«خورشید و هامون»، داستان برانگیزاننده‌ای راجع به دریاچه هامون
این کتاب داستان در 16 صفحه و قطع خشتی و به شکل مصور برای گروه سنی ب و ج تدوین شده است. نویسنده اثر، محبوبه کلبعلی، اهل زابل و معاون فعلی فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سیستان و بلوچستان است. تصویرگر این اثر نیز، کنیزرضا کیخا ساکن زاهدان و کارشناس مسئول آفرینش‌های هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. خورشید و هامون، روایت دل بستگی دختری به نام خورشید به دریاچه هامون است که از دیدن خشکسالی‌های پیاپی و حال بد آن، ناراحت و پریشان است و در دنیای کودکانه خود تلاش می‌کند تا قدمی برای کمک به دریاچه هامون بردارد. قدمی که الهام بخش بزرگسالان نیز میشود.
«هامون و توتن، شعرهایی راجع به دریاچه هامون، قایق‌ها و قایق‌رانانش
این کتاب مصور در 24 صفحه و متشکل از دو شعر برای گروه سنی ج و د ، توسط دو نفر از شاعران محلی منطقه سیستان به نام فهیمه مقربی و احمد صیادی(فاخر سیستانی) تدوین شده است. تصویرگری اثر نیز برعهده زهرا فاطمی، تصویرگر اصالتا سیستانی و ساکن زاهدان است. شعر دریاچه هامون، ضمن توصیف دریاچه، سعی دارد کودک را با ویژگی‌ها و مصائب محیط زیستی امروز آن آشنا کند و حس مسئولیت‌پذیری در برابر آن را در مخاطبان برانگیزاند. همچنین شعر توتن، به توصیف ویژگی‌ها و نحوه ساخت و تاریخچه یکی از دارایی‌های تاریخی استان، توتن، قایق محلی که در تالاب هامون استفاده می‌شده است می‌پردازد.
«در جست و جوی آینده بهتر»، داستانی راجع به مهاجرت از روستا به شهر و حاشیه‌نشینی
این کتاب در 28 صفحه مصور و قطع خشتی برای نوجوانان تدوین شده است. نویسنده این اثر، ساجد آدم پیرا از فعالین اجتماعی منطقه دشتیاری در جنوب استان سیستان و بلوچستان و تصویرگر آن، طیبه بزی، تصویرگر ساکن چابهار و مربی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. «در جست و جوی آینده بهتر» روایت زندگی پسری روستایی است که در سودای یافتن آینده بهتر و پیشرفت با خانواده اش به شهر می‌روند، اما آنجا در حاشیه شهر ساکن می‌شوند و تصویر دیگری از شهر می‌بیند که کم کم سوالات جدیدی راجع به چیستی موفقیت و ساختنی بودن یا یافتنی بودن آن به ذهنش خطور می‌کند.
«گنج واقعی»، داستانی برای تشویق به تلاش و کارآفرینی
گنج واقعی، داستانی مصور برای نوجوانان است که در 24 صفحه قطع خشتی تهیه شده است. نویسندگان کتاب، سمیه علیخانی از فعالان آموزش و پرورش چابهار و هامون طهماسبی، فعال اجتماعی اهل کردستان هستند. تصویرگری کتاب را نیز مهرناز رحیمی، گرافیست و تصویرگر ساکن روستای حسین آباد استان سیستان و بلوچستان انجام داده است. این داستان راجع به تلاش‌های پسری به نام «عُبِید» برای بهبود معیشت خانواده تنگدستشان از طریق یافتن گنج است. سرخورده از یافتن گنج، صحبت‌های معلم عبید، نگاه او به موفقیت و ثروتمند شدن را تغییر می‌دهد و او در مسیر کارآفرینی باتوجه به داشته‌های بومی منطقه خودشان قرار می‌گیرد. داستان تلاش دارد که توجه نوجوانان را به تلاش و تکاپوی خردمندانه و مبتنی بر دانش برای ایجاد شغل و موفقیت جلب کند.
