به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «چرایی الگو بودن کتابشهر» سه‌شنبه(۲۶ دی‌ماه) با حضور محمدعلی اسماعیلی، مدیرعامل مجموعه کتابشهر و جمعی از خبرنگاران برگزار شد.
اسماعیلی، بررسی عملکرد مجموعه «کتابشهر» را مستلزم توجه به اقتضائات، هویت، مدل کسب و کار، شرایط فعالیت آن اینکه آیا دولتی است یا خصوصی دانست با اشاره به تجربه ۱۷ ساله خود در حوزه توزیع و فروش کتاب در فضای‌های مختلف فروشگاهی و خصوصی و غیرخصوصی گفت: بعد از ورود به مجموعه کتابشهر تلاش کردم از تجربه‌های کسب شده استفاده کنم؛ علاوه‌براین سعی کردم همه مطالباتی که پیش در مقام مطالبه‌گر مطرح می‌کردم را اعمال کنیم.
وی افزود: مدل‌های مختلف کتابی و غیرکتابی بررسی شد اما با توجه به اینکه فعالیت در حوزه کتاب باید با توجه به ویژگی‌های خودش تعریف شود و مهمتر اینکه جزئی از سازمان تبلیغات بودیم و هستیم، یعنی وابستگی به حاکمیت؛ بنابراین شرایطی به مجموعه مترتب می‌شود؛ به‌عنوان مثال برخی فعالان فرهنگی از همکاری با مجموعه حذر می‌کنند و با رفت‌و آمد مسئولان، علاوه‌بر تغییر سیاست‌ها و رویکردها، کسب و کار فعالان فرهنگی نیز دستخوش تغییر می‌شود. در این شرایط سخت، برای اجرای طرح فعلی کتابشهر با مشکل مواجه بودیم.
به‌گفته اسماعیلی، شهرکتاب که در معاونت فرهنگی شهرداری وقت ایجاد شد، به‌دلیل جدایی از این مجموعه، ماندگار شد.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر درباره شیوه عمل این مجموعه بیان کرد: اساس فعالیت در مجموعه کتابشهر، شراکت با بخش مردمی است؛ به این ترتیب که سرمایه از سازمان تبلیغات و کار از بخش مردمی.
وی با اشاره به آغاز فعالیت کتابشهر در فصل و مدیریت جدید گفت: فعالیت جدید مجموعه کتابشهر زمان آغاز شد که در برخی شهرهای کشور، نشان تجاری «کتابشهر» به اصطلاح سوخته بود و در برخی شهرها نیز اصلاً وجود نداشت و برای مردم شناخته شده نبود.
اسماعیلی ادامه داد: از مجموع ۲۴ شعب کتابشهر، ۱۲ شعبه در فصل جدید فعالیت مجموعه ایجاد شده است. یکی از مسائل در آغاز فعالیت جدید، حفظ ۱۲ فروشگاه قبلی بود که طی ۱۰ سال تأسیس شده بودند.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر، تأمین مکان مناسب را یکی از چالش‌های اصلی تأسیس کتابفروشی ارزیابی کرد و افزود: تصور ابتدایی جمع جدید به مجموعه کتابشهر بعد از تجربه حضور در یک انجمن صنفی، دسترسی به بهترین مکان‌ها برای تأسیس کتابفروشی بود؛ درحالی‌که این طور نبود؛ به‌عنوان مثال تصمیم‌مان برای توقف فعالیت شعبه بهارستان تغییر کرد و این شعبه با این توضیح که در تهران شعبه دیگری نداریم، حفظ شد.
اسماعیلی همکاری بخش استان‌های سازمان تبلیغات اسلامی به‌غیر از چند منطقه را چندان مطلوب ندانست و گفت: استان کرمان از نمونه‌های برتر در همکاری با مجموعه کتابشهر برای تأسیس کتابفروشی است.
