به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «نقد و بررسی آثار نوشتاری پیتر بروک» با همکاری فصلنامه «نقد کتاب هنر» شامگاه دوشنبه ۸ شهریورماه در سرای اهل‌قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد. 

در این نشست آراز بارسقیان، نویسنده، مهرداد پورعلم، نویسنده، مترجم و ویراستار و محمدرضا علی‌اکبری، بازیگر تئاتر و مترجم به نقد و بررسی آثار نوشتاری «پیتر بروک» پرداختند.

بارسقیان در این نشست گفت: «زندگی من در گذر زمان»، «رازی در میان نیست»، «با گروتفسکی: تئاتر فقط یک فرم است»، «میان دو سکوت: گفت‌وگو با پیتر بروک»، «در گشوده: با مقدمه‌ اختصاصی پیتر بروک برای مخاطبان ایرانی»، « نقطه عطف، چهل‌وشش سال زندگی تئاتری پیتر بروک»، « در جست و جوی شکسپیر» و «فضای خالی» آثار مکتوب پیتر بروک هستند. با این توضیح، برای شناخت اندیشه و نگرش نوشتاری بروک، باید همه کتاب‌های او را خواند. اما اگر قرار باشد شما به‌عنوان کسی که تاکنون هیچ‌یک از آثار او را نخوانده‌اید، برای شروع بخواهید از یک اثر از او را مطالعه کنید، «فضای خالی» مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کتاب اوست.     

وی افزود: بروک که تئاترهای مهمی همچون «گربه روی شیروانی داغ»، «رؤیا در شب نیمه تابستان»، «ادیپ شاه»، «ماهاباراتا»، «گردهم‌آیی پرندگان» و «ارگاست در پرسپولیس» را کارگردانی کرده، در آثارش دنیایی را برای تئاتر به تصویر می‌کشد که مربوط به کشورهای توسعه‌یافته است و شاید برای ما به‌عنوان کشوری در حال‌توسعه، قابل انطباق و کاربردی نباشد.

این نویسنده اظهار کرد: فضایی که بروک از آن برآمده، فضایی مبتنی بر سنت گفت‌وگوی رایج در تئاتر غرب بوده که از زمان یونان باستان تاکنون حفظ شده است. در مقابل، ما ایرانیان برخلاف آنچه تا یک قرن پیش هم در میانمان رواج داشت و در آن اقدام به گزارش‌نویسی و ارائه نظر می‌کردیم، شاید با اتکا به خصوصیت شرقی‌مان می‌خواهیم همه‌چیز را مخفی نگه‌داریم؛ چرا ما سنت دیالکتیک نداریم؟ چرا بزرگانی همچون بهرام بیضایی نمی‌نویسند؟ تا زمانی‌که چنین رویه‌ای در میان ما رایج نشود، پیشرفتی هم برایمان حاصل نخواهد شد.

بارسقیان ادامه داد: کسی همچون بروک در نوشتارش، چهار نمونه تئاتر ( کشنده، مقدس، فقیر و لحظه‌ای و آنی) ارائه می‌دهد و ما مجبوریم از میان آن‌ها انتخاب کنیم، چون سنت دیالکتیک نداریم.

گروتفسکی برای پیتر بروک اهمیت زیادی داشته است

محمدرضا علی‌اکبری نیز به‌عنوان سخنران در این نشست تخصصی با اشاره به موضوع کتابِ «با گروتفسکی: تئاتر فقط یک فرم است» که خودش آن‌را ترجمه کرده، گفت: در زندگینامه پیتر بروک که در آن مهم‌ترین چهره‌های زندگی‌اش را به تصویر کشیده، گروتفسکی حضور ندارد، چون گروتفسکی برای پیتر بروک اهمیت زیادی داشته است. ارتباط میان این دو،  برای هر یک از آن‌ها، سرنوشت‌ساز بوده است. به گمان من، با گردآوری مطالبی که پیتر بروک در آن به گروتفسکی و اندیشه‌هایش پرداخته، می‌توانیم این فصل نانوشته از خاطرات وی را بررسی کنیم.

وی افزود: اگر قرار باشد در تئاتر یک نفر را برای خودم به‌عنوان مرجع قرار دهم، آن یک نفر بدون شک، بروک نخواهد بود و گروتفسکی است. همین مسئله هم باعث شد تا من کتاب «با گروتفسکی: تئاتر فقط یک فرم است» را ترجمه کنم. با این توضیح، با آقای بارسقیان مبنی بر این‌که «فضای خالی» مهم‌ترین اثر پیتر بروک است، موافقم.

علی‌‌اکبری عنوان کرد: همان‌طور که می‌دانید، این دو نفر (گروتفسکی و بروک) قبل از انقلاب، در جشن هنر شیراز حضور پیدا کرده و پیرامون اجراهای آن دوره اظهارنظر کردند. وی در گفت‌و‌گوهایش، محافظه‌کاری مخصوص به انگلیسی‌ها را دارد و همین مسئله باعث می‌شود که با صراحت به بیان مسائل و نکات نپردازد؛ همین شیوه در بیان را می‌توان در آثار مکتوب بروک هم به‌وضوح دید.

بروک؛ انسانی خوش‌صحبت

مهرداد پورعلم نیز در ادامه مباحث مطرح شده در این نشست گفت: تاکنون همه کتاب‌های بروک به زبان فارسی ترجمه شده و گفت‌وگوها و سخنان این انسان خوش‌صحبت، در مجلات هنری ترجمه شده است. با این توضیح، به‌نظر می‌رسد چیزی باقی نمانده باشد که مترجمان از نوشتار و گفتار بروک، به زبان فارسی ترجمه نکرده باشند.