معصومعلی پنجه عضو هیئت علمی واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، زهیر صیامیان عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، سید محمد رحیم ربانی‌زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و محمد احمدی منش عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه «سمت» و مؤلف اثر در این نشست حضور داشتند و به گفت‌وگو پرداختند.
ربانی‌زاده در ابتدای جلسه گفت: درباره عباسیان تالیفاتی انجام شده است. عباسیان به عنوان سلسله قدرتمند و طولانی در جهان اسلام مطرح بوده اما در ایران کتاب‌های اندکی در این زمینه نوشته شده است که به تاریخ مختصر عباسیان بسنده شده است. نقد کار بسیار راحت است و هر کاری را به آسانی می‌شود نقد کرد اما این‌همه منابع را دیدن و کنار هم قرار دادن و نظر اصلی را انتخاب کردن کار سختی است. این کتاب مقدمه خوبی دارد و تیترهای انتخابی آن بسیار جالب است. اما کاش در مقدمه چگونگی به قدرت رسیدن عباسیان در خراسان مطرح می‌شد.
او با اشاره به عنوان کتاب افزود: فراز در نام کتاب کاملا درست است اما با فرود عباسیان در سال 334 موافق نیستم چون عباسیان امپراتوری بوده است که بیش از پنج قرن می‌تواند حکومت کند پس فرود آن در آن سال درست نیست. آل بویه نیز عباسیان را به عظمت می‌شناسند. امپراتوری عباسیان برخلاف آنچه گفته می‌شود که از دوره اقتدار به بعد شروع به زوال می‌کند این‌گونه نیست و من بر این باورم که پایه‌های اداری عباسیان مستحکم می‌شود و به یک ساختار کاملا اداری پیش می‌روند چون هیچ حزبی در دنیای فعلی با این تشکیلات اداری پیچیده نمی‌تواند به حکومت برسد.
وی خطاب به مولف گفت: در بخش نخست کتاب خیلی به جنگ‌ها نمی‌پردازید اما جنگ امین و مامون را خیلی پررنگ می‌آورید که این به کتاب لطمه وارد کرده است. الگویی که آمریکا در دنیا پیاده می‌کند عباسیان در آن روزگار پیاده کرده‌اند استفاده از تمام مغزهای متفکر آن روز بدون در نظر گرفتن مذهب از افراد یهودی و مسیحی و زرتشتی بهره گرفتند و حتی وزیری شیعه داشتند و این تسامحی که داشتند باعث دوام این امپراتوری شد. عباسیان بهترین کارپرداز یهودی را به کار گرفت و از بهترین پزشکان مسیحی بهره گرفته است. آنها از تمام ملل و فرق استفاده کردند تا آن امپراتوری را رونق ببخشند.
معصومعلی پنجه نیز در سخنانی گفت: ارزیابی تاریخی از مطالعات عباسیان در ایران و زبان فارسی کتاب فراز و فرود عباسیان نقطه عطف و چرخشکاری در مطالعات تاریخ عباسیان است. آنچه عرب‌ها نوشتند بخش عمده آن کهنه شده؛ کتاب حسن ابراهیم حسن که در دانشگاه‌ها خوانده می‌شود برای 50 سال گذشته است. بخش عمده‌ای از پژوهش‌هایی که غربی‌ها انجام داده‌اند مشاهده کرده و شاید برخی از منابع شرق‌شناسان را ندیده‌اند. آثار کندی و اسرائیلی و شارون را دیده‌اند. کتاب احمدی‌منش از کار کندی و دانیل کم ندارد و در سنت غربی اگر بخواهیم ارزیابی کنیم کار بسیار ارزشمندی است.
وی افزود: بر دسته‌بندی تاریخ عباسیان خدشه‌های بسیاری وارد شده و در این کتاب به خوبی نشان داده شده است. از محاسن کار این است که در سرتاسر متن رویدادها، پدیده‌ها، مناسبات و گفتمان‌ها با دقت زمینه‌‌کاوی و دسته‌بندی شده و با ظرافت تحلیل و تفسیر شده است. در این کتاب گذار از حکومت دودمانی و رسیدن به حکومت موروثی به خوبی تحلیل شده است. عباسیان هویتی دارند که به خوبی در این کتاب تبیین و تحلیل شده است. کتاب حاضر، اثری است که اگر نام نویسنده را از کتاب برداریم نمی‌توانیم تشخیص بدهیم که کتاب را یک نویسنده شیعه نوشته است. گویی کسی کتاب را نوشته که متخصص عباسیان است.
عضو هیات علمی واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در پیشنهاداتی به مولف بیان کرد: در برخی منابع به تاریخ عباسیان رنگ ایرانی زده‌اند اما نویسنده گرفتار این موضوع نشده است. درباره نثر کتاب نیز باید بگویم بسیار روان و خوشخوان و از واژه‌های فارسی نیز استفاده شده است. بعضی از تعابیر و اعلام تاریخی که طبرستان را با «ت» بنویسی برای نگارش آن روزگار به درستی عنوان نشده است. خطاها با این مقدار از حجم کتاب بسیار ناچیز است. اعلام را نیز بهتر است بیاورید و بسیاری از نام‌های عربی و ترکی نیازمند این است که اعراب‌گذاری شود تا کمک بسیاری به آنها شود. این کتاب بهترین کتابی است که در گروه تاریخ انتشارات سمت نوشته شده است.
احمدی‌منش نیز در سخنانی گفت: این کتاب رساله من بود که سال 93 از آن دفاع شد و دکتر ربانی‌زاده هم داوری جلسه را بر عهده داشت و مسایل سودمندی در این جلسه مطرح شد. این که چگونه این این کتاب شکل گرفت برمی‌گردد به درس تاریخ امویان و عباسیان. دوره 25 ساله دوره جالبی است زیرا دولتی را شاهد هستیم که دولتی است که عناصر آن شکل گرفته و دیوانسالاری فربه و گسترش یافته‌ای دارد و وزیران و دبیران ویژه‌ای در آن دولت وجود داشته است.
عضو هیات علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه «سمت» عنوان کرد: داستان عباسیان سال 334 تمام می‌شود چون دلیلی برای بقا نداشته‌اند. دولت عباسیان را باید با احتیاط بررسی کرد. در این پژوهش سیمایی از تحولات ساختار دولت عباسیان ارائه و تحول و دگردیسی‌های آن از جنبه‌های درونی و نیز رابطه بخش‌های گوناگون این دولت با یکدیگر بررسی شده و جایگاه و عملکرد نظامیان و نهادهای نظامی در ساختار دولت عباسی تبیین شده است. همچنین فرآیند سازمان‌دهی و شکل‌گیری خیزش سیاه‌جامگان به تفضیل شرح داده شده است.
نظر شما