وی با تأکید بر اهمیت مکان جغرافیایی برای تأسیس کتابفروشی ادامه داد: از مجموع ۱۲ کتابفروشی‌های کتابشهر که پیش از دور جدید، فعالیت داشتند، فقط شعبه زاهدان در موقعیت مناسبی تأسیس شده است. در مجموع این ۱۲ کتابفروشی براساس ضرورت مدیریتی حفظ شده نه اینکه موقعیت جغرافیایی آنها مطلوب باشد. چند ملک فروشگاهی ازجمله در رشت، خرم‌آباد و دماوند را مدیران تبلیغات شهر از مجموعه کتابشهر پس گرفت.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر افزود: با پس گرفتن ملک کتابفروشی‌ها، تصمیم براین شد تا ازظرفیت‌های بخش خصوصی و دیگر سازمان‌ها استفاده کنیم و نیمی از ۱۲ شعبی که در فصل جدید کتابشهر تأسیس شده از بخش خصوصی اجاره شده، ازجمله دو فروشگاه با همکاری حوزه هنری در کرمانشاه تأسیس شده است.
اسماعیلی درباره چیستی الگوی کتابشهر که نظر مسئولان دولتی را جلب کرد، گفت: اتصال ظرفیت دولتی به ظرفیت مردمی اصلی ویژگی الگوی کتابشهر است؛ البته پیش‌تر این شیوه در دیگر مجموعه‌ها اجرایی شده بود.
وی با طرح این پرسش که آیا کتابشهر در فضای کسب و کار موفق است یا نه؟ بیان کرد: برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید موفقیت را تعریف کنیم. معتقدیم کتابفروشی باید یکی از کانون‌های فرهنگی و اجتماعی شهر باشد؛ به‌عبارت دیگر کتابفروشی باید به یک جریان فرهنگی شهر تبدیل شود. ماندگاری و ثبات، دومین شاخص است.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر درباره سازوکار حمایت از کتابفروشی‌های مجموعه کتابشهر گفت: حمایت از کتابفروشی‌ها، پلکانی است و شرکا، بعد چند سال با وجود تغییرات مدیریتی در حوزه کتاب باقی بماند و توانایی فعالیت مستقل را داشته باشد. این الگو اجرایی شده و برخی کتابفروشی‌ها با وجود پرداخت حقوق نیروهای خود و حق اجاره اداره می‌شود. اجاره نیز پلکانی اضافه شده نه براساس تورم؛ البته حق اجاره در دومین سال دوبرابر تعیین شده که به‌طور طبیعی بیش از تورم سالانه است. اجاره در قالب سهم مشارکت محاسبه می‌شود. هدف از حمایت پلکانی، تحقق ماندگاری است.
اسماعیلی ادامه داد: بحث دیگر، راهبری است. بنابراین بر راهبری مدیریت شعب تمرکز کردیم؛ به‌عبارت دیگر به حوزه مرکز تأمین و پخش کتاب ورود نکردیم حتی فروشگاه‌داری هم نکردیم بلکه به مشاوره، راهبری و تأسیس کتابفروشی تمرکز کردیم. تأکید بر این شیوه موجب شد تا سازمان تبلیغات، رویکرد مجموعه را سختگیرانه ارزیابی کند.
وی با بیان اینکه حفظ اعتبار «نشان تجاری» کتابشهر، هدف اصلی در راهبری مدیریت شعب است، افزود: پیدا کردن شریک برای اداره شعب برای کتابشهر خیلی دشوار بود بنابراین بسیاری از افراد مشغول در فروشگاه‌ها، سابقه فعالیت در کتابفروشی ندارند؛ بنابراین آورده اصلی کتابشهر، افزودن ۳۰ نفر به ناوگان کتابفروشی است. برخی شعب کتابفروشی فعالیت خوبی نداشتند که به تغییر کارگزار منجر شد.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر درباره اعتبار تأسیس شعب کتابشهر با تاکید بر اینکه تلاش شده بازسازی لوکس نداشته باشیم، گفت: سعی کردیم متناسب با ظرفیت شعب هزینه شود؛ به‌ویژه برای ۱۲ کتابفروشی که پیش از دور جدید فعالیت کتابشهر وجود داشت، مانند شعبه زاهدان که با ۵ میلیون تومان تجهیز شد.
به‌گفته اسماعیلی، غیر از فروشگاه، شعبه‌ای نداریم که یک‌ونیم میلیارد برای بازسازی، دکور و تجهیزات آن هزینه شده باشد. پنج فروشگاه با کمتر از یک میلیارد و ۱۴ فروشگاه کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان بازسازی شده‌اند. خیر هزینه‌کردها به نیروهای انقلابی رسید.