علاقه‌مندان برای تهیه کتاب‌های معرفی شده می‌توانند به صفحات پویش «سرزمین جاودانی من» در فضای مجازی مراجعه کنند؛ پویشی مردمی و غیرانتفاعی با هدف تولید آثار همسان در مناطق بیشتری از کشور عزیزمان؛ پویشی ملی که قصد دارد سهم کتاب‌های داستان و شعر کودکان -که در مناطق کوچک و خارج از مرکز تدوین شده‌اند- را در بازار کتاب کودک بالا ببرد.
این کتاب‌ها با ویژگی‌های منحصربه‌فرد چون نویسندگان و تصویرگران محلی، سوژه‌ها و موضوعات بومی و درون‌مایه‌های مرتبط با پیشرفت و آبادانی مناطق هدف قادرند جریان جدیدی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان بیافرینند.
چهار کتاب یادشده، طلیعه و طلایه پویش ملی «سرزمین جاودانی من» بوده‌اند و ما برای آشنایی مخاطبان با هردو مقوله سراغی گرفته‌ایم از هامون طهماسبی، دبیر این مجموعه کتاب‌ها و مدیر گروه «مدرسه توسعه پایدار» دانشگاه صنعتی شریف. او دانش آموخته مقطع دکتری مدیریت در همین دانشگاه است و به طور تخصصی در حوزه توسعه پایدار، مسئولیت اجتماعی و پیشرفت و آبادانی مناطق کم برخوردار، فعالیت آموزشی، پژوهشی و مشاوره‌ای می‌کند. طهماسبی تاکنون چندین کتاب در هردو گروه سنی به رشته تحریر درآورده و چند سالی است به طور مشخص بر کودکان به عنوان موتورهای محرک تغییر و توسعه پایدار در آینده مناطق مختلف کشورمان فعالیت ویژه می‌کند.
قطعا این مجموعه، اهداف کلی را دنبال کرده و قرار هست مفاهیم ارزشمندی را به مخاطب انتقال دهد. این اقدام چه کمکی به بسترسازی فرهنگی در این حوزه خاص می‌کند؟
یکی از اهداف کلانی که در پویش «سرزمین جاودانی من» دنبال می‌کنیم، این است که در خلال داستان‌ها و شعرهای کودکان و نوجوانان، بتوانیم مفاهیمی را به بچه‌های مناطق هدف منتقل کنیم که بر نگاه‌شان نسبت به خود و منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، اثر بگذارد. کتاب‌ها و به‌ویژه کتاب‌های کودکان، بر رویاها و دانش انسان‌ها اثر زیادی دارند و طبعا امید داریم که این اثرات بر تغییر نگرش‌های فرهنگی نیز اثرگذار باشد. تغییری که در راستای کمک به شکوفایی ساکنان آینده این مناطق و البته تمامی فرزندان سرزمین عزیز ما، ایران است.
