به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی (بهرمانی) سوم شهریور ۱۳۱۳ در رفسنجان زاده شد و ۱۹ دی ۱۳۹۵ در تهران درگذشت. وی مفسر قرآن و سیاستمدار ایرانی بود که به عنوان یکی از پرنفوذترین شخصیت‌های سیاسی جمهوری اسلامی شناخته می‌شد. او یکی از تعیین‌کننده‌ترین سیاستمداران ایران بود. رفسنجانی یکی از چهره‌های تأثیرگذار در روند انقلاب ایران و همچنین دوران پس از آن تا امروز است. این روحانی سیاستمدار در دوران ریاست جمهوری، با توجه به شرایط جدید کشور و پایان جنگ، اقدامات گسترده‌ای را در طی ۸ سال در ابعاد گوناگون سیاست داخلی و خارجی، اقتصادی، نظامی و امنیتی انجام داد که به دوران سازندگی شهرت یافته ‌است. به مناسبت سالروز درگذشت وی کتابشناسی از کتاب‌هایی که درباره وی نوشته شده گردآوری کرده‌ایم.



روایتی از زندگی و زمانه آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از ولادت تا ارتحال، مولف: جعفر شیرعلی نیا
این کتاب تاریخ هشتاد سال زندگی پرفراز و نشیب و انقلابی حجت الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی را دستمایه بازآفرینی قرار داده و این اثر یک دائره المعارف تاریخی و سیاسی برای بیان زندگانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام است. این اثر در سه بخش تدوین شده است نخست زندگی و زمانه امام راحل، دوم زندگی و زمانه مقام معظم رهبری و سوم زندگی و زمانه حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی است. این کتاب شامل ۱۷۰۰ تصویر به همراه ۵۰ هزار کلمه توضیحات در کنار عکس‌ها و حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار اطلاع تاریخی در متن خود دارد.



کتاب فصل خاکستری - مجموعه مقالات سیدضیاء مرتضوی درباره گفتمان آیت الله هاشمی رفسنجانی، گرد آورنده: سید ضیاء مرتضوی
درباره کتاب فصل خاکستری سخن گفتن از شخصیت هاشمی رفسنجانی از آن منظر که به واقع «شناسنامه انقلاب» است، دست‌کم از نگاه روحی و عاطفی، سنگینی ندارد؛ اما سخن گفتن از هجوم محنت و تهمت و تخریب و دشمنی و دشنام و ستم که در سال‌هایی چند و در فصلی خاکستری، به نام دین و به نام انقلاب و به نام نظام اسلامی، اما در واقع برخاسته از حسادت و جهالت و فرصت‌طلبی و ریاست‌خواهی و انحصارطلبی و دورویی، بر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رفت و هنوز پایان نیافته است، دست‌کم از نگاه روحی و عاطفی آسان نبوده و نیست؛ چنان‌که در عمل نیز مقابله با دشواری‌های توان‌فرسای دوران مبارزه و انقلاب و تثبیت نظام و جنگ و سازندگی، برای آن مرد مجاهد دشوار نبود و همه را به جان می‌خرید و خرید؛ اما بر دوش کشیدن آن همه تهمت و تخریب و حق‌کشی و زخم زبان از یک‌سو و دردناک‌تر، نگریستن بر آن همه ویران‌سازی سرمایه‌های مادی و معنوی کشور، از سوی دیگر، کاری به غایت دشوار بود و هست.
 


یاد یاران (مجموعه سخنرانی‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در یادواره‌های شهدا) گرد آورنده: حمزه خلیلی -علی مسلمی
ایـن کتاب بخشی از سخنرانی‌ها و پیام‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در طـی سال‌های بعـد از جنگ تحمیلی ایران و عراق است. وی در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته آورده است: «شهدا، جانبازان، آزادگان، ایثاگران، بـه خصوص مفقودن مظلوم و خانواده‌های معزز آنها، سند افتخار و غیرتمندی مردم ایران اسامی را با خون، ایثار، صبر و متانت خویش امضا کردند و برای همیشه بـر تارک تاریخ آویختند. آنان جان خویش را در طبق اخلاص گذاشتند و بــه قربانگاه معشوق بردند تا دریوزگان سلطه و انحصار، فکر تجدید سلطه استکباری بر این مرز و بوم را از مخیله خویش بیرون کنند.»



