به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) آیین رونمایی از کتاب «حقوق شهر و شهروندی؛ بازاندیشی در مبانی، مفاهیم، ابعاد و کارکردها» از سلسله نشست‌های خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور محمدرضا حاجی‌کرم‌رعیت (نویسنده کتاب) و‌ سیدمحسن طباطبایی‌مزدآبادی (نویسنده و دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران)، سامان ولی‌نوری (کارشناس و تحلیل‌گر مسائل شهری) و سجاد محبی ( عضو انجمن علمی اقتصاد شهری) و با مشارکت انجمن علمی اقتصاد شهری یکم آذرماه 1400 در سرای اهل قلم، برگزار شد.

طباطبایی‌مزدآبادی با بیان اینکه بیش از یک دهه است روی اقتصاد شهر مطالعه می‌کند گفت: کلانشهرها از مشکلات بسیاری از جمله مهاجرت معکوس رنج می‌برند. به طور مثال جمعیت ثابت و شب تهران، حدود 9 میلیون نفر و این جمعیت در طول روز بین 12 تا 18 میلیون نفر است. این میزان بیش از ظرفیت پذیرش جمعیت مهاجر شهر تهران بوده و اداره شهر را با مشکل مواجه کرده است. هزینه‌های شهر مانند قبوض و پسماند توسط جمعیت ثابت پرداخت می‌شود اما عمده خدمات شهر برای جمعیت مهاجر است و این مساله یک بی‌عدالتی شهری به وجود می‌آورد. بنابراین جمعیت ثابت شهر تهران به دلیل مهاجر پذیری بیش از حد از مشکلاتی مانند ترافیک، آلودگی هوا و ... رنج می‌برد و شاید بیش از یک پنجم مصرف سوخت ایران در تهران استفاده می‌شود.

او با بیان اینکه حقوق شهر و شهروندی نیاز به بازنگری و بازاندیشی دارد یادآور شد: حق شهروندان ثابت و بیش از آن حق شهرداری در حال ضایع شدن است. شهرداری در حال خدمات دادن به شهروندانی است که در اصل شهروند نیستند. این مساله فقط اختصاص به تهران ندارد و در سایر کلانشهرها نیز این معضل وجود دارد. شهرهای جدید در اطراف تهران تبدیل به خوابگاه شده است و کلانشهرها مرکز خدمات عمومی شده‌اند. در کشورهای دیگر مانند مالزی و ... برای پلاک‌های غیربومی ممنوعیت تردد صورت می‌گیرد اما در کلانشهرهای ایران این گونه نیست. در این شرایط وقتی شهروندان از خدمات شهر ناراضی باشند یا از پرداخت عوارض شهری امتناع می‌کنند یا به موقع پرداخت نمی‌کند یا با عدم رضایت پرداخت می‌کنند چون عملا برای عوارضی که پرداخت می‌کند خدماتی دریافت نمی‌کند.

او با بیان اینکه انجمن علمی اقتصاد شهری سعی کرده با نگاهی نو و اقتصادی به حقوق شهروندی بپردازد، توضیح داد: صاحب نظران دیگری هم در این عرصه کار کردند اما ما تلاش کردیم نگاه جدیدی داشته باشیم و بنابراین این نخستین اثر در این حوزه است و البته جای کار بسیاری هم دارد. ما نباید از کتاب‌وکتابخوانی فاصله بگیریم. مطالب کتاب مستند و قابل اطمینان است اما مطالب فضای مجازی از چنین ویژگی برخودار نیستند. بنابراین بهتر است مردم به جای آنکه این مطالب را صرفا در فضای مجازی بخوانند، به کتاب‌ها برگردند و کتاب به عنوان یک اثر علمی و کاربردی، رسانه مردم شود.

دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با اشاره به کارکردهای کتاب «حقوق شهر و شهروندی؛ بازاندیشی در مبانی،مفاهیم، ابعاد و کارکردها» توضیح داد: این کتاب برای مسئولان مدیریت شهری و انجمن‌های صنفی و علمی قابل استفاده است. تکدی‌گری نیز یکی از آسیب‌هایی است که برای شهر هزینه‌هایی ایجاد می‌کند که حق مردم، ضایع می‌شود در حالی که راهکارهای دیگری برای کمک کردن به فقرا هست. این معضل موجب بهم ریخته شدن چهره شهر شده و بنابراین یکی از کارکردهای دیگر این کتاب، فقرزدایی و دادن سیمایی زیبا به شهر است و باید مشخص باشد فقیر واقعی در شهر چه کسی است که دستگاه‌ها بتوانند با شناسایی آنها، فقرا را ساماندهی کنند. 

او در پایان با اشاره به سیستم‌های تامین مالی برای حقوق شهروندی یادآور شد که باید سهم اشخاص حقیقی و حقوقی برای تامین حقوقی شهروندی در کلانشهرها مشخص شود و تلاش شده در این کتاب برای این موضوع راهکارهایی ارائه شود.

