به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست تخصصی با موضوع ناشران ایران و نشر الکترونیک روز سه‌شنبه با حضور مهدی علیپور حافظی، کارشناس نشر؛ داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ؛ علی محمد‌پور، رئیس انجمن ناشران دیجیتال کودک و نوجوان و محمد صدوقی مدیرعامل طاقچه در پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات برگزار شد.
 
در ابتدای این مراسم مطلبی با اشاره به محورهای اصلی این نشست گفت: در جلسه امروز نمی‌خواهیم درباره اهمیت مزایای نشر الکترونیک سخن بگوییم چراکه این موضوعی است که برای همه آشکار است. در کل وقتی صحبت از نشر الکترونیک به میان می‌آید یعنی آنکه محتوای مکتوب به صورت دیتابیس در اختیار فرد قرار گیرد و این فقط کتاب را شامل نمی‌شود.
 
وی افزود: طبق آمارهای موجود در سراسر دنیا درباره نشر الکترونیک، باید گفت در سال 2010 میزان انتشار کتاب‌های جلد کاغذی به 79870 عنوان و آثار الکترونیکی به 28630 عنوان می‌رسید و در سال 2011 تعداد چاپ کتاب‌های کاغذی 79000 عنوان بوده است درحالی که که در همان سال کتاب‌های الکترونیک به 35000 اثر می‌رسید که روند افزایش کتاب‌های الکترونیک، در سال بعد هم ادامه داشت. این امر نشان‌دهنده رشد نشر الکترونیک نسبت به کتاب‌های کاغذی بوده است. پیش‌بینی شده است که در دهه سوم حضور این فناوری در نشر و کتاب بیشتر و تعداد کتاب‌های چاپی و الکترونیکی به هم نزدیک‌تر می‌شوند.
 
مطلبی گفت: کتاب‌های الکترونیک دارای ویژگی‌هایی هستند که با کتاب‌های چاپی متفاوت است و همین مخاطب را ترغیب می‌کند که به سمت کتاب‌های الکترونیک بروند. امروزه ما شاهد یک تحول عظیم در دسترسی به اطلاعات هستیم و آن هم رایگان شدن دسترسی به متن است. در آینده‌ای نزدیک محتوا رایگان خواهد شد؛ این موضوعی است که ناشران پرسابقه ما نسبت به آن بی‌توجه هستند. حتی درباره نشریات هم این اتفاق افتاده است؛ امروزه نشریات چاپی بسیاری وجود دارند که در گذشته بسیار پرتیراژ بوده‌اند و امروز تنها در فضای مجازی و به صورت الکترونیک منتشر می‌شوند. این اتفاق نشان‌دهنده جایگاه ممتاز نشر الکترونیک است. البته نمی‌توان گفت که این دو جایگزین یکدیگر هستند. متاسفانه ما در ایران مواجهه درستی با نشر الکترونیک نداشتیم. اولین نمایشگاهی که برای نشر الکترونیک راه‌اندازی کردیم، در سال 1375 بود. در این نمایشگاه ناشرانی که حضور داشتند اغلب برنامه‌نویسانی بوده‌اند که مدیا‌هایی به عنوان کتاب الکترونیک تهیه می‌کردند آن زمان هیچ یک از ناشران الکترونیکی شناختی از فضای نشر و کتاب در کشور نداشتند درحالی که در سراسر دنیا ناشران الکترونیک، ناشران چاپی پرسابقه بودند که با کمک فناوری و زبان برنامه‌نویسی شروع به تولید نشر الکترونیک کردند؛ اما در ایران این دو حوزه تبدیل به رقبایی در یک عرصه شدند و مانند دو خط موازی حرکت می‌کنند.
 
وی ادامه داد: در این جلسه می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که مواجهه ناشران پرسابقه با نشر الکترونیک تا کنون چه بوده است و ما از گذشته تا به امروز چه وضعیتی داشتیم و امروز چه وضعیتی داریم.
 
در ادامه این مراسم علیپور حافظی درباره تغییرات و تحولات نشر گفت تحولات در حوزه فناوری در بسیاری از کسب و کارها تغییرات زیادی را ایجاد کرده است و برخی خودشان عرصه را به دست می‌گیرند و برخی دیگر هم به شدت از آن متاثر می‌شوند. در ایران ناشران متاثر از فناوری شده‌اند و در مواجهه اولیه نتوانستند آن را به دست بگیرند و استفاده موثر کنند. امروز وضعیت نشر ما در حوزه فناوری و الکترونیکی شدن در مرحله گذار است. ناشران ما وارد فضای الکترونیک شدند آن‌ها دنیای آنالوگ را به فضای دیجیتال شبیه‌سازی کردند یعنی کتاب‌های الکترونیک کتاب‌های چاپی هستند که در فضای الکترونیک نمایه می‌شوند.
 
وی افزود: در این میان ناشران ما بیشتر منتظر بودند که بدانند در نهایت چه اتفاقی می‌افتد. برای اینکه این شکاف پوشش داده شود موسساتی مانند طاقچه روی صحنه آمدند که به نشر الکترونیک کمک کنند. متاسفانه ناشران ما نگاه کسب و کار سنتی دارند و انتظار می‌رود آن‌ها در این حوزه انعطاف‌پذیری بیشتری را از خود نشان دهند.
 
