به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان رضوی، کتاب حیات فکری و سیاسی عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بنیان‌گذار نخستین دولت شیعه در تاریخ ایران و چهارمین دولت شیعه در تاریخ اسلام که یک اثر پژوهشی است، به قلم محمد باقری منتشر شد.
عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب از شخصیت‌‌های مهم و مؤثر در تحولات جهان اسلام در نیمۀ اول قرن دوم هجری به شمار می رود. شیعیان کوفه که از عملکرد خود نسبت به قیام زید بن علی و یحیی بن‌زید رضایت خاطر نداشتند، ابن معاویه، داماد زید بن علی را به منظور رهبری قیام به کوفه فراخواندند. او در ابتدای سال 127ق در کوفه قیام کرد و شکست خورد؛ پس از آن، به نواحی غربی و مرکز ایران روی آورد و با بهره‌‌مندی از ضعف حکومت اموی بر بخش گسترده ای از مرکز و غرب ایران مسلط شد و حدود دو سال حکومت کرد.
در نهایت، پس از برچیدن دولتش به وسیلۀ امویان، به وسیلۀ نمایندۀ ابومسلم خراسانی در هرات به قتل رسید و به داستانش خاتمه دادند. آنچنان که سیاهه‌‌های تاریخ گواهی می دهند پس از مرگ ابن‌معاویه، از آن همه سپاهی، رفیقی که پشت او بایستد، باقی نماند تا جایی که روزگار دشمنانش را مرکبی چون خامه و جولانگاه بی حد و مرزی چون پهنۀ اوراق مهیا ساخت که دفاتر تاریخ را آن گونه که باب دلشان بود، سیاه کنند و هر آنچه به مذاقشان خوش نمی‌‌نشست، به تیغ سلیقه محو کنند؛ که از قدیم گفته‌اند: «هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار»! بنابراین تنها دشمنان بودند که از وی سخن گفتند و او را آن گونه که خوشایندشان بود و مشروعیت آنان را امضا می‌کرد، روایت کردند. وی از همان آغاز از پنج جهت مورد هجمه قرار گرفت: نزاع های قبیله ای بین اعراب به ویژه قبایل شمالی و جنوبی، اهل سنّت، غلات، امویان و به خصوص عبّاسیان. شیعیان امامی نیز دربارۀ وی سکوت کردند.
با وجود تحقیقات گسترده‌‌ای که دربارۀ تاریخ اسلام و تشیع انجام یافته، متأسفانه تاکنون دربارۀ ابن معاویه پژوهش مستقلی که همۀ ابعاد زندگانی وی را بررسی کند، صورت نگرفته است. اغلب تحقیقاتی که به ابن‌معاویه پرداخته‌اند، به بازتولید اخبار از منابع قرون نخستین بسنده کرده‌اند، به طوری که بسیاری از زوایای مهم زندگانیِ او هنوز نامعلوم و مبهم باقی مانده است. بر این اساس، شخصیت ابن‌معاویه به درستی مورد مطالعۀ دقیق و جامع قرار نگرفته و شبهات بسیاری پیرامون او وجود دارد. این پژوهش بر آن است تا به واکاوی همه‌جانبۀ زندگانی ابن‌معاویه مبتنی بر همۀ منابع بپردازد. این اثر بر اساس روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به همراه نقد سندی و محتوایی بر بنیاد گردآوری، دسته‌بندی، تنظیم، تحلیل و نقد داده های برگرفته از منابع: تاریخی، رجال، حدیث، انساب، ادبی، ملل و نحل و… انجام یافته است.
این کتاب در هشت فصل، شش پیوست و مراجع تنظیم شده است؛ فصل نخست: کلیات؛ مشتمل بر پیشینۀ پژوهش، معرفی و نقد منابع محوری پژوهش است. فصل دوم: تبارشناسی ابن معاویه؛ واکاوی شده، چرا که تبارشناسی افراد در مطلع زندگی، روزنه ای راهگشا در شناخت زندگی آنهاست. از این رو، به زندگانی عبدالمطلب، ابوطالب، جعفر بن ابی طالب، عبدالله بن جعفر، معاویه بن عبدالله و مادر ابن معاویه به اختصار پرداخته شده است. فصل سوّم؛ زندگانی ابن‌معاویه از آغاز تا قیام؛ تحصیلات و جایگاه علمی، ارتباط با امامان معاصر، ارتباط با زید بن علی، همسران و فرزندان، واکاوی ارتباط با کمیت بن زید اسدی و ولید بن یزید آورده شده است. فصل چهارم: قیام در کوفه؛ در این فصل، نخست شش تبیینی که برای چرایی ورود ابن‌معاویه به کوفه ارائه شده، تحلیل و سپس زمان ورود ابن معاویه به کوفه و محلّ اقامتش در آنجا، ارتباط ابن‌معاویه با عبدالله بن‌عمر حاکم کوفه، قیام علنی در شهر، نبرد در بیرون شهر، نقد سندی و محتوایی چند روایت پیرامون قیام در کوفه، جنگ خیابانی، مذاکرۀ صلح، عقب‌نشینی به مدائن و عملکرد عبّاسیان هنگام قیام ابن‌معاویه در کوفه مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. فصل پنجم: دولت در ایران؛
کتاب حیات فکری و سیاسی عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بنیان‌گذار نخستین دولت شیعه در تاریخ ایران و چهارمین دولت شیعه در تاریخ اسلام به قلم محمد باقری در 814 صفحه توسط انتشارات کتیبه میراث شیعه در مشهد منتشر شده است.
عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب از شخصیت‌‌های مهم و مؤثر در تحولات جهان اسلام در نیمۀ اول قرن دوم هجری به شمار می رود. شیعیان کوفه که از عملکرد خود نسبت به قیام زید بن علی و یحیی بن‌زید رضایت خاطر نداشتند، ابن معاویه، داماد زید بن علی را به منظور رهبری قیام به کوفه فراخواندند. او در ابتدای سال 127ق در کوفه قیام کرد و شکست خورد؛ پس از آن، به نواحی غربی و مرکز ایران روی آورد و با بهره‌‌مندی از ضعف حکومت اموی بر بخش گسترده ای از مرکز و غرب ایران مسلط شد و حدود دو سال حکومت کرد.
در نهایت، پس از برچیدن دولتش به وسیلۀ امویان، به وسیلۀ نمایندۀ ابومسلم خراسانی در هرات به قتل رسید و به داستانش خاتمه دادند. آنچنان که سیاهه‌‌های تاریخ گواهی می دهند پس از مرگ ابن‌معاویه، از آن همه سپاهی، رفیقی که پشت او بایستد، باقی نماند تا جایی که روزگار دشمنانش را مرکبی چون خامه و جولانگاه بی حد و مرزی چون پهنۀ اوراق مهیا ساخت که دفاتر تاریخ را آن گونه که باب دلشان بود، سیاه کنند و هر آنچه به مذاقشان خوش نمی‌‌نشست، به تیغ سلیقه محو کنند؛ که از قدیم گفته‌اند: «هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار»! بنابراین تنها دشمنان بودند که از وی سخن گفتند و او را آن گونه که خوشایندشان بود و مشروعیت آنان را امضا می‌کرد، روایت کردند. وی از همان آغاز از پنج جهت مورد هجمه قرار گرفت: نزاع های قبیله ای بین اعراب به ویژه قبایل شمالی و جنوبی، اهل سنّت، غلات، امویان و به خصوص عبّاسیان. شیعیان امامی نیز دربارۀ وی سکوت کردند.
با وجود تحقیقات گسترده‌‌ای که دربارۀ تاریخ اسلام و تشیع انجام یافته، متأسفانه تاکنون دربارۀ ابن معاویه پژوهش مستقلی که همۀ ابعاد زندگانی وی را بررسی کند، صورت نگرفته است. اغلب تحقیقاتی که به ابن‌معاویه پرداخته‌اند، به بازتولید اخبار از منابع قرون نخستین بسنده کرده‌اند، به طوری که بسیاری از زوایای مهم زندگانیِ او هنوز نامعلوم و مبهم باقی مانده است. بر این اساس، شخصیت ابن‌معاویه به درستی مورد مطالعۀ دقیق و جامع قرار نگرفته و شبهات بسیاری پیرامون او وجود دارد. این پژوهش بر آن است تا به واکاوی همه‌جانبۀ زندگانی ابن‌معاویه مبتنی بر همۀ منابع بپردازد. این اثر بر اساس روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به همراه نقد سندی و محتوایی بر بنیاد گردآوری، دسته‌بندی، تنظیم، تحلیل و نقد داده های برگرفته از منابع: تاریخی، رجال، حدیث، انساب، ادبی، ملل و نحل و… انجام یافته است.
این کتاب در هشت فصل، شش پیوست و مراجع تنظیم شده است؛ فصل نخست: کلیات؛ مشتمل بر پیشینۀ پژوهش، معرفی و نقد منابع محوری پژوهش است. فصل دوم: تبارشناسی ابن معاویه؛ واکاوی شده، چرا که تبارشناسی افراد در مطلع زندگی، روزنه ای راهگشا در شناخت زندگی آنهاست. از این رو، به زندگانی عبدالمطلب، ابوطالب، جعفر بن ابی طالب، عبدالله بن جعفر، معاویه بن عبدالله و مادر ابن معاویه به اختصار پرداخته شده است. فصل سوّم؛ زندگانی ابن‌معاویه از آغاز تا قیام؛ تحصیلات و جایگاه علمی، ارتباط با امامان معاصر، ارتباط با زید بن علی، همسران و فرزندان، واکاوی ارتباط با کمیت بن زید اسدی و ولید بن یزید آورده شده است. فصل چهارم: قیام در کوفه؛ در این فصل، نخست شش تبیینی که برای چرایی ورود ابن‌معاویه به کوفه ارائه شده، تحلیل و سپس زمان ورود ابن معاویه به کوفه و محلّ اقامتش در آنجا، ارتباط ابن‌معاویه با عبدالله بن‌عمر حاکم کوفه، قیام علنی در شهر، نبرد در بیرون شهر، نقد سندی و محتوایی چند روایت پیرامون قیام در کوفه، جنگ خیابانی، مذاکرۀ صلح، عقب‌نشینی به مدائن و عملکرد عبّاسیان هنگام قیام ابن‌معاویه در کوفه مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. فصل پنجم: دولت در ایران؛
کتاب حیات فکری و سیاسی عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بنیان‌گذار نخستین دولت شیعه در تاریخ ایران و چهارمین دولت شیعه در تاریخ اسلام به قلم محمد باقری در 814 صفحه توسط انتشارات کتیبه میراث شیعه در مشهد منتشر شده است.
نظر شما