ایبنا

جوانی ژاله آموزگار در کنار همسر و فرزند

دوازدهم آذر، سالروز تولد ژاله آموزگار است؛ پژوهشگری که عمرش را صرف زنده نگه داشتن زبان‌ها و اسطوره‌های ایران کرد. انتشار تصویری از جوانی او در کنار خانواده، یادآور مسیری است که از دل آرامش و پشتیبانی عاطفی آغاز شد و به یکی از درخشان‌ترین کارنامه‌های ایران‌شناسی انجامید. آموزگار نماد دانشی است که با عشق، فروتنی و تلاش پیگیرانه به میراث فرهنگی ایران جان دوباره بخشید.

غلامحسین ساعدی و رضا براهنی در فرودگاه مهرآباد

غلامحسین ساعدی و رضا براهنی، هردو اهل تبریز، باهم دوستی‌ای صمیمانه داشتند. براهنی، در مقالاتش درباره ساعدی، بعضی خاطراتش از این دوستی را روایت کرده است. عکس بالا لحظه‌ای صمیمی بین این دو نویسنده برجسته را در فرودگاه مهرآباد ثبت کرده است. دو نفر سمت چپ عکس، همراهان ساعدی‌اند. این تصویر از کتاب «خاطرات نسل آخر»، که شامل مصاحبه بلند علی شروقی با جواد مجابی و نیز یادداشت‌ها و عکس‌هایی از آرشیو شخصی مجابی‌ست، انتخاب شده است.

عکسی قدیمی از محمدعلی سپانلو

در این تصویر، محمّدعلی سپانلو، مشهور به شاعرِ تهران، (۲۹ آبان ۱۳۱۹ – ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۴) شاعر، روزنامه‌نگار، منتقد و پژوهشگر ادبی، مترجم و آنتولوژیستِ ایرانی را در کنار جواد مجابی می‌بینید. این عکس از کتاب «خاطرات نسل آخر» جواد مجابی انتخاب شده است.

عکسی از آرامگاه ابراهیم پورداوود

در سالگرد درگذشت ابراهیم پورداوود، ایران‌شناس برجسته و نخستین مترجم اوستا، یاد و خاطره این استاد بزرگ فرهنگ ایران باستان زنده می‌شود. از مکتب‌خانه سبزه‌میدان رشت تا دانشگاه‌های اروپا، زندگی و پژوهش‌های او در حفظ و معرفی تمدن و ادبیات کهن ایران نقش ماندگاری داشته است. در تصویر بالا، آرامگاه او در رشت را مشاهده می‌کنید.

کودکیِ مهدی سحابی در میان خانواده

در این عکس خانوادگیِ قدیمی، پسرکی که در جلو روی صندلی نشسته، کسی نیست جز مهدی سحابی؛ سال‌ها پیش از آن‌که نامش با ترجمه، مجسمه‌سازی، نقاشی، روزنامه‌نگاری و داستان‌نویسی گره بخورد. لحظه‌ای بی‌تکلف از روزگارِ سپری‌شده. عکس برگرفته از کتاب «مهدی سحابی: گزیده آثار: ۱۳۸۸ - ۱۳۲۲» است.

عکسی قدیمی از اهالی ادبیات در دفتر مجله «گردون»

تصویری قدیمی از اوایل دهه هشتاد خورشیدی از آلبوم شخصی مشیت علایی، نویسنده و منتقد ادبی، به طور اختصاصی در اختیار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) قرار گرفته است. این عکس در دفتر مجله «گردون» گرفته شده است؛ نشریه‌ای که به سردبیری عباس معروفی منتشر می‌شد و از نشریات مهم ادبی بود. مشیت علایی در توضیحی که برای ایبنا فرستاده، درباره این عکس نوشته است: «افراد نشسته در تصویر از راست به چپ عبارت‌اند از: زنده‌یاد منصور کوشان، خودم، یکی از دوستان، و آقای یدالله موقن.»

