دكتر يزدان منصوريان، عضو هيات علمي گروه كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) با بيان اين مطلب عنوان كرد: در مجموع مي‌توان 100 ويژگي براي كتابخانه‌هاي دانشگاهي مطلوب و دلپذير درنظر گرفت كه در 10 گروه جاي مي‌گيرند. ساختمان و تجهيزات كتابخانه، مجموعه منابع چاپي، منابع الكترونيكي، نيروي انساني و مديريت، آموزش كاربران و توسعه سواد اطلاعاتي، همكاري‌هاي بين كتابخانه‌اي، خدمات مرجع و اطلاع‌رساني، خدمات ويژه آموزشي و پژوهشي و برنامه‌هاي توسعه استراتژيك در تبيين ويژگي‌هاي كتابخانه دانشگاهي مطلوب و دلپذير موردتوجه است.
وي افزود: در برخورد با ساختمان و تجهيزات كتابخانه مي‌توان به ويژگي‌هايي چون استحكام ساختمان، داشتن فضاي كافي براي قراردادن منابع چاپي و تجهيزات رايانه‌اي، فضاي كافي براي مطالعه، تهويه مطلوب براي كاربران و تهويه مناسب براي جلوگيري از پوسيدگي منابع چاپي مورد توجه است. كتابخانه دلپذير براي رفت و آمد آسان معلولان مناسب‌سازي شده، داراي امكانات روزآمد رايانه‌اي، نور كافي، تجهيزات استاندارد و مجهز به اصول ايمني است.
عضو انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران گفت: مجموعه منابع چاپي در ارزيابي مطلوبيت كتابخانه مورد توجه است. تنوع منابع چاپي، روزآمد بودن نشريات و كتاب‌ها، متناسب بودن تعداد نسخه‌هاي هر عنوان كتاب با نياز مراجعان، وجود خط مشي مشخص براي گردآوري منابع چاپي و وجود نسبت متعادل از منابع در موضوع‌هاي مختلف خدمت‌رساني كتابخانه را مطلوب مي‌كند. در اين راستا مي‌توان به مواردي چون كيفيت منابع، رشد حجم و كيفيت منابع چاپي نسبت به سال‌هاي گذشته، اقدامات حفاظتي براي نگهداري منابع، وجود منابع براي كاربران با نياز ويژه و انعكاس تمام انتشارات جاري اشاره كرد.
وي با بيان اين‌كه كاربران كتابخانه‌ها بايد به منابع الكترونيكي دسترسي داشته باشند، توضيح داد: بايد امكانات سخت‌افزاري كافي براي دسترسي به منابع الكترونيكي در كتابخانه موجود باشد. مشترك مجلات علمي الكترونيك باشد و كاربران بتوانند از پايگاه‌ها و بانك‌هاي اطلاعاتي استفاده كنند. همچنين هر كتابخانه بايد داراي وب‌سايت مستقل و مجموعه كتاب‌هاي تمام متن الكترونيكي باشد.
منصوريان يادآور شد: سرعت اتصال كاربران كتابخانه دلپذير به منابع الكترونيكي بالا و از جامعيت منابع الكترونيكي برخوردار است. در اين كتابخانه بهتر است امكان دسترسي به طيف وسيعي از منابع الكترونيكي وجود داشته باشد و به تجهيزات رايانه‌اي لازم مجهز و تدبيري براي سازماندهي منابع الكترونيكي انديشيده شود.
وي نقش نيروي انساني و مديريت را در خدمت‌رساني مطلوب كتابخانه موثر دانست و افزود: مدير كتابخانه بايد متخصص رشته كتابداري و اطلاع‌رساني باشدو بيشتر كاركنان كتابخانه نيز دانش‌آموخته اين رشته باشند. بايد در مديريت كتابخانه از نظر كارشناسان كتابداري استفاده شود و امكانات لازم براي شركت كتابداران در دوره‌هاي آموزشي كوتاه‌مدت وجود داشته باشد.
منصوريان يادآور شد: مدير كتابخانه دلپذير كارمندان خود را به بازآموزي مستمر تشويق و گزارش‌هاي هر بخش كتابخانه را مطالعه و بررسي مي‌كند. تقسيم وظايف در چنين كتابخانه‌اي به گونه‌اي است كه امور جاري به نحو شايسته‌اي انجام گيرد. مديريت به صورت مشاركتي است و زمينه كار گروهي فراهم شده است. براي پيشبرد اهداف كتابخانه بايد تعامل سازنده ميان مدير و كتابداران وجود داشته باشد.
وي با بيان اين‌كه توسعه سواد اطلاعاتي كاربران از وظايف كتابخانه است، گفت: در اين راستا بايد دوره‌هاي آموزشي مستمر در كتابخانه برگزار شود. بايد در وب‌سايت كتابخانه امكانات تعاملي براي آموزش مهارت اطلاع‌يابي وجود داشته باشد و گام‌هايي براي توسعه يادگيري مادام‌العمر برداشته شود. ضمن اين‌كه امكاناتي براي ارايه بازخورد به كاربران درباره مهارت سواد اطلاعاتي آن‌ها وجود داشته باشد و كتابخانه به امكانات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري براي آموزش مهارت اطلاع‌يابي مجهز باشد.
وي افزود: كتابخانه دلپذير با بروشورهاي راهنما كاربران را درباره خدمات موجود آگاه مي‌كند، داراي خبرنامه است و تدابيري براي جذب اعضاي بيشتر انديشيده شده است. مدير كتابخانه بايد از وظيفه كتابداران در ارتقاي سواد اطلاعاتي كاربران آگاهي داشته باشد و تدابيري براي تسهيل فرايند يادگيري مهارت‌هاي سواد اطلاعاتي بينديشد.
عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم بر لزوم همكاري‌هاي بين كتابخانه‌اي تاكيد كرد و افزود: كتابخانه دلپذير با كتابخانه‌هاي همتراز خود در سطح محلي، شهري و ملي تعامل دارد و تفاهمنامه‌هايي براي اشتراك منابع با اين مراكز منعقد كرده است. چنين كتابخانه‌اي عضو طرح‌هاي ملي و بين‌المللي همكاري‌هاي بين كتابخانه‌اي است و در زمينه فهرست‌نويسي با مراكز ديگر تعامل دارد. كتابخانه مطلوب در توليد و استفاده از فهرستگان‌هاي مختلف اشتراك دارد، خدمات خود را به اعضاي كتابخانه‌هاي ديگر نيز ارايه مي‌دهد، از دانش و تجربه ساير كتابخانه‌ها استفاده مي‌كند و امكانات رايانه‌اي خود را با ساير مراكز به اشتراك مي‌گذارد. هر كتابخانه بايد در زمينه اشتراك مجلات الكترونيكي با مراكز علمي همكاري كند در نهايت در سرآغاز حركت از سياست مالكيت منابع به سوي دسترسي به منابع باشد.
وي با اشاره به نقش خدمات مرجع و اطلاع‌رساني در دلپذير شدن كتابخانه‌هاي دانشگاهي گفت: ساعات كار روزانه كتابخانه بايد با نياز مخاطبان متناسب باشد، كتابخانه قفسه باز باشد و فرايند جذب اعضاي جديد به سرعت انجام گيرد. بايد امكان امانت و تمديد كتاب به صورت تلفني وجود داشته باشد و خدمات مرجع حضوري، الكترونيكي و تلفني در كتابخانه ارايه شود. كتابخانه دلپذير داراي خدمات آگاهي‌رساني جاري، خدمات اشاعه گزينشي اطلاعات و خدمات جانبي است.
دكتر منصوريان با بيان اين‌كه هر كتابخانه دانشگاهي بايد خدمات ويژه آموزشي و پژوهشي ارايه كند، افزود: كتابخانه مطلوب دانشگاهي در ارايه خدمات پژوهشي به اعضاي هيات علمي پيش‌قدم است، نمايشگاه‌هاي متنوع كتاب برگزار مي‌كند، با ارايه فهرست‌هاي مواد خواندني براي دروس دانشگاهي در آموزش رشته‌هاي مختلف ايفاي نقش مي‌كند، با گروه كتابداري دانشگاه همكاري دارد، به پژوهش‌هاي پيمايشي مي‌پردازد، در تعامل مستقيم با كاربران است و به تدوين كتاب‌شناسي‌هاي تخصصي اقدام مي‌كند. كاركنان كتابخانه‌هاي دانشگاهي بايد بتوانند مشاوره تخصصي ارايه كنند، ياور مديران دانشگاه در فراهم‌آوري اطلاعات علمي موثق باشند و در برگزاري سمينارهاي علمي همكاري كنند.
وي بر لزوم تدوين برنامه توسعه استراتژيك كتابخانه‌ها تاكيد كرد و گفت: بايد براي هر كتابخانه بر اساس نياز مخاطبان با نظر متخصصان كتابداري برنامه استراتژيك توسعه تدوين شود. در اين راستا لازم است، مدير كتابخانه با برنامه استراتژيك ساير كتابخانه‌ها آشنا باشد و شرايط محيطي را در تدوين اين برنامه درنظر بگيرد. در كتابخانه‌هاي وابسته به سازمان‌ها، چشم‌انداز سازمان مادر در تدوين چشم‌انداز كتابخانه مورد توجه است. ضمن اين‌كه بايد بيانيه دورنما و ماموريت هر كتابخانه نيز تدوين شود. بايد مستندسازي فرايندها با هدف به كارگيري در توسعه كتابخانه در دستور كار باشد و به مقايسه‌هاي همترازي براي بهبود برنامه‌هاي استراتژيك اقدام شود.
دكتر منصوريان تاكيد كرد: كتابخانه دلپذير، در ايجاد محيطي آرام براي كاربران موفق است، به گونه‌اي كه كاربران براي مراجعه دوباره به آن رغبت دارند. كتابخانه دلپذير مركز گردآوري، سازماندهي و اشاعه اطلاعات است، با انجمن‌هاي حرفه‌اي كتابداري و اطلاع‌رساني همكاري دارد، در پيشبرد رشته كتابداري موثر و محيطي پوياست. چنين كتابخانه‌اي هزينه سازمان مادر را به بهترين نحو براي جذب اعضا به كار مي‌برد، رضايت كتابداران در آن فراهم است و خدمات روزآمد در آن ارايه مي‌شود.
سه‌شنبه ۴ آبان ۱۳۸۹ - ۱۱:۰۹
دكتر يزدان منصوريان گفت: تاكنون الگوهاي مختلفي براي ارزيابي كتابخانه‌ها تدوين شده كه به يكي از جنبه‌هاي كمي يا خدمت‌رساني آن‌ها توجه داشته است. در عين حال هنوز ابزاري براي ارزيابي كلي كتابخانه‌ها تدوين نشده كه جنبه‌هاي مختلف يك كتابخانه را به صورت همزمان مورد توجه قرار دهد.
نظر شما