نماد اعتدال - مجموعه مقالات سید جواد ورعی درباره گفتمان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گرد آورنده: سید جواد ورعی
درباره کتاب نماد اعتدال از نظر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، به‌رغم آن‌که اسلام در مقایسه با یهود و مسیحیت، دینی اعتدالی، و پیامبر اکرم(ص) شخصیتی معتدل و متعادل بود؛ اما امت اسلامی با آن‌که «امت وسط» خوانده شدند، گرفتار آفت افراط و تفریط شده و با دستیابی به قدرت سیاسی بعد از رحلت آن حضرت، اسلام را از مسیر اعتدالی خارج کردند. چنان‌که به گفته امیرمؤمنان علی(ع) مکتب تشیع در میان مکاتب و مذاهب اسلامی، «طریق وُسطی» و مرامی اعتدالی است، ولی شیعیان در طول تاریخ از این مسیر فاصله گرفته و به چپ و راست منحرف شدند. سه گروه «دنیاطلبان»، «غالیان» و «خوارج» آشکارترین جریانات انحرافی دوران حکومت علوی‌اند. «غلوّ و افراط در عقیده نسبت به رهبران دینی»، «تندروی در عمل و رفتار اجتماعی» و «تعمّق و سخت‌گیری در امور دینی» از شاخصه‌های جریانات افراطی است. از آن‌جا که از نظر هاشمی «جهل و نادانی» ریشه اصلی افراط و تفریط است، راه‌های ایمنی جمهوری اسلامی از آسیب‌های افراط و تفریط، «ارتقاء سطح دانش عمومی»، «عقلانیت در سیاست خارجی»، و «توسعه متعادل و همه جانبه» کشور است.



پا به پای سرو - خاطرات سرکار خانم عفت سادات مرعشی همسر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی
گرد آورنده: عفت مرعشی
در این کتاب رویدادهای مختلف زندگی مشترک آیت‌الله هاشمی و همسرش در دوران پیش از انقلاب و مبارزات آن‌ها به تفصیل بیان شده است. کتاب «پا به پای سرو» به شیوه خاطره‌نگاری، تهیه و تنظیم شده است و در این کتاب عفت مرعشی به شرح نحوه آشنایی و ازدواج، هجرت به شهر قم، نحوه گذران زندگی طلبگی، سربازگیری طلاب حوزه علمیه قم، آغاز نهضت امام خمینی و حضور فعال در مبارزات علیه رژیم خودکامه ستمشاهی و هجرت به تهران، با ذکر جزییات می‌پردازد و خواننده را با زندگی شخصی خانواده هاشمی رفسنجانی آشنا می‌کند. همسر آیت الله هاشمی رفسنجانی در این کتاب، برای نخستین بار روایتی دستِ اول از لایه‌های درونی روحانیت مبارز و مصائب دوران سخت دستگیری، بازجویی و زندان به خواننده ارائه می‌کند و خاطرات خود از قیام ۱۵ خرداد، دوران غربت مبارزان، قیام ۱۹ دی قم و ۱۷ شهریور تهران و نحوه شکل‌گیری راهپیمایی‌های میلیونی سال ۱۳۵۷ را به رشته تحریر درآورده است.



کتاب رؤیای ناتمام -بررسی سیاست خارجی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گردآورنده: علی باقری دولت آبادی
این کتاب بررسی سیاست خارجی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با تاریخ ایران و حوادث آن، چه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و چه پس از آن گره خورده است. به‌جرات می‌توان گفت هیچ رخداد سیاسی مهمی را پس از انقلاب اسلامی نمی‌توان سراغ گرفت که هاشمی رفسنجانی در آن حضور نداشته یا ایفای نقش نکرده باشد. به‌همین‌خاطر همواره پیرامون شخصیت وی رمزورازهای بسیاری وجود داشته است که از روزنامه‌نگاران گرفته تا تحلیل‌گران سیاسی به دنبال کشف آن بوده‌اند. حتی اشارات رمزورازآلود وی نیز در کتاب‌های خاطرات خود نتوانسته هنوز بسیاری از این گره‌ها را باز نماید. به‌همین‌خاطر نوشتن پیرامون او و سیاست‌هایش حتی با گذشت زمان طولانی از زمان ریاست‌جمهوری‌اش، همچنان جذاب و خواندنی است. به‌همین‌خاطر است که گاه «امیرکبیر ایران» و «سردار سازندگی» شده است هدف این کتاب بررسی سیاست خارجی ایران در سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۶ است.



