به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در همدان، کتاب «همدان در جنگ جهانی دوم» با حضور انجمن‌های فرهنگی و هنری استان و برخی مسوولان رونمایی و نقد و بررسی شد.
ابتدا برخی از اعضای انجمن‌های فرهنگی و هنری استان در وصف نویسنده کتاب، مجید فروتن و نقش و تأثیری که وی در حوزه نشر و فرهنگ و انتشار وقایع تاریخ ایران و استان دارد، سخنانی بیان کردند.
در ادامه مجید فروتن در توضیح کتاب همدان در جنگ جهانی دوم اظهار کرد: تاکنون در مورد تأثیرات و پیامدهای جنگ جهانی دوم در همدان و حتی اوضاع و احوال شهر و منطقه در این دوره تحقیقی مجزا و مستقل صورت نگرفته است و تصویری روشن از پیامدها، مبارزات، نقش‌ها و عملکردها بیان نشده و در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تحولات و تأثیرات جنگ در همدان مورد واکاوی قرار نگرفته است.
وی ادامه داد: این نبود نگارش شامل هم نوشته‌های پیشین و هم نوشته‌ها و تحقیقات امروزی می‌شود و علت را باید علاوه بر اندکی منابع، نبود رغبت شاهدان و ناظران حوادث دوران جنگ جهانی دوم دانست بنابراین فقدان اطلاعات لازم و نبود کارهای مستقل و مرتبط مهمترین مشکل پیش روی این تحقیق است.
این نویسنده بیان کرد: در این خصوص محققان و مورخان در آثار خود کمتر به اخبار و رویدادهای ایالات و ولایات کشور توجه داشته و حتی به ندرت مورخ و شاهدی به ضبط و ثبت حوادث دوران خود برای آیندگان پرداخته است به این خاطر اطلاعات زیادی در حوزه تاریخ مناطق و شهرهای ایران وجود ندارد و هر محققی در این حوزه با کمی منابع و اطلاعات مواجه می‌شود.
وی اضافه کرد: این عدم دسترسی به منابع و حتی اشراف به رخدادهای گذشته باعث می‌شود نوشتار و تحقیقاتی از این دست با اندک داده‌ها گردآوری و تألیف شود.
فروتن با بیان اینکه این کمبود کتب و پژوهش در حوزه تاریخ محلی و عدم دسترسی به داده‌ها و اطلاعات زیاد و جدید باعث می‌شود که اطلاعات کاملی در اختیار محقق قرار نگیرد گفت: بر این اساس این محقق برای تدوین تاریخ محلی خود مجبور می‌شود به منابع مختلفی از هر دست رجوع کند تا شاید در پس این رجوع به اندک داده‌هایی رسیده و از این داده‌های کم به تحلیل و توصیف موضوع مورد تحقیق بپردازد.
وی با اشاره به اینکه آنچه در باب مطالب منابع عمومی مرتبط با این نوشتار هم باید اشاره کرد کوتاه بودن نوشته‌ها و تکراری بودن اغلب مطالب است گفت: اکثر منابع در ذکر برخی از اخبار عین نوشته‌های دیگر منابع را بیان کرده و بدون اینکه مطالب تازه‌ای بدان افزوده باشند به ذکر حوادث پرداخته‌اند.
این نویسنده عنوان کرد: این تحقیق فقط نگاهی روایی به دوران جنگ جهانی دوم در همدان ندارد بلکه در پی یک نگاه تحقیقی و تحلیلی بر مبنای روایت منابع، اسناد و گزارش‌ها سعی دارد با دید تاریخی - اجتماعی پیامدها و اوضاع و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منطقه را بررسی نماید و ترسیم و تصویری از اقدامات و حوادث و نقش‌های اجتماعی در این دوره ارائه کند تا پیامدها و تحولات این حادثه مهم تاریخ معاصر در همدان برای آیندگان ضبط و ثبت شود.