بحث زیست‌محیطی و خشکسالی سیستان و بلوچستان، تازه نیست؛ و متاسفانه اقدامات زیرساختی کم و ناقصی در این زمینه صورت گرفته است. به نظر شما این مجموعه تا چه حد -هم بر کودکان و هم بر بزرگسالان- تاثیرگذار است؟
می‌توان گفت الان در تمامی مناطق کشور، محیط زیست و نیز مساله آب، جزو مسائل اولویت‌دار توسعه محسوب میشود. به همین خاطر ما در همه مناطق هدف خود، از جمله سیستان و بلوچستان ردپای این موضوعات را به‌عنوان موضوعاتی که خود فعالان فرهنگی مناطق و نویسندگان تشخیص داده‌اند که لازم است در رابطه با آنها با کودکان گفتگو شود، می‌بینیم. ما هرچقدر راجع به این موضوعات حرف بزنیم، توجهات را بیشتر به آن جلب می‌کنیم. برای مثال، ما وقتی کتاب‌های کودکان سیستان و بلوچستان در 30 سال اخیر را ورق می‌زنیم، تقریبا کتابی راجع به خشکسالی دریاچه هامون و مسئولیت اجتماعی ما نسبت به حفظ میراث طبیعی و فرهنگی آن پیدا نمی‌کنیم. این یک غفلت بزرگ است؛ در صورتی که باید از همان کودکی، در دل و ذهن کودک و نوجوان این منطقه، این بذر کاشته شود که هامون جان ماست و ما نسبت به حفظ آن مسئولیت داریم. طبعا سرریز این تغییر نگاه‌ها به بزرگسالان نیز منتقل میشود. چه به‌عنوان والدینی که این کتاب‌ها را خواهند خواند و چه به‌عنوان دست‌اندرکارانی که کم‌کم توسط نوجوانان و جوانان مورد سوال و مطالبه راجع به این مسائل قرار می‌گیرند. در عین حال، این موضوع از نظر هویتی و ارزش بخشیدن به زیست در آن منطقه نیز اهمیت دارد و این پیام را می‌دهد که برای مثال، هامون و سیستان، یک منطقه فراموش‌شده و کم‌اهمیت نیست و در کتاب‌هایی که می‌خوانیم، راجع به آن صحبت شده و این خیلی بر افزایش اعتماد‌به‌نفس و خودباوری مردمان بومی اثرگذار خواهد بود.
.jpeg)
عناصر بومی و اقلیمی در این پروژه، از نقاط پررنگ و قوت این مجموعه کار است. در این نگاه اقلیمی و بافت جغرافیایی خاص سیستان و بلوچستان، مسائل و مشکلات این منطقه بیشتر نمود پیدا می‌کند و آیا راه حلی هم ارائه میشود؟
پویش سرزمین جاودانی من اساسا متولد شده تا نگاه‌ها را نسبت به مناطق هدف خود -که غالبا برچسب «محروم» به آنها خورده- تغییر دهد. درست است که سیستان و بلوچستان مشکلات اقلیمی یا اقتصادی دارد- اما کلی هم زیبایی و دارایی معنوی و انسانی و طبیعی دارد که کمتر راجع به آنها حرف زده شده است. ما می‌خواهیم نگاه‌ها را -چه در مورد کودکان ساکن این مناطق؛ چه در مورد کودکان خارج از اينجا که به واسطه این کتاب‌ها با این اقلیم آشنا میشود- نسبت به این مناطق تغییر دهیم. اینجا دیگر فقط ذکر مصیبت نیست! توجهات را به زیبایی‌ها و دارایی‌ها هم می‌خواهیم جلب کنیم؛ چیزهایی که در کلان‌شهرها لزوما پیدا نمی‌شود؛ چیزهایی که حال مردمان را از زندگی در منطقه‌ای که هستند، خوب‌تر کند؛چیزهایی که سایرین را مشتاق به سفر به این مناطق کند. البته قطعا به مشکلات این مناطق نیز می‌پردازیم؛ اما حتما با راهکار و در واقع از آن چالش‌ها پلی می‌سازیم برای رشد کودک و نوجوان مخاطب اثر و ساختن آینده‌ای بهتر. تمام کتاب‌های «سرزمین جاودانی من» در تمامی مناطق کشور، همین خط مشی را دنبال می‌کنند.
