خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم- حجت‌الاسلام نجف لک‌زایی: حرکت امام حسین (ع) از اواخر ماه رجب از مدینه شروع شد و تا روز عاشورا در کربلا به طول انجامید که حدودا شش ماه را در برمیگیرد. در رابطه با این شش ماه آثار بسیاری خلق شده است و بدین جهت مردم غالبا امام حسین (ع) را با همین شش ماه و بلکه با دهه محرم می‌شناسند. آثاری که به این شش ماه مربوط می‌شوند را به لحاظ رویکرد و دلالت‌های سیاسی‌شان به صورت ویژه طبقه‌بندی می‌کنیم.
در رابطه با منابع مرتبط با این شش ماه، چهار موج تولید ادبیات اتفاق افتاده است:
موج اول از همان سال 61 هجری یا قرن اول شروع می‌شود و تا قرن هفتم را در برمیگیرد که تقریبا پایان این مدت با مقتل «سید بن طاووس» است به نام کتاب مشهور «الملهوف». (که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز در رابطه با این کتاب تحقیق بسیار خوبی انجام شده و منتشر شده است).
منابعی که در این دوره اول داریم، منابع جامعی است که در آن‌ها هم به ابعاد احساسی و هم به ابعاد اندیشه‌ای و فکری و هم به ابعاد قرآنی و همین‌طور ابعاد سیاسی نهضت و قیام امام حسین(ع) توجه شده است. مثلا «ارشاد شیخ مفید» در همین مقطع است. حتی برخی آثاری که غیر شیعیان خلق کردند مثل «مقاتل الطالبیین» مربوط به همین دوره است.
مقطع دوم که از قرن هشتم تا اواخر دوره قاجاریه را دربرمی‌گیرد، در این مقطع ابعاد احساسی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و ابعاد اندیشه‌ای، فکری و سیاسیِ نهضت و قیام امام حسین(ع) به حاشیه می‌رود؛ که شاید بتوان گفت شاخص‌ترین اثری که در این دوره تولید شده، «روضه‌الشهدا کاشفی» است.
دوره سوم نیز از اواخر قاجاریه تا دهه‌های قبل از انقلاب اسلامی و پس از انقلاب را شامل می‌شود. در این دوره آثاری که خلق می‌شود، چند رویکر دارد، یکی از این رویکردها رویکرد آسیب‌شناسانه است؛ مثل آثار شهید مطهری و مقام معظم رهبری. «حماسه حسینی» از شهید مطهری و «همرزمان حسین» از مقام معظم رهبری نمونه‌هایی از منابع تولیدی این دوره هستند.
این آسیب‌شناسی متوجه دوره دوم است. یعنی این دوره بازگشتی دارد به دوره اول. (یعنی 7 قرن اول بعد از حادثه عاشورا). در این دوره ادبیات دوره دوم را آسیب شناسی می‌کنند و به مباحثی می‌پردازند که باعث شده مباحث فکری و سیاسی و اندیشه‌ای در دوره دوم کم‌فروغ شود.
این آسیب‌شناسی متوجه دوره دوم است. یعنی این دوره بازگشتی دارد به دوره اول. (یعنی 7 قرن اول بعد از حادثه عاشورا). در این دوره ادبیات دوره دوم را آسیب شناسی می‌کنند و به مباحثی می‌پردازند که باعث شده مباحث فکری و سیاسی و اندیشه‌ای در دوره دوم کم‌فروغ شود.
موج چهارم را هم داریم که در سال‌های اخیر پررنگ شده و آن بازگشت به موج دوم و پررنگ شدن ابعاد احساسی است. قمه زدن و تکیه و تاکید بر بعد مناسکی به شکل پررنگ و مقابله با دلالت‌های سیاسی و حماسی قیام از شاخص‌های این رویکرد می‌باشد.
دلالت‌های سیاسی ادبیات موج اول و سوم پررنگ است. در حالی که منابع دسته دوم و چهارم نه تنها دلالت سیاسی و حماسی ایجابی ندارد، بلکه می‌توانیم بگوییم دلالت‌های سیاست ستیزانه هم دارد.
نظر شما