صادق هدایت و صادق چوبک در یک قاب

صادق چوبک دیرتر از دیگر اصحاب گروه «ربعه» به این گروه پیوست؛ گروهی که صادق هدایت یکی از اعضای شاخص آن بود. ربعه‌ای‌ها دنبال نوآوری بودند و نوجویانِ ادبیات جذبشان می‌شدند. چوبک نیز یکی از نوجویان و نوآورانی بود که جذب هدایت و گروه ربعه شد. او همواره از هدایت به‌عنوان یکی از بهترین دوستان خود یاد می‌کرد. در این عکس، صادق هدایت و صادق چوبک را به همراه دو دوست دیگرشان، حسن رضوی و قاسم فروغی، در جایی دور و برِ تهران می‌بینید. سال 1325 است. چوبک سی‌ساله است و هدایت چهل‌وچهارساله.

سهراب سپهری در لحظه‌ای صمیمی با کودکِ منوچهر شیبانی

این عکس لحظه‌ای صمیمی و کم‌نظیر را ثبت کرده است: سهراب سپهری در کنار دختر خردسال منوچهر شیبانی، در فضای آرام و پُرخاطره منزل او، حضور یافته و یاد و خاطره‌ی شاعر و هنرمند درگذشته را گرامی می‌دارد. نگاه‌های صمیمی، سکوت و احترام در این قاب، پیوندی ژرف میان دو شاعر و هنرمند ایرانی را نشان می‌دهد. این تصویر بعدها در مجله‌های فرجاد و فیلم و سینما منتشر شد و همچنان به عنوان سندی از همدلی، دوستی و ارادت ادبی در خاطره‌ها باقی مانده است.

عکسی قدیمی از جلال ستاری و یاران موافق

امروز، ۹ مرداد، سالروز درگذشت جلال ستاری، پژوهشگر و مترجم برجسته ایرانی، است. به همین مناسبت بد ندیدیم عکسی از سال‌های جوانی او را منتشر کنیم؛ عکسی متعلق به آرشیو جواد مجابی و منتشرشده در کتاب «خاطرات نسل آخر»، که شامل مصاحبه علی شروقی با مجابی درباره خاطرات او از اهل فرهنگ است و در نشر ثالث منتشر شده. مجابی در این کتاب از ستاری به‌عنوان «یکی از فرزانگان معدود ما» و کسی که درک جدیدمان از اسطوره را مدیون او هستیم یاد کرده است.

یک قاب به‌یادماندنی از تاریخ فرهنگ و ادب معاصر ایران

در یک قاب به‌یادماندنی از تاریخ فرهنگ و ادب معاصر ایران، چهره‌های برجسته‌ای چون سیدجعفر شهیدی، حبیب یغمایی، اصغر مهدوی، عبدالرحمان عمادی، مهدی محقق، محمدتقی دانش‌پژوه، مجتبی مینوی، عبدالوهاب نورانی وصال، کاووس جهانداری، ضیاءالدین سجادی، محمدامین ریاحی و علی بلوکباشی کنار هم ایستاده‌اند؛ عکسی ماندگار از ایرج افشار که گواهی است بر گردهمایی بزرگان اندیشه، ادبیات و پژوهش ایران.

احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث در یک قاب

رابطه مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو، دو تن از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران، آمیخته‌ای از احترام، رقابت، تفاوت‌های فکری و نزدیکی‌های هنری بود؛ پیوندی که هم ریشه در دوستی داشت و هم در اختلاف دیدگاه.

دکتر شمیسا و دکتر حمیدیان در دهه ۷۰

در دهه ۷۰، دانشگاه علامه طباطبایی شاهد حضور دو استاد برجسته ادبیات فارسی، دکتر سیروس شمیسا و دکتر سعید حمیدیان بود که با تدریس پرشور و آثار ماندگارشان، نسلی از ادب‌دوستان را تربیت کردند. تصویری قدیمی از آن دوران طلایی را ببینید و سفری به دانشگاه علامه آن روزها داشته باشید.