صادقی نیز در ادامه این نشست با بیان رشد و نمو علمی مشروط بر علم و دانش است افزود: پویایی ما در یک کشور بستگی به علم و دانشی دارد که در مسیر خدمت به مردم باشد. اگر نیت مولف کتاب با ارائه ایده آن خدمت به مردم باشد آنگاه این اثر مفید خواهد بود.

محمدرضا حاجی‌کرم‌رعیت از نویسندگان کتاب درباره این اثر توضیحاتی ارائه کرد و افزود: پیشینیه حقوق شهروندی به صدر اسلام بر می‌گردد و حقوق شهروندی وقتی شکل می‌گیرد که دو رکن اصلی آن حکومت و مردم وجود داشته باشد. پیامبر اکرم(ص) با الهام از آموزه‌های وحیانی شاخصه‌های حقوق شهروندای را در جامعه اجرا کردند. آموزه‌های قرآن نیز بر مبنای برابری میان انسان‌هاست.

او با اشاره به اینکه مهمترین اصل در اسلام، اهمیت دادن و رعایت حق‌الناس است و این محور اصلی حقوق شهروندی محسوب می‌شود عنوان کرد: رعایت حقوق شهروندی بعد شرعی، قانونی و اخلاقی دارد. حکومت پیامبر (ع) علاوه بر حکومت شرعی مولفه‌های حقوق شهروندی را رعایت می‌کند.

حاجی کرم‌رعیت در ادامه به تشریح برخی از فصول کتاب پرداخت و یادآور شد: ما در فصول کتاب به تاریخچه حقوق شهروندی، نظریات حقوق شهروندی، حقوق شهروندی در اسناد بین‌المللی، مفاهیم و مصادیق حقوق شهروندی، جایگاه آموزش در حقوق شهروندی و ... پرداختیم. در مرحله بعد چرایی تالیف کتاب مورد سوال است و در این باره باید بگویم که ما در تالیف این کتاب به دنبال انکار آثار قبلی در این حوزه نبودیم. ما قصد داشتیم با مروری بر کتاب‌های حقوق شهروندی به الزامات این حوزه پرداخته شود. هر پژوهش علمی روی دوش تحقیقات قبلی خود سوار می‌شود و بنابراین تلاش کردیم گامی فراتر در این زمینه برداریم.

او در پایان گفت: حقوق شهروندی یکی از مفاهیم بنیادین دنیای مدرن است و در کشور ما هم آثار فاخری در این زمینه وجود دارد. یکی از خلاهای موجود در این رابطه نبود اثری بود که بتواند حقوق شهروندی را به مدیریت شهری پیوند دهد. حوزه حمل و نقل حوزه مهمی است و رعایت حقوق شهروندی در این باره اهمیت دارد و در کلانشهری مانند تهران به واسطه پذیرش مهاجران بار ترافیکی زیادی را می‌بینیم و این‌ها مواردی است که باید در حوزه حقوق شهروندی به آن توجه شود. به هر حال این پایان راه نیست و شروع یک موضوع مهم در پژوهش است و قصد داریم در آینده اثری بزرگ‌تر و راهبردی‌تر در این حوزه تالیف کنیم.

سامان ولی نوری هم با بیان اینکه حقوق شهروندی مانند هر مفهومی دیگری طی زمان نیاز به نو شدن و پوست اندازی دارد گفت: در کنار حقوق شهروندی، تکالیف شهروندی نیز وجود دارد و بانگاهی به حکومت نبوی و علوی، می‌توان گفت در اسلام همه آن چهارچوب‌های احقاق حقوق شهروندی وجود دارد و نیازمند وارد کردن مفاهیم برای این موضوع نیستیم.

او با بیان این که شهر و شهرنشینی، تحول پیدا کرده است افزود: ما اکنون با ابرشهرها مواجه هستیم و انسانی که در این ابرشهرها زندگی می‌کند، حقوق جدیدی دارد و اکنون حقوق شهروندی بر فضای مجازی هم مترتب است بنابراین همگام با تحولات نیاز است شهروندان و مدیران شهری حقوق و تکالیف خود را بشناسند. بسیاری از برنامه‌ریزی‌های شهری با حقوق شهروندی سازگار نیست. همه حقوقی که ما در زندگی شهری به آن نیاز داریم و به قول معروف حق بر شهر است، موضوعاتی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. این کتاب شروعی است تا به موضوعات متعدد حقوق شهروندی، پرداخته شود. هرکدام از مباحث این کتاب پایه نگارش یک کتاب دیگر است.

سجاد محبی نیز با بیان اینکه حقوق شهروندی از موضوعات میان رشته‌ای است که این روزها قابلیت تبدیل شدن به یک رشته درسی جدا دارد یادآور شد که کتاب «حقوق شهر و شهروندی؛ بازاندیشی در مبانی،مفاهیم، ابعاد و کارکردها» اثر بسیار خوبی است و نویسندگان در جلدهای بعدی می‌توانند به موضوع دعاوی شهری نیز بپردازند.