آیا این مجموعه قرار است به زیربنایی فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و... تبدیل شده و در آینده ظرفیت‌ها و امکانات بیشتری جهت رفاه این منطقه ایجاد شود؟
این مجموعه به‌طور مشخص، توسعه انسانی نسل‌های آینده ساکنان ایران عزیزمان و به‌ویژه سرزمین‌های زیبایی که در آنها کتاب در قالب این پویش منتشر میشود را هدف گرفته است. ایده ما این است که تحول و پیشرفت و آبادانی این مناطق در درجه اول به دست ساکنین این مناطق رقم می‌خورد و آنها هستند که با نگاهی درست نسبت به منطقه خود و توانمندی‌ها و با رویاها و فکرهای جسورانه می‌توانند سهم بزرگی در بهبود شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی منطقه خود داشته باشند. کودکان و نوجوانان امروز، 10 تا 15 سال دیگر در این مناطق در قالب نقش‌های مختلف اجتماعی از پدری و مادری گرفته تا کارمندی و معلمی و کارآفرینی و کشاورزی و مدیریت، نقش مهمی در تغییر سرنوشت منطقه خود دارند و ما دوست داریم این نسل در 10 تا 15 سال بعد، نسل شکوفاتر و توانمندتری برای تغییر مثبت در منطقه خود شده باشد.
کودکان، قهرمانان این مجموعه هستند، این مجموعه تا چه حد برای کودکان باورپذیر است و تا چه اندازه به خودباوری کودک بومی کمک می‌کند؟
تمامی داستان‌ها و شعرهای «مجموعه سرزمین جاودانی من» در بستر بومی اتفاق می‌افتند. نام آدم‌ها و مکان‌ها، تصاویر و نقاشی‌ها همه برای بچه‌ها آشناست؛ و این کمک زیادی به باورپذیرشدن و ارتباط با آن کتاب‌ها می‌کند. همین‌که آنها می‌بینند سبک زندگی‌شان یا نام روستایشان درون یک داستان است و یا قهرمان داستان، لباسی که آنها می‌پوشند را پوشیده و اسم محلی دارد، ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌کنند و البته این بسیار به خودباوری آنها هم کمک می‌کند؛ چراکه این مناطق غالبا در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی امروز، در حاشیه هستند و یکی از کارکردهای این پویش، رساندن این پیام به بچه‌هاست که ایران فقط تهران یا کلان‌شهرها نیستند و منطقه زندگی شما و فرهنگ و سبک زندگی‌تان آن‌قدر مهم است که برایش کتاب چاپ شده است. ما اثر این کار را بسیار بیشتر از سخنرانی‌های شعاری در ارتقای عزت نفس ساکنان این مناطق می‌دانیم.
آیا سیستان و بلوچستان تنها منطقه فعالیت پویش شماست یا کتاب‌های دیگری نیز در راه است؟ مخاطبان چطور می‌توانند آثار شما را تهیه و مطالعه کنند؟
پویش سرزمین جاودانی من امروز در 10 منطقه کشور فعالیت می‌کند که در مناطق هامون و دشتیاری از سیستان و بلوچستان، گلباف از استان کرمان و سروآباد در استان کردستان به خروجی رسیده که تاکنون جمعا 12 جلد کتاب داستان و شعر میشود. ظرف هفته‌های آینده، رونمایی کتاب‌های کردستان را خواهیم داشت و سایر مناطق نیز به تدریج ظرف ماه‌های آینده به خروجی خواهند رسید. لازم است تاکید کنیم این پویش، غیرانتفاعی است و برای تامین مالی خود جهت گسترش در نقاط دیگر کشور و تامین هزینه‌های تدوین و انتشار به فروش کتاب‌ها، خریدهای حمایتی و کمک‌های اهدایی فرهنگ‌دوستان چشم دوخته است. برای تهیه کتاب‌های ما و حمایت از نویسندگان و تصویرگران بومی مناطق مختلف کشور و البته کمک به پرکردن بخشی از خلأ محتوایی بازار کتاب کودک کشور راجع به کتاب‌های مناسب بچه‌های مناطق کوچک و روستایی و شهرستانی، می‌توانید از طریق صفحه اینستاگرام ما به نشانی « www.instagram.com/sjmketab» یا شماره 09129458095 اقدام کنید.
نظر شما