من در آغاز به فارسی هیچ علاقه‌ای نداشتم. هنگامی که به دانشکده آمدم و برای لیسانس فارسی را انتخاب کردم، اولین بار بود که با فارسی آشنا شدم. این شیرینی فارسی است که کرشمه دامن دل می‌کشد و من هم مثل عاشق این شیرینی در مقطع فوق لیسانس زبان و ادبیات فارسی ثبت‌نام کرد و در سال ١٩٩٦میلادی دانشجوی اول شدم و مدال طلا گرفتم. در سال ۲۰۰۸میلادی به سمت مربی در گروه فارسی، دانشگاه اسلامیه استخدام شدم. در سال ۲۰۰۹ میلادی دکتری گرفتم و موضوع رساله من «غزل فارسی در پاکستان بود در سال ۲۰۱۲ میلادی استادیار شدم و درسال ۲۰۱۹ میلادی بہ درجه دانشیاری رسیدم۔ چندماہ است که رئیس گروہ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاہ اسلامی بهاولپور هستم.
از نظر شما چرا گسترش زبان فارسی در دانشگاههای کشور پاکستان اهمیت دارد؟
گسترش زبان فارسی در دانشگاہ‌های پاکستان اهمیت زیادی دارد که این فقط زبانی نیست، تاریخ و فرهنگ و تمدن ماست و جهت آشنا کردن نسل جدید با هویت ملی ماست، یا برای حفظ و نگهداری این میراث ملی و هویت ملی ما به زبان و ادب فارسی نیازمندیم. ما بدون زبان فارسی اصلا نمی‌توانیم زبان ملی‌مان که اردوست را بیاموزیم. غیر از این، برای روابط علمی با کشورهای همسایه پاکستان که بیشتر فارسی زبانان هستند، انجام کارهای مشترک پژوهشی، تبادل استاد و دانشجو، روابط بازرگانی و سفارتی و نیز دانشگاہ‌های ما نیز نیازمند این زبان هستند.
چه موانع و مشکلاتی بر سر راه گسترش زبان فارسی در دانشگاههای پاکستان وجود دارد و شما چه پیشنهادی برای رفع این مشکلات دارید؟
در دانشگاہ‌های پاکستان، کارهای زیادی انجام می‌شود، مانند تدریس، چاپ کتب، سمینار، کنفرانس و پژوهش و... ولی به‌نظر بندہ مشکل بزرگی که بر سر راہ گسترش این زبان وجود دارد این است که آن عدہ دانشجویان که از رشته فارسی فارغ‌التحصیل می‌شوند، در بازار شغل نمی‌یابند و علت توجه کم به این رشته در این روزها همین است. از این رو، بیشتر مسئولین دانشگاہ‌ها در تلاش برای از بین بردن یا ادغام کردن این گروہ با گروہ زبان اردو و دیگر زبانان هستند(مثل دانشگاہ سرگودا) و دیگر این است که دولت ایران به گسترش زبان ملی خود در پاکستان اهمیتی نمی‌دهد. راہ‌حل‌های بسیاری وجود دارد، ولی دولت ایران و پاکستان، این مسئله را نادیدہ گرفته‌اند.
اهمیت راه‌اندازی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بهاولپور در چیست؟ و تاکنون چه اقداماتی در خصوص زبان فارسی در این دانشگاه انجام شده است و چه برنامه‌ای برای آینده دارد؟
امارت بهاولپور با حکمرانان عباسی نژاد از ۱۷۴۷ میلادی تا ۱۹۴۷میلادی یکی از نواب نشین‌های شبه قارہ در جنوب پنجاب است که زبان رسمی‌اش تا آخر قرن نوزدهم میلادی زبان فارسی بود. نوابان این امارت دوست‌دار علم و فرهنگ و مشوق شاعران و نویسندگان بودہ‌اند و تاسیس کردن کتابخانه‌ها را دوست داشتند و دربار آنان همیشه بزمی از شاعران و ادیبان بود و در نتیجه شعر و ادب فارسی در این دورہ پیشرفت قابل توجهی نمود. برخی نوابان نیز به زبان فارسی شعر می‌سرودند و با ایران روبط دوستانه داشتند. این دانشگاہ، که اکنون دانشگاہ اسلامیه نام دارد، در سال ۱۹۲۵ میلادی از دست نوابان به اسم «جامعه عباسیه» تاسیس شد و به زبان فارسی پیشینه خاصی دارد.
