوزه کتاب مورد نیاز جامعه هست. متأسفانه در حوزه نشر بسیاری از کتاب‌ها هستند که به چندین چاپ می‌رسند و سال‌هاست که چاپ می‌شوند و حتی یک‌بار هم در معرض نقد قرار نمی‌گیرند. این موضوع باعث می‌شود که متأسفانه نه نویسنده به آن ایراداتی که ممکن است به آن کتاب وارد شود (که قابل اصلاح هست) واقف شود و نه خواننده از آن ایرادات اطلاعی داشته باشد.
 
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در پایان گفت: موضوع طرح ملی «فصل سخن» که با موضوع نقد و بررسی کتب علوم انسانی برگزار شد نیز با همین هدف انجام‌ شده، گرچه موضوع نقد بسیار مهم است و سعدی در کتاب گلستان خود در باب هشتم می‌گوید: «متکلم را تا فردی ایرادش را نگیرد سخنش اصلاح نپذیرد»، اما به نظر من بزرگ‌ترین خدمتی که نقد می‌تواند انجام دهد در عین خدمتی که به خواننده خدمت ارائه می‌دهد، به خود نویسنده است که البته نقد هم باید منصفانه باشد تا اثربخشی مناسب داشته باشد.