وی ادامه داد: درحالی که یکی از جذابیت‌های کسب و کارها، جریان نقدینگی است اما با توجه به اینکه سازمان تبلیغات اسلامی، مأموریت کاسبی و تأسیس شرکت ندارد، نقدینگی در اختیار کارگزاران است. علاوه‌بر این کارگزاران با ناشران و پخش‌ها نیز در ارتباط هستند و انتخاب کتاب نیز در اختیار آنها است البته در مجموعه سامانه کارشناسی وجود دارد برای اینکه چه کتاب‌هایی عرضه نشود.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر افزود: در مجموع عرضه ۳۰۰ عنوان کتاب از بزرگان انقلاب اسلامی مانند حضرت امام خمینی (ره)، رهبر معظم انقلاب اسلامی، شهید مطهری و شهید بهشتی، شهید صدر، آیت‌الله جوادی آملی، علامه مصباح، شهید آوینی، آقای حائری شیرازی و آقای علی صفایی حائری را الزام کردیم. در مدل «کتابشهر» تصدی‌گری حداقلی است و اختیار در حداکثر ممکن قرار دارد؛ البته اجرای آن برای افرادی که دخل و خرج فروشگاه را در اختیار دارند، دشوار است.
اسماعیلی با بیان اینکه اکثر کتابفروشی‌های کتابشهر کافه دارند، گفت: برای اثربخشی یا هزینه و فایده توجه کرد؛ بنابراین نباید از فروشگاهی که با ۵ میلیون تومان تجهیز و بازسازی شده انتظار فوق‌العاده‌ای داشت.
وی افزود: مهم‌ترین شاخص ارزیابی در بررسی اثرگذاری شعب، فروش است. چرا سازمان تبلیغات به تأسیس کتابفروشی توجه کرد؛ به‌دلیل وظیفه اصلی این سازمان، تبلیغ و یکی از درگاه‌های تبلیغ نیز کتاب است. کتاب را می‌توانستیم رایگان توزیع کنیم اما این رویکرد که برخی پیشنهاد می‌کردند، نشانه بی‌تجربگی آنها است. چقدر احتمال، خواندن این کتاب وجود دارد؟ پرسش دیگر اینکه چرا بخش دولتی وارد این عرصه شده است؟ به این دلیل که بخش خصوصی به ندرت و سختی وارد این حوزه می‌شود.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر با بیان اینکه کتابشهر از معدود مجموعه‌های زنجیره‌ای است که دارای سامانه یکپارچه است، ادامه داد: ارزیابی ماهانه از فعالیت ۲۴ کتابفروشی کتابشهر داریم و دو نفر اپراتور مامور ثبت فروش است. هر نوع گزارش از نظر میزان فروش و نوع کتاب و جنسیت خریداران نیز قابل ارائه است؛ به‌عنوان مثال بعد از رمان و داستان، روان‌شناسی بیشترین خریدار را در کتابفروشی‌های کتابشهر دارد.
اسماعیلی با بیان اینکه براساس رویکرد کتابفروش، فروش موضوعی کتاب نیز تغییر می‌کند؛ گفت: اگر فروشنده به شعر علاقه‌مند باشد، کتاب‌های شعر پُرفروش می‌شود. وقتی می‌بینیم در بازار، یک کتاب زرد پُرفروش شده، باید بدانیم کتابفروش در این جریان نیز با اقدامات تبلیغی و ترویجی نقش داشته و آمارهای پرفروش اعلامی نیز صحیح است.
وی در تحلیل سلیقه کتابخوانی مردم براساس گزارش سامانه یکپارچه خرید «کتابشهر» بیان کرد: سلیقه بیشتر به سمت کتاب‌های عمومی است. هرچه کتاب تخصصی‌تر و دانشگاهی باشد فروش کمتر می‌شود. اقبال به کتاب‌های رمان آنقدر زیاد شده که حتی ناشران تخصصی به این حوزه ورود کرده اند.
