خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-علی‌اصغر محمدخانی: هرساله، روزهای بزرگداشت شاعران و بزرگان فرهنگ ایران زمین، فرصت مناسبی فراهم می‌کند تا کارنامه آن شاعر در یک سال گذشته درحوزه نشر و علاقه مخاطبان ارزیابی و چشم‌انداز آینده مشخص شود.
روز۲۸ اردیبهشت روز بزرگداشت خیام نیشابوری است و خوب است که کارنامه خیام‌پژوهی درسال گذشته بررسی شود. گرچه خیام بیشتر حکیم و عالم بود تا ادیب و شاعر و رباعیات وی با همه قلت، به‌سبب جسارت و تازگی مضامین از شهرتی زایدالوصف برخورداراست و البته برخی از محققان، بسیاری از این رباعیات را ازخیام نمی‌دانند و رباعیات او را حداکثر تا بیست رباعی بیشتر نمی‌دانند و امروز می‌بینیم که صدها رباعی به‌نام خیام منتشرمی‌شود.

ولی رباعیاتی که به اتفاق‌نظر پژوهشگران متعلق‌ به خیام است بسیار ساده و بی‌آرایش و دور از تکلف و تصنع و با این حال مقرون به کمال فصاحت و بلاغت است و معمولا درعالم نشر و توجه مخاطبان بیشتر معطوف به رباعیات خیام است و کمتر توجهی به رساله‌های علمی و نکات فلسفی اوست. خیام از مشهورترین و محبوب‌ترین حکما و شاعران ایرانی درنزد جهانیان و غربیان است وبیش از هر شاعر دیگری مورد تحقیق و تدقیق قرارگرفته است به‌طوری که فقط در جهان عرب نزدیک به ۹۰ بار رباعیات او به همت مترجمان مختلف به عربی ترجمه و منتشرشده است یا درکشور لتونی که تاکنون فقط سه اثر از ادبیات فارسی به زبان لتونیایی ترجمه و انتشار یافته است رباعیات خیام و گلستان سعدی و بوف‌کورهدایت است. در روسیه و دیگر کشورهای اروپایی هم خیام ازشهرت بالایی برخورداراست.

متاسفانه درایران کارنامه خیام‌پژوهی چندان پربرگ و بار نیست و در سال گذشته فقط ۳۹ عنوان کتاب از رباعیات خیام ودرباره زندگی و اندیشه‌های او در چاپ اول یا تجدید چاپ شده است که ۲۶ عنوان تجدید چاپ رباعیات توسط ناشران مختلف است که گاه چندزبانه انتشار یافته است. درمیان آثاری که درباره‌ خیام نوشته شده است به بررسی تطبیقی اندیشه‌های خیام با دیگر شاعران، نگاهی به جهان‌بینی خیام، هنرمعماری و تحلیلی بر ارتباط اندیشه‌های خیام نیشابوری با معماری مراکز فرهنگی وهنری را می‌توان نام برد و رمان سمرقند نوشته امین معلوف که درباب خیام است به چاپ پنجم رسیده است. همچنین چاپ هشتم کتاب «هستی ومستی؛ حکیم عمرخیام نیشابوری به روایت حکیم دکتردینانی» توسط انتشارات اطلاعات در این سال منتشرشد. مجموعه شمارگان منتشرشده از رباعیات خیام و آثاری که درباره زندگی و اندیشه‌های اومنتشرشده است۳۵۵۰۰ نسخه است.

درعالم تحقیق و نشر و در فضای مجازی بدون تردید سیدعلی میرافضلی یکی از رباعی‌شناسان و خیام پژوهان همروزگارماست که با یادداشت‌های دقیق و محققانه درکانال چهارخطی بطور پیوسته پرتوافکنی بر نقاط تاریک رباعی فارسی وخیام‌شناسی را توشه همت خود ساخته است.

میرافضلی که با انتشار کتاب رباعیات خیام در منابع کهن درسال ۱۳۸۲ راهی تازه درخیام‌شناسی گشود نزدیک به ربع قرن است که این راه را ادامه داده است و بسیاری از گره‌های ناگشوده را درعرصه رباعی فارسی و خیام‌شناسی گشوده است.