سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): یمن سرشار از آثار باستانی و میراث فرهنگی است و در سال‌های اخیر، کاوشگران مشغول بیرون آوردن این آثار از زیر خاک هستند. همچنین وجود کتابخانه‌هایی مملو از کتاب‌های با ارزش خطی، بر اهمیت فرهنگی این کشور می‌افزاید. یمن با پیوندهای بی‌شمار فرهنگی و تاریخی با ایران میهمان ویژه‌ی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است. برای شناخت بیش‌تر این پیوندهای فرهنگی به‌ویژه در حوزه چاپ کتاب‌های در این زمینه منتشر شده است که به برخی از این کتاب‌ها اشاره شده است:
سناریوهای آینده برای یمن: پیامدها، چالش‌ها و فرصت‌های جمهوری اسلامی ایران
سیدعبدالمجید زواری و جواد عفراوی
نشر اندیشکده‌ی صنایع نرم
نویسندگان سخن خود را با نوشتار «یمن در یک نگاه» آغاز می‌کنند و در آن از اهل تسنن، شیعیان و تکفیری‌های یمن سخن به میان می‌آورند. در فصل دیگر «کنشگران داخلی مؤثر بر صحنه‌ی سیاسی یمن» مورد توجه قرار گرفته است و در آن از حوثی‌ها و انصارالله، حزب مؤتمر، خاندان الاحمر، جنبش جنوب و القاعده و تکفیری‌ها آگاهی‌هایی در اختیار خواننده گذاشته شده است.
فصل بعدی کتاب اختصاص به «کنشگران خارجی معادلات سیاسی یمن» دارد و دربرگیرنده این مطالب است: عربستان و شورای همکاری خلیج فارس، ایران و محور مقاومت، آمریکا. نویسندگان در بخش کوتاه دیگر با عنوان «پیشینه‌ی ساختار قدرت در یمن» این موضوع را مورد بررسی موجز قرار می‌دهند و سپس در بخش «پیشران‌های تأثیرگذار بر آینده یمن» از این موضوعات خواننده را آگاه می‌سازند: افزایش آگاهی عمومی، رقابت‌های جناحی و قبیله‌ای، متحدماندن یمن و امنیت آن، اقتصاد متزلزل و فقر.
«پویایی منطقه (اراده‌ی کنشگران خارجی)» و «عدم قطعیت‌ها» عنوان دو بخش کوتاه است. پس از آن خواننده با بخش «چشم‌انداز کلی جمهوری اسلامی ایران در یمن» بازخواهد خورد و در آن آگاهی‌هایی از این مطالب به دست می‌آورَد: سناریو یکم: یمن متحد- سرزمین سبا تکه‌تکه می‌شود، سناریو دوم: خودمختاری جنوب، سناریوی سوم: باد صبا به آرامی می‌وزد، سناریوی چهارم: سرزمین سبا در خون. عنوان‌های برگزیده برای این بخش، گویا و وافی به مقصود هستند.
خواننده‌ی پیگیر در بخش پایانی به قسمت «آینده‌های بدیل یمن و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» می‌رسد و چنین مطالبی را خواهد خواند: آینده‌های بدیل یمن، حکومت شیعیان با محوریت انصارالله، تجزیه‌ی دوباره‌ی یمن، تداوم کشمکش و فرسایشی شدن درگیری‌ها اختلافات، تشکیل دولت ائتلافی، سقوط انصارالله.
کتاب «سناریوهای آینده برای یمن» محصول نهایی به‌کارگیری پژوهش ناظر به بحران یمن است که در اندیشکده‌ی روابط بین‌الملل انجام شده و در نوشتن آن نیز از اسناد و پژوهش‌های راهبردی بهره برده شده است.
کتاب «سناریوهای آینده برای یمن: پیامدها، چالش‌ها و فرصت‌های جمهوری اسلامی» را نشر اندیشکده‌ی صنایع نرم با شمارگان هزار نسخه در سال ۱۴۰۰ انتشار داده است.