کتاب هاشمی رفسنجانی و دوم خرداد، گرد آورنده: صادق زیبا کلام
این کتاب مجموعه مقالاتی است که در جریان انتخابات مجلس ششم و کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۸ نوشته شده و در «عصر آزادگان» به چاپ رسیده است. عمده این مقالات در فضای سیاسی پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ به نگارش درآمده‌اند. ارتباط میان هاشمی رفسنجانی و جریان موسوم به اصلاحات که بعد از دوم خرداد ۱۳۷۶ و با ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی به روی کار آمد، همواره پرسشی برای سیاسیون بوده است. انتخابات مجلس ششم ۱۳۷۸، از جمله برهه‌های مهمی بود که این جریان موضع‌گیری‌های متفاوتی نسبت به شخص هاشمی رفسنجانی نشان داد و بسیاری از مخالفت‌ها با او در این دوره علنی شد.



مرد همیشه بهار - خاطراتی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گردآورنده: غلامعلی رجایی
این کتاب کــه پس از ارتحال آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی تهیه و تدوین شده است، نگاهی دارد بــه برخی از ویژگی‌های شخصیتی و کاری ایشان که به نقل از جمعی از افراد مختلف - که از دور و نزدیک با ایشان معاشرت داشته‌اند. در مقدمه این کتاب آمده است که مجموعه پیش رو برداشتی است از خاطراتی که در این ایام از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها و سایت‌ها منتشـر و با اندک تلخیص و ویرایشی با حفظ اصل محتوا بــه مناسبت اربعیت ارتحال این فقیه مجاهد نواندیش و مفسر پرتلاش تقدیم می‌شود.»
 


مرد بحران‌ها، گرد آورنده: سید علی اصغر موسوی عبادی
محتوای این کتاب بــه انعکاس نقطه نظرات و وقایع بعد از وفات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، اختصاص دارد. از بیانیه‌ها، سخنرانی‌ها و مجالس عزا تا تشـییع میلیونی مردی که به خدمتگزاری مردم، شهره بود. در مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «در طول تاریخ ایران، کمتر کسی را می‌توان سراغ داشت که در زمان‌های مختلف در برابر انتقادات و هجمه‌های طیف‌هایی از همه گروه‌ها و جناح‌های سیاسی ایران قرار گرفته باشد. زمانی گروه‌هایی بـا نام چپ و یا زمانی گروه‌هایی با نام راست، سعی کردند او را بــه هر آن چه که می‌توانستند بد جلوه دهند. او اکبر هاشمی رفسنجانی است، مردی که به قول اکثر سیاستمداران و سایت 19 های خبری دنیا از ستون‌های نظام، شناخته می‌شد و همزمان با سالمرگ امیر کبیــر به صـورت ناگهانی در گذشت.»



سیاستمدار مفسر، گرد آورنده: یاسر هاشمی
این کتاب در دو بخش شامل «سبک تفسیر راهنما» و «تنگناها، نقدها و افق‌های آینده» تدوین شده است. بخشی از این کتاب نیز به مرور خاطرات روزانه مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اختصاص دارد. ویژگی‌های تفسیر رهنما، فرهنگ قرآن، تفسیر رهنما و راهیابی به بطن‌های قرآن، مصاحبه با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی، مصاحبه با حجت‌الاسلام حاج شیخ مجتبی کلباسی درباره تفسیر رهنما، مقاله محمدعلی یزدی، مصاحبه با آیت‌الله هاشمی در خصوص فرهنگ قرآن و مراحل تحقیق و تدوین پروژه فرهنگ قرآن از گروه فرهنگ نامه‌ها و معجم‌های قرآنی، برخی دیگر از موارد اشاره شده در کتاب «سیاستمدار مفسر» هستند.
 