نگاهی به کتاب «خودم و جهان: زندگینامۀ ویلیام فاکنر»؛

فاکنر؛ یک شکستِ باشکوه

در جایی از کتاب «خودم و جهان» از قول ویلیام فاکنر در وصف موقعیت پیچیده و متناقض‌اش، به‌عنوان نویسنده‌ای تحسین‌شده اما کم‌فروش و ‌کم‌مخاطب، آمده است: «در فرانسه مرا پدر جنبشی ادبی می‌شناسند. در اروپا بهترین نویسندۀ مدرن امریکایی و جزو نویسندگان برترم. آن‌وقت در امریکا، با بردن جایزۀ نفر دوم در یک مسابقۀ بُنجل داستان‌های معمایی، که آن‌هم اندازۀ شندرغازی است که نویسنده‌های بازاری سینما نصیب می‌برند، به‌سختی روزگار می‌گذرانم.»

درباره رمان «زوجه‌ی مارتن گِر» جنت لوئیس؛

عشق یا حقیقت، مسأله این است

جنت لوئیس در رمان «زوجه‌ی مارتَن گِر»، که آن را براساس ماجرایی واقعی نوشته، داستان زنی را روایت می‌کند که باید میان دروغی که به خوشبختی و زندگی‌ای با عشق می‌انجامد و حقیقتی که یک‌عمر بدبختی‌اش را رقم می‌زند، یکی را انتخاب کند.

دربارۀ رمان «شورش تک‌نفره» میروسلاو کرلژا؛

داستان شورش یک وکیل علیه ریاکاری و فساد

رمان «شورش تک‌نفره» یکی از شاهکارهای میروسلاو کرلژا، نویسندۀ اهل کرواسی، و نمونه‌ای برجسته از ادبیات مدرنیستی در منطقۀ بالکان است. کرلژا که در زمینه‌های شعر، رمان، داستان کوتاه، نمایشنامه و نقد ادبی آثار شاخصی خلق کرده، در این رمان از خلال روایت داستان وکیلی که علیه ریاکاری و فساد در جامعه‌اش شورش می‌کند، با ترکیب سبک‌های شاعرانه و طنزآمیز و با نگاهی فلسفی به بررسی مسائل عمیق انسانی و اجتماعی می‌پردازد.

مروری بر کتاب «دیوان دیو» نوشتۀ مهرک‌علی صابونچی؛

شناختنامۀ دیوها و دیگر اشرار و زیان‌کارانِ فرهنگ ایران

کتاب «دیوان دیو» دانشنامه‌ای‌ست که نمایی نزدیک از موجودات زیان‌کاری به‌دست می‌دهد که در متون ایرانی پیش و پس از اسلام از آن‌ها سخن رفته است. این کتاب به ما می‌گوید که شَر چگونه و در چه هیئت‌هایی در تخیل ایرانی مجسم شده است و باورهای ایرانی چه تصاویر و نمادهایی از شر به دست داده‌اند و هر یک از موجوداتی که تجسم شر و پلیدی و زیان‌کاری هستند، چه وجهی از شر و زیان‌کاری را تصویر می‌کنند و ریشه‌های شر در فرهنگ و باورهای ایرانی به کجاها می‌رسد.

دربارۀ رمان «امریکایی آرام» گراهام گرین؛

روایت داستانیِ گراهام گرین از ورود امریکا به جنگ ویتنام

گراهام گرین در رمان «امریکایی آرام» از خلال داستانی جذاب و پرکشش، با نگاهی نقادانه به ورود امریکا به جنگ ویتنام و مداخلۀ او در این جنگ و چندوچون و عواقب آن می‌پردازد. این البته لایۀ اول رمان است و گرین، ضمن پرداختن به این موضوع، دغدغه‌های همیشگی‌اش درباب خیر و شر و انتخاب‌های اخلاقی را هم پیش می‌کشد.