پیامدهای مثبت و منفی جنگ جهانی دوم در کتاب «همدان در جنگ جهانی دوم»
وی بیان کرد: این نوشتار فقط به دنبال مباحث و اتفاقات جنگ و اقدامات دول متفق در همدان زمان جنگ نیست بلکه به بیان عملکرد و پیامدهای مثبت و منفی جنگ در مباحث اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی این منطقه و دلایل شکل‌گیری و به وجود آمدن آنها می‌پردازد.
فروتن با تاکید بر اینکه موضوع این تحقیق بررسی تحولات و پیامدهای جنگ جهانی دوم بر ساختار اجتماعی، اقتصاد و فرهنگی همدان (۱۳۰۵-۱۳۲۵ ش.) است افزود: در پی پاسخ به این پرسش است که حادث شدن جنگ جهانی دوم و اشغال همدان چه پیامدها و تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر این منطقه داشته است، بررسی شده است.
وی ادامه داد: در فرایند انجام این نوشتار، ابتدا صورت‌بندی بیان مسئله و پرسش‌های تحقیق شکل گرفته، سپس به شناسایی منابع و اسناد و بررسی مباحث و اخبار و گزارش‌های موجود پرداخته شده و در نهایت تدوین، جمع‌بندی و تحلیل مطالب شکل گرفته است.
فروتن با بیان اینکه این تحقیق از روش توصیفی - تحلیلی بهره جسته و اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای - اسنادی و بر اساس گزارش‌های موجود گردآوری شده است، گفت: بر این مبنای با توجه به داده‌های منابع و مآخذ و گزارش‌ها پس از شرح اوضاع و اخبار حوادث و شرایط زمان جنگ به بررسی عملکردها، ساختارها و تأثیرات و پیامدهای جنگ بر حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منطقه پرداخته و سعی دارد تحلیل و تصویری از این دوران را ارائه کند.
این نویسنده بیان کرد: حادث شدن جنگ جهانی دوم در زمینه اجتماعی، پیامدهایی چون تشدید حس بیگانه ستیزی و همگرایی اجتماعی، تبعید و زندانی کردن مخالفان متفقین، بحران نان و واقعه آبان ۱۳۲۰، مهاجرت و گسست اجتماعی، افزایش ناامنی و نارضایتی و آمدن مهاجرین لهستانی به همدان را به بار آورد.
وی با اشاره به اینکه با اشغال همدان توسط متفقین، رویکرد هر یک از اقشار اجتماعی شهر در برابر اقدامات آنها متفاوت بود خاطرنشان کرد: در این زمان، طبقات شهری به جای در پیش‌گرفتن یک وحدت رویه در مقابل این حادثه مهیب در یک جریان افسارگسیخته با تفرقه به واکنش پرداخته و هر یک با توجه به شرایط و موقعیت خود به موضع‌گیرهایی مختلف پرداختند.
فروتن با اشاره به اینکه با این حال موازنه اجتماعی در همدان نه به نفع متفقین و نه به نفع متحدین بود افزود: در این همگرایی اکثر مردم مخالف سیاست‌ها و اقدامات آنها بوده و به هر طریقی می‌کوشیدند هر چه زودتر بیگانگان منطقه را تخلیه کنند به این خاطر در ایام اشغال همدان این شهر هیچگاه به محل رقابت طرفداران متفقین و یا متحدین تبدیل نشد.
وی با بیان اینکه جنگ جهانی دوم در حوزه اجتماعی منطقه، هم پیامدهای مثبت و هم پیامدهای منفی با خود به همراه داشت، گفت: اگر پیامدهای جنگ جهانی دوم را فقط بر مبنای ویرانی و خسارت بر تمام ابعاد جامعه شهری و روستایی منطقه تصور کنیم، بر اساس این داوری پدیده جنگ و شرایط حاکم بر آن مصادف با قتل و غارت، تعدی و اجحاف قوای متفقین بود.