سیاست دوگانه‌ی بریتانیا در جنوب غرب آسیا؛ مطالعه‌ی موردی بحران یمن
نوشته‌ی سیدحسن میرفخرایی و مصطفی خدایی
انتشارات اندیشکده‌ی صنایع نرم
شاکله‌ی کتاب «سیاست دوگانه‌ی بریتانیا در جنوب غرب آسیا؛ مطالعه‌ی موردی بحران یمن» را سه‌بخش و هر بخش در چندین فصل می‌سازد. در فصل نخست به نام «مفروضات»، پس از تعریف مفاهیم، دو فصل را خواهیم دید: رهیافت نوواقع‌گرایی که در آن از مفاهیم کلیدی نوواقع‌گرایی سخن گفته شده است و نیز فصل تبیین سیاست خارجی بریتانیا در جنوب عرب آسیا و یمن. سپس جمع‌بندیی از این فصل در اختیار خواننده قرار گرفته است.
در بخش دوم عنوان «فرایند سیاست‌گذاری خارجی در بریتانیا» به‌چشم می‌خورَد و از پنج فصل شکل گرفته است: سیاست خارجی در بریتانیا، ابزار دیپلماسی عمومی بریتانیا، احزاب سیاسی و لابی‌های پارلمانی، رسانه‌ها و افکار عمومی، راهبرد بریتانیای جهانی.
بخش سوم مختص هفت فصل است. این بخش «سیاست بریتانیا در جنوب غرب آسیا» نام دارد. در فصل یک این بخش از «تبارشناسی سیاست خارجی بریتانیا در خاورمیانه» سخن گفته شده است. در فصل دوم «بازگشت نظامی بریتانیا به منطقه‌ی خاورمیانه» عنوان گرفته است. فصل سوم «بررسی روابط بریتانیا با ایالات متحده‌ی آمریکا در تحولات کشورهای جنوب غرب آسیا» نام دارد. فصل چهارم عنوان «بریتانیا و آمریکا دو رقیب در خاورمیانه‌ی قرن بیست‌ویکم» عنوان گرفته است. فصل پنجم «بررسی تحولات مهم در روابط دوجانبه‌ی بریتانیا- اسراییل» نام دارد. فصل ششم «حمایت از دولت‌های محافظه‌کار عربی منطقه» است و در آن از کشورهای عراق، عربستان و سوریه نام بُرده شده است. سرانجام فصل هفتم که ویژه‌ی «کمیته‌ی سیاست خارجی مجلس عوام بریتانیا» است و در آن از نشست‌های کمیته‌ی سیاست خارجی مجلس عوام بریتانیا در موضوع اسلام سیاسی خاورمیانه، سخن گفته شده است. بخش چهارم کتاب با نام «سیاست بریتانیا در قبال بحران یمن»، دوفصلی است: «معرفی اجمالی کشور یمن» که در آن از اهمیت راهبردی کشور یمن و سیاست خارجی بریتانیا در یمن مطالبی عرضه شده است.
نویسندگان، سابقه‌ی حضور بریتانیا را در یمن به قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردانند و چنین عنوان می‌کنند که بریتانیایی‌ها به بهانه‌ی مقابله با دزدان دریایی، سواحل خلیج فارس را در آغاز قرن نوزدهم اشغال کردند و با حکام محلی قرارداد تحت‌الحمایگی امضا کردند. از آن پس بریتانیا با تشدید اختلافات مرزی، سلطه‌ی خود را بر شیخ‌نشینان اعمال کرد. این وضعیت تا پس از جنگ جهانی دوم ادامه یافت. سیاست بریتانیا از آن پس رنگ‌ورویی متناسب با دگرگونی‌های منطقه‌ای در جنوب غرب آسیا گرفت. این کتاب بررسی تاریخی آن تحولات و دگرگونی‌ها و اعمال سیاست بریتانیا در کشور یمن است.