درباره «ساشا، سلام!» و پیشینۀ بوروکراسی و ویرانشهر در ادبیات؛

گوگول، اورول، کافکا و هاکسلی در ویرانشهرِ دانیلوف

شخصیت اصلی رمان «ساشا، سلام!» دیمیتری دانیلوف در وضعیتی کافکایی گرفتار است با این تفاوت که سیستم بوروکراتیک با او، دست کم در ظاهر، قدری مهربان‌تر از سیستم بوروکراتیکی است که یوزف کا، شخصیت اصلی رمان «محاکمه» کافکا، با آن درگیر است. بوروکراسی‌ای که سریوژا گرفتار آن است برآمده از یک سیستم دموکراتیک است که داعیۀ بشردوستی دارد اما در عین حال، ویرانشهر (دیستوپیا) می‌نماید.

گشتی در کتاب «سینگورینگ» علی خدایی

با علی خدایی، در جشن بی‌کرانِ خُرده‌ریزها

علی خدایی در «سینگورینگ» هم، که مثل دیگر آثار سال‌های اخیر او در مرز میان داستان و ناداستان است، ما را به جشن بی‌کران خرده‌ریزها دعوت کرده است. او در این کتاب، گذشته‌ای غایب را، با کولاژی از خرده‌ریزهایی که نمادهای آن گذشته‌اند، به حال احضار می‌کند، یا حال را به گذشته می‌کشاند و این دو را باهم ادغام می‌کند و مرز میانشان را برمی‌دارد.

مروری بر کتاب «در آبادی» یوگنی زامیاتین؛

داستانی بلند از نویسندۀ اولین رمانِ ممنوعه در شوروی

«در آبادی» با سبکی ساده و بیانی طنزآمیز به قعر جامعه روسیه در دورانی بحرانی از تاریخ این کشور نقب می‌زند و روسیه‌ای را به تصویر می‌کشد که در منجلاب فقر و مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی دست‌وپا می‌زند و به سراشیب سقوط افتاده است.

مروری بر کتاب «اضطراب تأثیر» هارولد بلوم؛

نظریه‌پردازیِ فرویدیِ هارولد بلوم درباب شعر

بلوم در «اضطراب تأثیر» با وام‌گیری از نظریۀ عقدۀ اودیپ فروید، نظریه‌ای بدیع را درباب تأثیر ادبی مطرح می‌کند. او در این کتاب بر این عقیده است که رابطه هر شاعر با شاعران پیش از خود، از نوع رابطه‌ای‌است که از دید فروید بین پسر با پدر برقرار است؛ رابطه‌ای توأم با هراس از سلطه پدر. هارولد بلوم تحول شعر و شکل‌گیری سبک‌ها و شیوه‌های نو در شاعری را از منظر همین رابطه هراس‌آلود مورد تحلیل قرار می‌دهد.

نگاهی به داستان «مرگ و قطب‌نما» از مجموعه کتابهای «هزارتوی بورخس»

کارآگاه در جهان بورخس

داستان جنایی بورخس، برخلاف ادعای ظاهری‌اش، نه تلاشی برای بازگرداندن نظم، بلکه بازتابی از اضطراب در برابر بی‌نظمی است. همان‌قدر که منطقی به‌نظر می‌رسد، به‌همان میزان نیز با بی‌نهایت‌های درونی ذهن بشر بازی می‌کند. کارآگاه، دیگر قهرمان کشف حقیقت نیست؛ او مردی‌ست که در پی معنایی می‌گردد که با هر قدمی که برمی‌دارد، بیش از پیش فرو می‌پاشد.