گسترش همگرایی و مشارکت اجتماعی پیامد مثبت جنگ جهانی دوم
این نویسنده با بیان اینکه جنگ روی دیگری هم داشت که می‌توان به عنوان پیامدهای مثبت از آنها نام برد افزود: گسترش همگرایی و مشارکت اجتماعی در همراهی با مردم نیازمند، افزایش نهادهای حمایتی و مردمی، حس بیگانه ستیزی و مقاومت در مخالفت با اقدامات متفقین که منجر به زندانی و تبعید افراد زیادی در این دوره شد، گسترش فعالیت لوطیان در جامعه شهری علیه بیگانگان را باید از پیامدهای مثبت اجتماعی جنگ در منطقه دانست.
وی با بیان اینکه این پیامدهای مثبت جنگ اغلب در فعالیت‌ها و اقدامات مردمی علیه بیگانگان اتفاق افتاد و برنامه‌هایی در راستای مشارکت اجتماعی، همگرایی و بیگانه‌ستیزی را در زمان جنگ رقم زد گفت: مصادیق مقاومت و پایداری و نشانه‌های آن در قالب گروه‌های غیر رسمی اجتماعی و اقتصادی چون بازار و اصناف، تحصیل‌کردگان، روحانیون و… متبلور شد.
فروتن با بیان اینکه غالب این واکنش‌ها بدون سازماندهی قبلی و یا یک مدیریت واحد صورت گرفت افزود: آنچه که این افراد و گروه‌ها را تحت یک لوا در آورده بود و باعث شد که بدون برنامه‌ریزی و سازماندهی خاصی اقدامات مؤثر انجام دهند، مقابله با اجحافات دول متفق با تشدید حس وطن پرستی و مشارکت اجتماعی بیشتر در شرایط سخت دوران جنگ بود افزود: به نظر می‌رسد این دستاوردهای مردمی فقط مختص به دوران جنگ و اشغال منطقه بود و در دوران پسا جنگ با خروج متفقین و عادی شدن شرایط منطقه حضور و مشارکت مردم در این گونه فعالیت‌ها کمتر و به یک رویه ثابت تبدیل نشد.
گسترش مهاجرت و رسوخ روش‌های ناخواسته در سبک زندگی فردی پیامدهای منفی جنگ جهانی دوم
وی در ادامه به پیامدهای منفی که جنگ جهانی دوم در حوزه اجتماعی داشت، اشاره کرد و گفت: این پیامدهای منفی در زمینه‌های اجتماعی منجر به گسترش مهاجرت، رسوخ روش‌های ناخواسته در سبک زندگی فردی و اجتماعی، دگرگونی هویت شهری و روستایی شد.
این نویسنده با اشاره به اینکه این پیامدهای منفی به طور غیر مستقیم و ناخواسته در زمان جنگ تشدید شد و بیشتر تأثیرات ملموس خود را در دوران پسا جنگ ظهور و بروز داد گفت: در پی این تحولات و پیامدها تا حدودی آداب و سنن و فرهنگ غالب بومی و سنتی و موجود یا از بین رفت و یا کم رنگ شد و جای آن را فرهنگ و عناصر جدید فرهنگی گرفت.
وی اضافه کرد: این برخورد فرهنگی در پی ارتباطات قومی و خرده فرهنگ‌ها پایه و اساس تغییر و تحول و دگرگونی ناخواسته را برای بافت‌های بومی و سنتی منطقه به وجود آورد و در پی آن منجر به دگرگونی ساختارهای رسمی و غیر رسمی آن شد.
فروتن با تاکید بر اینکه این تحول علاوه بر از بین بردن بسیاری از عناصر فرهنگی و اجتماعی جامعه، باعث شد مفاهیم و هنجارهای جدیدی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به وجود آید افزود: به نظر می‌رسد اغلب این مفاهیم و عناصر جدید ماحصل حضور بیگانگان در پیاده کردن برخی از آنها به صورت مستقیم و مقتضیات زمان در رونق ابزارهای جدید و تکنولوژی‌های نوین در کشور و منطقه بود.
نظر شما