کتاب «سیاست دوگانه‌ی بریتانیا در جنوب غرب آسیا؛ مطالعه‌ی موردی یمن» را انتشارات اندیشکده‌ی صنایع نرم با همکاری اندیشکده‌ی روابط بین‌الملل در سال ۱۴۰۱ و با شمارگان هزار نسخه چاپ‌وپخش کرده است.
زیدیه در یمن
نوشته محمدجواد نجفی
انتشارات بین‌المللی الهدی
حکومت زیدیه یمن طولانی‌ترین حکومت مذهبی نه تنها در یمن بلکه در جهان اسلام است. صدور اندیشه انقلاب‌های زیدی از کوفه و مدینه به صعده و صنعاء و الهام‌گیری از مدل ایرانی آن یعنی دولت زیدی طبرستان و نیز وجود زمینه‌ها و التهاب‌های خاص آن دوران در سایه مبارزه و هدایت رهبران فداکار منجر به تأسیس و برقراری دولت زیدی یمن گردید که علیرغم وارد شدن ضربه‌های چند ده ساله بر پیکره آن، نه حریف سنی مذهب عباسی و نه رقیب شیعی مذهب اسماعیلی و حتی امپراطوری عثمانی هیچکدام موفق به نابودی آن نشدند تا زیدیه با سلسله ائمه زیدی یمن قرن‌های طولانی بر یمن حکم رانی نماید. این دوران طولانی از مقاطع مختلفی تشکیل شده است. از مهم‌ترین دوران حیات زیدیه در یمن سیر شکل‌گیری و مرحله اول حکمرانی امامان زیدی در یمن یعنی فاصله سال‌های ۲۸۸ تا ۴۴۴ هجری قمری و حوادث و وقایع زمینه‌ساز آن است که هدف اساسی این کتاب یافتن تکاپوهای سیاسی اجتماعی زیدیه در این دوران مهم از تاریخ یمن می‌باشد…
کتاب «زیدیه در یمن» با پیشگفتار، مقدمه و بررسی منابع آغاز می‌شود. سپس نویسنده کتاب خود را در هفت فصل آورده است. فصل اول کتاب: «یمن، از پذیرش اسلام تا همراهی با تشیع» نام دارد و در آن چنین سرفصل‌هایی آورده شده است: وجه‌تسمیه یمن، بررسی جغرافیایی و اقلیمی، یمن در قبل از اسلام، یمن در صدر اسلام، یمن در زمان خلفای راشدین، حمایت مردم یمن از تشیع، اعلام مخالفت با جریان سقفیه، دفاع از حق حضرت علی (ع)، حمایت از امام حسن (ع)؛ حمایت از قیام امام حسین (ع)، حضور در قیام توابین و قیام مختار، حضور وکلای امام زمان (ع) در یمن در زمان غیبت.
فصل دوم با عنوان «زیدیه از اندیشه تا انشعاب» است. برخی از بخش‌های این فصل چنین است: زیدیه، اندیشه‌ی سیاسی، انشعابات، جارودیه، صالحیه، سلیمانیه، باورهای کلامی و اعتقادی زیدیان یمن.
فصل سوم «قیام‌های زیدی از ابتدا تا آستانه‌ی استقرار دولت زیدی یمن» عنوان گرفته و به‌شیوه‌ای جامع قیام‌های تاریخی زیدیان بررسی شده است؛ مانند: قیام زیدبن‌علی در کوفه، قیام یحیی‌بن‌زید در خراسان، قیام محمد نفس زکیه در مدینه، قیام ابراهیم در بصره و نمونه‌های پُرشمار دیگر.
«تبدیل قیام زیدی به دولت زیدی در یمن» عنوان فصل چهارم کتاب است و در آن چنین مباحثی مطرح شده است: یمن در آستانه‌ی شروع قیام زیدی، اوج گرفتن قیام، طلوع اندیشه‌ی حکمرانی زیدی در یمن، تاسیس دولت زیدی، سیر حکومت زیدیه در یمن از شروع تا سال ۴۴۴ هجری قمری.