تا ابد استوار، گرد آورنده: علی اکبر محمودی
سخن گفتن از اکبر هاشمی رفسنجانی، امری سهل و ممتنع است: سهل از آن رو کـه می‌توان دربـاره او بسیار گفـت، از خلقیات و رفتارش، تـا دانـش و عملکردش، از خاطراتـش تـا آثـارش، از اهدافـش تـا دسـتاوردهایش، بسـیار گفتـه‌انـد و بسـا کم گفته شـده است. اما ممتنع و ناممکن از آن جهـت کـه ادا کردن حق این بزرگمرد تاریخ پرافتخار ایران، اگر نگوییم محال، امری دشوار است، چگونه می توان در قالب واژگان و فرصتی محدود بیش از شصت سال مجاهدت خالصانه و مبتنی بـر عقانیت، صبر و امید را به نگارش درآورد. بـا این وجود، وظیفه ما تاش در جهت تبیین و ثبت این عمـر پربرکـت برای نسل های آینده و تاریـخ معاصر است. در این کتاب مولف تلاش کـرده است که زندگانی این ابرمرد ایران معاصر را در حجمی محدود تلخیص و روایت کند.



از دفاع تا رفاه، گرد آورنده: انجمن اندیشه و قلم
در این کتاب با توجه به نقش منحصربه‌فرد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در طراحی، تأسیس، تثبیت و مدیریت نظام جمهوری اسلامی، در همایش‌های سه‌گانه «آیت‌الله هاشمی و هشت سال دفاع مقدس»، «عبور از بحران و توسعه ایران» و «تقنین در جمهوری اسلامی»، به بررسی عملکرد سیاستمداری پرداخته شده که با مسئولیت‌هایی نظیر سه دوره ریاست مجلس شورای اسلامی، دو دوره ریاست جمهوری، شش دوره ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرماندهی جنگ، تأثیرگذاری بی‌بدیلی بر رخدادهای چهار دهه گذشته انقلاب اسلامی داشته است. در بخش نخست، مباحث همایش «آیت‌الله هاشمی و دفاع مقدس» که در مهرماه سال 1396 در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی برگزار گردید، تنظیم شده است. بخش دوم رهاورد همایش «عبور از بحران و توسعه ایران» است که در شهریور سال 1397 در حسینیه شماره2 جماران برگزار شد و بخش سوم کتاب نیز دستاورد همایش «تقنین در جمهوری اسلامی» است که دی‌ماه 1397 در دانشگاه مفید قم برقرار شد.
 



روزها و روزگاران سخت (تاریخ شفاهی جنگ ایران و عراق به روایت فرماندهی عالی جنگ)، گرد آورنده: عباس بشیری
ایـن کتاب نخستین ثمره از مجموعه چند جلدی «تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسامی» است. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در فرازی از این مقدمه آورده است: «وقتی طرح تدوین تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسلامی، بر مبنای تدوین مجدد و موضوعـی مصاحبه‌های متعدد و متنوعی کـه من در خصوص رویدادهای انقلاب داشته‌ام، توسط آقای بشیری، مطرح شد، انجام آن را با توجه بـه اقبال محققان و جوانان عزیز، از این نـوع سبک نگارش رویدادهای تاریخی، مفید و مناسب دیدم و قول همراهی دادم.»



روزهای پایداری(خاطرات جنگ تحمیلی و دفاع مقدس )، گرد آورنده: عباس بشیری
آیت‌الله رفسنجانی در مقدمه کتاب نوشته است: «بی تردید ثبت و ضبط واقعه تاریخی جنگ هشت ساله عراق بـر علیه ایران، برای من، بـا توجه بـه اینکه در دایره مرکزی تصمیم‌گیری و مدیریت کشور و جنگ بودم، یک وظیفه و مسـئولیت و فراتر از یک تاریخ‌نگاری ساده است. برای این کار فرزندم محسن، مسئولیت انجام کار را بـه آقای بشـیری که بیـش از این تجربه موفق تدوین خاطرات سال‌های 57 ،58 ،59 مرا برعهده داشتند و خود نیز یکی از پیشنهاد دهندگان تدوین مجموعه خاطرات مستقل جنگ بودند، سپرد و کار آغاز شد.»