در این دانشگاہ گروہ فارسی در سال ۱۹۸۵ تاسیس شد و در آن زمان تعداد دانشجویان خیلی زیاد بود. یواش یواش اهمیت این زبان کاهش یافت و الان سه سال شده است که ما در این بخش هیچ دانشجویی نداشتیم. امسال رئیس دانشگاہ ما، مهندس اطهر محبوب، که عاشق اقبال لاهوری و علاقه‌مند زبان و ادبیات فارسی است، به علت این علاقه اجازہ دادند که ما کلاس‌ها را در گروہ برگزار کنیم و اگر فقط تنها یک دانشجو آمد، تدریس کنیم تا رشته زبان فارسی قطع نشود۔ این قدم مثبتی در رشد زبان فارسی در بهاولپور است. اطهر محبوب می‌خواهند که همچنان دانشگاہ‌های دیگر در کشور، گروہ این دانشگاہ را فعال کنند و با دانشگاههای ایران کارهای مشترک پژوهشی انجام دهند و قراردادهایی امضا کنند و تبادل استاد و دانشجو انجام دهند. در بخش فارسی ما مقطع فوق لیسانس، پیش دکتری و دکتری داریم و اکنون در تلاشیم که دوره‌های کوتاہ‌مدت آغاز شود زیرا علاقه‌مندان فارسی دراین منطقه بسیار هستند.
به نظر شما بهتر است استادان بومی پاکستانی در رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس کنند؟ یا از استادان ایرانی برای تدریس زبان فارسی استفاده شود؟
قبلا استادان اعزامی از ایران نیز در دانشگاههای پاکستان حضور داشته بودند، که اکنون قطع شدہ است. حالا در پاکستان استادان بومی زیاد هستند که برای تدریس ادب فارسی بسیار خوب هستند ولی به نظر من بهتر است که برای آموزش زبان فارسی از اساتید ایرانی هم استفادہ شود.
مردم کشور پاکستان با کدام آثار از نویسندگان ایرانی بیشتر ارتباط برقرار کرده‌اند و بیشتر چه آثاری از کتاب‌های نویسندگان یا شعرای مورد توجه واقع شده است؟
مردم کشور پاکستان عاشق سعدی، حافظ و رومی هستند. در زمان قدیم در دبیرستان ہا گلستان سعدی، دیوان حافظ، مثنوی مولانا رومی، کریما و پندنامه به دانشجویان تدریس می‌شد و بسیار این آثار را دوست داشتند. اکنون هم مردم پیر و بزرگ عطار را دوست دارند و شعر حافظ و رومی و حکایت سعدی را می‌خوانند و لذت می‌برند. همچنین لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ معین و دیگر فرهنگ‌های ایرانی مورد توجه دانشجویان واقع شدہ است و از بین آثار ادبیات مدرن، با آثار دکتر شفیعی کدکنی و علی شریعتی و فروزانفر ارتباط برقرار کردہ‌اند.
آیا شبکه‌های اجتماعی مجازی مثل تلگرام یا اینستاگرام یا واتساپ و سایر شبکه‌های اجتماعی مجازی تاثیری بر پیشرفت زبان فارسی برای غیرفارسی‌زبانان داشته است؟ یا خیر؟
در پاکستان از همه شبکه‌های اجتماعی مجازی استفادہ می‌شود. مثل فیس بوک، واتس‌آپ، اینستاگرام و تلگرام و ... ما صفحات بسیاری در فیس بوک و در واتس آپ چندین گروہ داریم که در آموزش فارسی خیلی فعال هستند و مباحث خوبی در آن مطرح می‌شود. تعداد زیادی از غیرفارسی زبانان هم استقبال و استفادہ می‌کنند. همچنین اینستاگرام و تلگرام که در ارتباط استادان و علاقه‌مندان دیگر کشورها هم کمک می‌کنند و حتما تاثیری بر پیشرفت زبان فارسی برای غیرفارسی زبانان هم داشته است.
نظر شما