فصل پنجم «تکاپوهای سیاسی اجتماعی ائمه دولت زیدی یمن» نام دارد و شامل بخش‌هایی در شرح امامان زیدی و دولت‌های آن‌هاست. فصل ششم «کارنامه‌ی عملکردی دولت زیدی در یمن (در مرحله اول حکمرانی)» نام دارد. عملکرد دینی، نحوه برخورد با سایر ادیان و مذاهب، دستگاه قضایی، عملکرد سیاسی، مناسبات سیاسی و موارد دیگر، شکل‌دهنده‌ی این فصل است.
فصل هفتم کتاب «سرانجام حکمرانی زیدیه (بعد از سقوط سیاسی در ۴۴۴ ق)» نام دارد و در آن از سیر تسلط بر صلیحیان اسماعیلی تا شکست از عثمانیان سنی مذهب، سیر تسلط بر عثمانی‌ها سخن به میان آمده است.
دولت زیدیه در یمن
پدیدآورنده: حسن خضیری احمدترجمه و نگارش: احمد بادکوبه هزاوه
ناشر: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
«زیدیه» از فرقه‌های مهم و دیرپای شیعه است. زیدیان نیمه دوم قرن سوم هجری در شمال ایران و یمن دست به تأسیس حکومت زدند. حکومت آنان در ایران چندان نپایید، اما در یمن بیش از هزار سال دوام یافت. بررسی تاریخ زیدیان یمن، از نظر سیاسی، فرهنگی و علمی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ تشیع اهمیت دارد. این کتاب، به دوره آغازین حکومت زیدیان در یمن (۲۸۰ – ۲۹۸ ق)، که تأثیری بسیاری بر تاریخ سده‌های نخست یمن داشته، می¬پردازد. مؤلف کتاب، با استفاده از منابع معتبر، ابتدا وضعیت سیاسی یمن پیش از حکومت زیدیان را بررسی می¬کند، سپس به تفضیل از «امام یحیی بن حسین» ملقب به «هادی»، بنیانگذار حکومت زیدیان یمن، سخن می¬گوید و در ادامه از موضع خلافت عباسی و قدرت‌های محلی در برابر حکومت نوپای زیدی بحث می¬کند و کتاب خود را با تبیین عقاید زیدیان و موضع‌گیری مخالفان ایشان به پایان می‌برد
روایتی از دوران معاصر یمن
نوشته: علیرضا امینی و رامین والی زاده میدانی
انتشارات مناره
یمن کنونی در سال ۱۹۹۰ از وحدت دو کشور یمن شمالی به پایتختی صنعا و یمن جنوبی به مرکزیت عدن ایجادشده است. گفتنی است که فروپاشی رژیم‌های کمونیست در اروپای شرقی و قطع کمک‌های فراوان شوروی سقوط اقتصاد ضعیف یمن جنوبی را تسریع کرد و دو کشور در ماه مه سال ۱۹۹۰ متحد شدند و علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور یمن واحد شد. انقلاب یمن از ژانویه سال ۲۰۱۱ با تظاهرات هزاران نفر در صنعا کلید خورد. این انقلاب چندین ایستگاه را در نوردید.
عربستان در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ حمله سراسری خود به خاک یمن را آغاز کرد.
کتاب حاضر کوششی برای تحلیل و توصیف وقایع صدساله اخیر کشور یمن است. این پژوهش نقاط عطف رویدادهای این کشور را به تصویر کشیده است. کتاب پیش رو با توجه به اهمیت استراتژیک کشور یمن برای جمهوری اسلامی ایران و فقدان منابع لازم برای شناساندن این کشور تلاش داشت روایتی از دوران معاصر آن تنظیم کند.