مدیرعامل مجموعه کتابشهر ادامه داد: در آبان‌ماه ۲۱ هزار جلد و در آذرماه ۱۵ هزار جلد کتاب در فروشگاه‌های کتابشهر فروخته شده است. توجه داشته باشیم که عرضه کتاب درسی و دانشگاهی در فروشگاه‌ها ممنوع است. نکته درخورتوجه اینکه ۱۱ شعبه از ۲۴ شعبه در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند. هرماه نیز به مدیر کتابفروشی‌ها درباره عملکردش تحلیل ارائه می‌دهیم؛ یکی از اهداف این تحلیل‌ها نیز برای پیشگیری از رسوب کتاب است.
اسماعیلی با بیان اینکه نبود فروشگاه مرکزی مانع از تکثیر مطلوب کتابشهر است، درباره عضویت فروشگاه‌های کتابشهر در سامانه «بازار کتاب»، گفت: مشارکت در طرح‌های مختلف ازجمله عضویت در سامانه «بازار کتاب» خانه کتاب و ادبیات ایران مختار هستند تا به‌عنوان کتابفروشی مستقل حضور داشته باشند.
وی با اشاره به دیگر معیارهای ارزیابی شُعب گفت: در بررسی‌ها معیار تعیین شده که براساس هر ۱۰ هزار نفر کتاب فروخته شده است؛ به‌عبارت دیگر موضوع فروش را با شاخص جمعیت پیوند زدیم. به‌عنوان مثال در شعبه اردکان، شهری با ۱۹۷ هزار نفر جمعیت در ماه آذر، ۱۴۰۰ جلد کتاب فروخته شده است؛ بنابراین کتابفروشی برتر شناخته شد. شعبه بعدی، کتابشهر رفسنجان است. این شهر با ۳۱۱ هزار نفر جمعیت، هزار و ۸۵ جلد فروش داشته است. رتبه بعدی اهواز است که آذرماه ۱۳۵۰ جلد کتاب فروخته است. هرفروشگاه باید ۶۰ درصد فضا را به کتاب اختصاص دهد؛ علاوه‌براین عنوان در مترمربع را نیز به‌عنوان شاخص دیگر تعیین کردیم همچنین به لحاظ ریالی حداقل ۳۰ درصد فروش باید کتاب باشد. اکثر شعب این شاخص‌ها را رعایت می‌کنند؛ البته هزینه‌های کافه در این محاسبات لحاظ نمی‌شود و برای این بخش هزینه نمی‌کنیم.
به‌گفته مدیرعامل کتابشهر، ماهانه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ رویداد، در شعب شهرستان‌های کتابشهر برگزار می‌شود.
نباید الگوی کتابشهر را به‌دلیل زیان‌دهی ۳ فروشگاه زیرسوال بُرد
مدیرعامل کتابشهر افزود: به‌دلیل زیان‌دهی دوسه فروشگاه نمی‌توان به الگو بودن کتابشهر ایراد وارد کرد؛ چراکه دلایل اصلی انتخاب موقعیت کتابفروشی اشتباه بود؛ البته این فروشگاه‌ها انتخاب مدیریت فعلی نبود. ۶ کتابفروشی در موقعیت درجه یک قرار دارند.
اسماعیلی درباره نامه معاون اول رئیس جمهور به استانداران درباره بهره‌گیری از الگوی کتابشهرها در توسعه کتابفروشی‌ها گفت: ابتدا توجه داشته باشیم که آقای مخبر در نامه این طور دستور ندادند که استانداران موظف‌اند به کتابشهر و سازمان تبلیغات، ملک و فضا اختصاص دهند. موضوع مهم این است که موضوع در سطح عالی دولت مطرح شده و استانداران را مکلف کرده که پیش‌تر سابقه نداشته. البته این تصور به اشتباه ایجاد شده که ملک و پول آمده است؛ درحالی که برای اجرای این دستور در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ستاد مرتبط شکل خواهد گرفت تا براساس ظرفیت‌های دولتی، مکان به متقاضیان ارائه شود؛ به‌طوری که افراد بعد از شناسایی یک مکان می‌توانند براساس دستور معاون اول، اقدامات بعدی انجام شود. ستاد نیز وظیفه نظارتی دارد. تاکید می‌کنم، اهداف دستور معاون اول رئیس جمهور، توسعه کتابفروشی‌ها براساس الگوی کتابشهر است نه نشان تجاری کتابشهر.
نظر شما