به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، «وضعیت سنجی، بازبینی و طراحی مقیاس‌های حوزه روانشناسی اخلاق» از پروژه‌های گروه تربیتِ پژوهشکده اخلاق و معنویت در قم است. این پژوهش به بررسی مقیاس‌هایی می‌پردازد که میزان متخلّق بودن افراد را تعیین کرده و سطح ویژگی‌‌های اخلاقی آن‌ها را می‌سنجد. درباره این طرح تحقیقاتی با مجری آن، حمید رفیعی‌هنر به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر می‌گذرد:

 

لطفاً ابتدا کمی درباره این طرح پژوهشی توضیح دهید و اینکه اساساً چه ضرورتی برای انجام چنین طرح تحقیقاتی وجود دارد؟
 

امروزه شاخه‌ای از علم به نام «روان‌سنجی»، عهده‌دار کمّی‌سازی حالات کیفی-روانی انسان‌‌ها است و با استفاده از این علم در شاخه‌ها و جنبش‌های مختلف روان‌شناسی همچون روان‌شناسی اخلاق، روان‌شناسی مثبت‌گرا، روان‌شناسی شخصیت و روان‌شناسی مرضی به ساخت سنجه‌هایی اقدام شده که به‌‌طور مستقیم و غیرمستقیم، مفاهیم و سازه‌های اخلاقی را مورد سنجش قرار می‌دهد. عنوان پژوهشی که بنده در حال انجام آن هستم، «وضعیت‌سنجی، بازبینی و طراحی مقیاس‌های حوزه روان‌شناسی اخلاق» است که در قالب یک کتاب منتشر خواهد شد.

مسئله اصلی در این پژوهش چیست؟
 

علی‌رغم وجود سنجه‌های مختلف حوزه اخلاق در شاخه‌‌های مختلف روان‌شناسی، تاکنون مرور منسجمی از مقیاس‌های داخلی و خارجی در این حوزه انجام نشده و ویژگی‌های روان‌سنجی آنها مورد بررسی قرار نگرفته و به ‌تبع آن، نیازسنجی طراحی مقیاس‌های جدید اخلاقی نیز انجام نشده و از این رو، پروژه پژوهشی «وضعیت‌سنجی، بازبینی و طراحی مقیاس‌های حوزه روان‌شناسی اخلاق» در دستور کار پژوهشکده اخلاق و معنویت قرار گرفت.
 

در این پژوهش به طور خاص چه چیزی مد نظر است؟

در واقع مقصود از این پژوهش، گردآوری گزارش سنجه‌های اخلاق در یک مجموعه مدون و همچنین بررسی سطح علمی و روش‌شناسانه سنجه‌های طراحی شده و تسهیل اطلاع یا دسترسی پژوهشگران به سنجه‌های اخلاقی است تا از این طریق بتوان میزان متخلّق بودن افراد و سطح ویژگی‌‌های اخلاقی آن‌ها را تعیین کرد.
 

پارامترها و حوزه‌های مطرح برای ابزار سنجش و کیفیت ابزار سنجش کدام است؟

اگر بخواهیم پارامترهایی را برای کیفیت ابزار سنجش در نظر بگیریم، عبارتند از: اعتبار، روایی و پاسخ‌گویی؛ و حوزه‌های ساخت ابزار سنجش مفاهیم و سازه‌های اخلاقی نیز شامل موارد زیر است: روانشناسی اخلاق و سنجش قضاوت اخلاقی، روانشناسی مثبت‌گرا و سنجش فضایل و توانمندی‌های انسان، روانشناسی شخصیت و روانشناسی مرضی و اندیشه اسلامی و ساخت مقیاس‌هایی برای سنجش مفاهیم و سازه‌های اخلاقی در ایران.
 

با توجه به تخصصی بودن موضوع یادشده، جامعه هدف این پژوهش چه گروهی از مخاطبان هستند و گستره آن در چه حدی است؟
 

همان‌طور که اشاره کردید، این موضوع کاملاً تخصصی است؛ از این رو جامعه هدف آن، عمدتاً دانشوران علوم اسلامی، اعم از پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی هستند.
 

لطفاً درباره روند کار این پروژه توضیح دهید.
 

این پروژه قرار است در دو فاز بررسی شود که عبارتند از: پژوهش‌های ایرانی و پژوهش‌های غیرایرانی. در فاز نخست پژوهش، بعد از بررسی مقالات، پایان‌‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی مؤسسات و مراکز علمی کشور، حدود 120 سنجه اولیه شناسایی شد که بعد از بررسی، 60 مورد آنها به دلیل عدم ارتباط به حوزه اخلاق و سازه‌های اخلاقی از روند بررسی خارج شد و هم‌اکنون بررسی مروری 60 مقیاس اخلاقی که در ایران ساخته شده، آغاز شده است. البته روش بررسی مروری این سنجه‌های اخلاقی با استفاده از یکی از روش‌های معتبر بین‌المللی در حال انجام است.