مروری بر کتاب «تابستان با پروست»؛

نقشۀ راهی برای پروست‌خوانی

جستارهای کتاب «تابستان با پروست» ساده‌اند و خوش‌خوان، اما نه به گونه‌ای که اثر پروست را ساده کنند. این جستارها پیچیدگی‌های جهان پروست، ساختار رمان او و عناصر اصلی و کلیدی آن را به زبانی ساده شرح می‌دهند و نشان می‌دهند که یادهایی که بنیان رمان بر آن‌ها گذاشته شده آن‌قدرها هم باری‌به‌هرجهت از پی هم نمی‌آیند و پروست برای رمانش تمهیدی چیده و آن را حساب‌شده پیش برده است.

گشتی در کتاب «گذرهای جستاری موجود پیاده‌رونده» کامران سپهران؛

ولوله‌ای آرام در برج‌های خاموشی

«گذرهای جستاری موجود پیاده‌رونده» کتابی‌ست که با ساختن کولاژی از نقد ژورنالیستی، قصه‌گویی و دقت آکادمیک، به‌نرمی و بی‌آنکه زیاد سروصدا راه بیاندازد، ما را به تردید در قطعیت تعریف‌ها و دسته‌بندی‌ها دعوت می‌کند.

مروری بر کتاب «داستان یک رمان» نوشته تامس ولف؛

ماجرای شکل‌گیری یک رمان با همکاری نویسنده و ویراستارش

«داستان یک رمان» ضمن اینکه نقش ویراستار کاربلد در تبدیل یک رمان آشفته و بی‌سروته به اثری درجه‌یک را نشان می‌دهد، از مشقت‌های نوشتن سخن می‌گوید و از اینکه نویسنده‌ای تازه‌کار چگونه طی فرایندی پر از رنج و مرارت به نویسنده‌ای حرفه‌ای تبدیل شده و نامش در تاریخ ادبیات داستانی ماندگار شده است.

مروری بر رمان «سکوتم تقدیم به شما» نوشته ماریو بارگاس یوسا

زخمه‌هایی بر تارهای خاموش جامعه

رمان «سکوتم تقدیم به شما»، آخرین اثر یوسا، کتابی است روایت‌گونه که فصل‌هایی از آن به بررسی تاریخ موسیقی کریول در پرو و تأثیرش بر شکل‌گیری همبستگی اجتماعی می‌پردازد. در دل این روایت، داستان تونیو اسپیلکوئتا، روزنامه‌نگاری مجذوب موسیقی، شکل می‌گیرد.

مروری بر کتاب «دهان‌های گشاد» نوشته محمد زفزاف؛

وقتی اتوبوس دیر می‌کند

«دهان‌های گشاد» داستان زندگی مردمی است که از دل اجتماع بیرون می‌آیند و جایی میان فرهنگ و آداب و رسوم قدیمی‌ای که با آن بار آمده‌اند و فقر و عشق و تنهایی دست و پا می‌زنند، بی‌آنکه بدانند دیر یا زود اتوبوسی که آنها را به این جهان آورده، باز به جهان دیگر برخواهد گرداند.

نگاهی به رمان «سخت‌پوست» نوشته ساناز اسدی؛

پدر، پسر و آن نفر سوم

شخصیت‌ها در رمان «سخت‌پوست» نه تیپند و نه فقط در خدمت پیشبرد داستان. آن‌ها جان دارند، تردید دارند و خسته‌اند. گاهی دل‌زده‌اند، گاهی مصمم و گاهی در آستانه شکستن. سخت‌پوستی ویژگی مشترک آن‌هاست.

مروری بر رمان «فابیان» اثر اریش کستنر

یک کمدی سیاه در نقد آلمان عصر جمهوری وایمار

«فابیان» را می‌توان یک کمدی سیاه درباره فروپاشی و انحطاط اخلاقی در مقطعی بحرانی از تاریخ آلمان به حساب آورد. کستنر در این رمان نشان می‌دهد که در آلمان چگونه دارد زمینه‌های ظهور نازیسم فراهم می‌شود.