علی‌پور حافظی لازمه حرکت به سمت الکترونیکی شدن را قدرتمند شدن ناشران دانست و گفت: در این میان لازم است ناشران هم به لحاظ زیرساخت و هم به لحاظ سرمایه‌گذاری قدرتمند‌تر عمل کنند؛ اما در کنار ناشران خصوصی برخی ناشران دولتی هم روی کارآمدند که وضعیت را بدتر کردند و بازار نشر را با اخلال مواجه کردند. واضح است که نشر الکترونیک نیازمند سرمایه گذاری کلان حداقل برای شروع است. برای اینکه ناشران در این حوزه موثر واقع شوند باید بزرگتر از اینی باشند که اکنون هستند.
 
این کارشناس نشر گفت: ما هنوز نمی‌دانیم که نشر الکترونیک نیازمند چه نوع زیرساختی برای پیشرفت است  یکی از مولفه‌ها دسترسی‌پذیری و استفاده‌پذیری برای زمان طولانی است که به نظر می‌رسد دولت باید این استانداردها را ایجاد کند و ما هنوز نمی‌دانیم که چگونه باید کتاب‌ها را به صورت الکترونیکی ایجاد کرد. نکته مهم اینجاست که ناشران باید بدانند تضمین درآمد در نشر الکترونیک وابسته به فروش اثر نیست و آن‌ها تا جایی که می‌توانند باید هزینه دسترسی به اثر خود را کاهش دهند.
 
در ادامه محمدپور با اشاره به تفاوت‌های نشر الکترونیک در ایران با کشورهای پیشرو در این زمینه گفت: ما هنوز با متوسط جهانی از نظر میزان استفاده و آمار تولید فاصله داریم. البته باید توجه داشت هرساله این میزان نسبت به سال‌های پیش رشد قابل توجه داشته است اما عوامل رشد ناکافی در کشورمان در این صنعت بسیار است. در حوزه نشر عمومی اغلب ناشران وارد پلت‌فرم‌ها شده‌اند اما در حوزه آموزشی و دانشگاهی و کودک این ورودی کمتر بوده است. روند و رشد بدی نداشتیم اما هنوز فاصله زیادی با استانداردهای جهانی داریم. اینکه پیش‌تر بیان شد ناشران بزرگ ابتدا باید وارد نشر الکترونیک شوند من چندان موافق با این بیان نیستم چراکه تجربه جهانی خلاف این موضوع را اثبات کرده است؛ برای مثال آمازون ناشری نبوده است که به سمت الکترونیکی شدن برود. دنیای امروز ما دنیای پلت‌فرم‌ها هستند و آن‌ها هستند که مسیر بازار را مشخص می‌کنند و لازم به ذکر است که تعداد زیادی پلت‌فرم و اپلیکیشن نمی‌توانیم داشته باشیم؛ برای مثال هر ناشر نمی‌تواند پلت‌فرم ویژه خود را داشته باشند ناشران می‌توانند از چند پلت‌فرم موجود بهره‌بگیرند؛ این نگرشی است که اغلب ناشران بزرگ دنیا هم به آن معتقد هستند.
 
وی ادامه داد: هوشمند‌سازی یک‌دیگر از راه‌های الکترونیکی شدن نشر است که ما هنوز وارد آن نشده‌ایم چراکه این امر بسیار هزینه‌بر است. در کل نشر الکترونیک در ایران بسیار نوپاست و میزان محتوایی که وارد پلت‌فرم شده است چیزی حدود ده درصد بازار کتاب است در یک بررسی نشان داده شد که هرچقدر میزان کتاب‌هایی که نمایه می‌شوند در پلت‌فرم‌ها بیشتر باشند، استقبال مخاطبان هم از آن‌ها بیشتر می‌شود.  
 
وی با اشاره به مواجهه نشر دانشگاهی با نشر الکترونیک گفت: متاسفانه هنوز اغلب دانشجویان، کتاب چاپی برای مطالعه اولین انتخاب آن‌هاست درحالی که در سراسر دنیا نشر الکترونیک اولین نمودش را در دانشگاه‌ نشان داد؛ چراکه امکانات بیشتری به آن‌ها در روند مطالعه می‌داد.
 
در ادامه صدوقی با اشاره به تعریف نشر الکترونیک با انتشاردهنده محتوای الکترونیک گفت: معمولا نشر الکترونیک با انتشاردهنگان محتوای الکترونیک تفاوت دارند. دقت من در این نشست کتاب‌های الکترونیک است که در این‌باره باید بگویم قبلا ناشرانی داشتیم که کتاب‌های چاپی را روانه بازار نشر می‌کردند اما بعد از سال 92 اتفاق ویژه‌ای در صنعت نشر و کتاب کشور افتاد یکی آنکه ابزار روز به راحتی در اختیار مردم قرار گرفت و از سوی دیگر اینترنت هم نفوذ زیادی میان مردم پیدا کرد که موجب شد انقلاب عظیمی در کتاب‌ها به وجود بیاید. در حقیقت پلت‌فرم‌ها از سال 92 و 93 وارد حوزه نشر و کتاب شدند و پیشرفت کردند.
 
وی با اشاره به مشکلات پیش‌رو برای ناشران و انتشاردهندگان محتوای الکترونیک گفت: بزرگترین مشکل بحث امنیت است چراکه قانون کپی‌رایت در ایران وجود ندارد یا اگر دارد اعمال نمی‌شود. دومین مشکل نداشتن فایل‌های دیجیتالی آثار است که اغلب ناشران اهتمامی برای نگه‌داشتن آن‌ها نداشتند معضل دیگر قراردادهایی است که میان ناشران و مولفان بسته می‌شود و این موضوع به انتشاردهندگان هم ارتباط پیدا می‌کنند برخی از مولفان از ناشران به علت ارائه کتاب در پلت‌فرم‌ها شکایت می‌کنند چراکه از ابتدا در قراردادهایشان این موضوع گفته نشده است.