زیدیان یمن (جبهه‌ی مقاومت اسلامی و جنبش الحوثی)
نوشته‌ی شعبانعلی بیدکی
نشر کیان دانش
کتاب دارای پنج فصل پژوهشی است. در فصل نخست «تاریخ پیدایش زیدیه» واکاوی شده است. نویسنده در آغاز به مفهوم‌شناسی واژه‌های شیعه و زیدیه پرداخته و تاریخ پیدایش زیدیه را ذیل شش بخش آورده است: زیدبن‌علی، آثار منسوب به زید، نگاهی به عصر زیدبن‌علی، خروج زیدبن‌علی برای قیام، اهل بیت (ع) و قیام زیدبن‌علی، زیدیه پس از شهادت زیدبن‌علی.
در فصل دوم «جنبش‌های زیدی» و رخدادهای تاریخی مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین جنبش‌های زیدی که در این فصل بررسی و کندوکاو شده‌اند، عبارتند از: قیام یحیی‌بن‌زید، قیام محمدبن‌عبدالله (نفس زکیه)، قیام ابراهیم‌بن‌عباس، قیام حسین‌بن‌علی (شهید فخ)، قیام محمدبن‌ابراهیم (ابن‌طباطبا) و قیام محمدبن‌قاسم. این بررسی فاصله‌ی زمانی ۱۰۷ تا ۲۱۹ هجری قمری را دربرمی‌گیرد.
در فصل سوم «دولت‌های زیدی مذهب» یمن مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده نخست از حکومت‌های زیدی و گستره و قلمرو آن‌ها یاد کرده و در ضمن آن جغرافیا و ساکنان اولیه‌ی مغرب، پیشینه‌ی اسلام در مغرب، موقعیت جغرافیایی طبرستان و پیشینه‌ی اسلام در آنجا بررسی شده است. طبرستان یکی از پایگاه‌های مهم زیدیه به‌شمار می‌رفت. افزون بر این‌ها، در این فصل از مهاجرت علویان به طبرستان و تشکیل دولت علوی سخن گفته شده است. نهضت ناصر اطروش و حوادث پس از او نیز مورد توجه بوده است. همچنین در ادامه، از زیدیان در یمن و رویدادهایی سیاسی که در پی رفتن آن‌ها به یمن رُخ داد آگاهی‌هایی در اختیار خواننده قرار گرفته و از امامان زیدی یمن به تفضیل یاد شده است.
در فصل چهارم آگاهی‌هایی از «اندیشه‌های دینی و کلامی زیدیه» با خواننده‌ی کتاب در میان گذاشته شده است. در این فصل به چنین مطالبی برمی‌خوریم: عقاید و اندیشه‌های دینی زیدیه، اصول امامت زیدیه، عصمت و افضلیت امام، وظایف امام، مهدویت در زیدیه، مبانی کلامی، فکری و اندیشه‌ای زیدیه، اصول اعتقای زیدیه، فِرَق زیدیه (جارودیه، سلیمانیه و صالحیه). اشتراکات و افتراقات زیدیه با امامیه و اهل سنت، اشتراکات و افتراقات زیدیه با معتزله و نیز سلسله امامان زیدیه، از دیگر مطالب این فصل است.
در فصل پایانی و پنجم کتاب که با نام «جبهه مقاومت اسلامی و جنبش الحوثی» عرضه شده است، درباره‌ی روابط ایران و یمن در بستر تاریخ، روابط ایران با جمهوری عربی یمن، روابط ایران و یمن پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شکل‌گیری جنبش الحوثی، فرزند معنوی امام خمینی، حسین الحوثی و تاسیس حزب الشباب المؤمن و سرانجام جنگ اول تا ششم صعده، مطالبی ارائه شده است.
کتاب «زیدیان یمن» به شکلی موجز اطلاعات مغتنمی درباره‌ی موضوعات یادشده عرضه کرده است. چاپ نخست این کتاب در سال ۱۴۰۲ از سوی نشر کیان دانش منتشر شده است.
نظر شما