آنادردی عنصری در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در گنبدکاووس بیان کرد: کتاب «ثبات العاجزین و مکالمه حضرت موسی (ع) با خدا» در ۱۹۳ صفحه، قطع رقعی و شمارگان ۵۰۰ نسخه به همت انتشارات قلم صحرا، بهعنوان سومین اثر از سری تتبعات فرهنگ ترکمن منتشر شد.
وی افزود: کتاب پیش رو بخشهایی از منظومه «ثبات العاجزین» اثر اللهیار بخاری است که از قدیم در بین ترکمنها بهخصوص در حوزههای علمیه شناخته بوده و از منابع آموزشی با عنوان اختصار «صوفی اللهیار» محسوب میشده است.
عنصری ادامه داد: محمدکریم جاویدی تمک چندی پیش در تماسی که با من داشت از وجود تعدادی نسخههای خطی مرتبط با ادبیات کلاسیک ترکمن برایم گفت که از پدربزرگش به یادگار مانده و تاکنون آن را محفوظ نگاه داشته و از من خواست که این اوراق را بررسی کنم و اضافه کرد که تمایل دارد در صورت امکان نسبت به چاپ آن اقدام کند.
عنصری سپس گفت: دستنوشتهها مجموعهای درهم و ناقص از بعضی آثار ادبیات کلاسیک ترکمنی بود اما در میان آنها دو متن توجهم را به خود جلب کرد. اولی متنی دستنویس از مکالمه حضرت موسی (ع) با خداوند بود که صفحه آغاز آن مشخص بود اما تنها چند برگ بیشتر نبود و متن ناقص تمام میشد.
وی افزود: متن دوم بخشهایی از منظومه «ثبات العاجزین» بود که متأسفانه صفحات زیادی از این نسخه موجود نبود اما جای خوشبختی است که صفحه پایانی نسخه سالم مانده بود که در آن ظاهراً نام نساخ متن و تاریخ کتابت ذکر شده است.
پژوهشگر ترکمن گنبدی در ادامه گفت: بهمنظور شناخت ویژگیهای نسخه خطی صوفی اللهیار، آن را با متن چاپی انتشارات حاجی طلایی گنبدکاووس به سال ۱۳۷۳ مقابله کردم و نتیجه جالب بود. دو نسخه در مواردی با یکدیگر اختلاف داشتند.
وی افزود: این تفاوت در املای کلمات، خود کلمات و در برخی موارد در مصراعها نمود پیدا میکرد و نظر به این امتیازات بود که تصمیم گرفتم روی نسخه، هرچند ناقص کار و برای چاپ آماده کنم.
عنصری ادامه داد: بنا به اظهار آقای جاویدی این نسخه توسط جدش موسوم به آبا قاضی از بخارا به روستای توتلی تمک از توابع شهرستان کلاله واقع در ترکمنصحرای ایران آورده شده و از آن زمان تاکنون جزو میراث خانوادگی توسط می حفظ و حراست شده است.
وی افزود: ازاینرو این نسخه به نام جد بزرگوارش از تیره قاضی که در دوره خود فردی عالم با جایگاه اجتماعی ارجمند بوده و مسند قضاوت داشته نسخه «آبا قاضی» نامگذاری شد.
عنصری سپس با اشاره به مشخصات شکلی نسخه خطی آبا قاضی، درباره نسّاخ نسخه عنوان کرد: از نسّاخ نسخه که ظاهراً ملّاصوفی ابن حلّی (حاللی) نام دارد هیچگونه اطلاعاتی در دست نیست؛ اما بر اساس شواهد نگارشی موجود در متن بسیار محتمل است که اصلیتی ترکمنی داشته است.
وی افزود: جالب است با اینکه خطی خوش داشته ولی به نظر میرسد در مواردی (البته نادر) در رعایت املای صحیح کلمات عربی - فارسی دقت کافی اعمال نکرده و واژهها را بیشتر با تلفظ ترکمنی ثبت کرده است.
عنصری با اشاره به اینکه در فرآیند بازنویسی نسخه خطی برای چاپ در املای کلمات هیچگونه دستکاری انجام ندادم و تلاش کردم املای کلمات به همان صورت نسخه خطی چاپ شود، گفت: ابیات موجود در پیش روی مخاطبان در این مجموعه را بر اساس شماره بندی نسخه حاجی طلایی شمارهگذاری کردم تا افزودگی و افتادگی ابیات و سایر تغییرات در دو نسخه مشخص باشد.
نظر شما