به مناسبت پنجم ژوئن، روز جهانی محیط زیست
آمار پایین تولید محتوای مکتوب در حوزه محیط زیست/ قطع یک اصله درخت برای تولید 62/5 جلد کتاب
پنجم ژوئن از سوی سازمان ملل متحد بهعنوان روز جهانی محیط زیست نامگذاری شده است. برنامهریزی با هدف استفاده از ابزارهای نوین آموزشی و پیشگیری از قطع درختان برای تولید 140 میلیون کتاب درسی در پیشبرد اهداف بینالمللی حفظ محیط زیست موثر است.
ساخت نخستین پل آهنی در سال 1779، راهاندازی نخستین شبکه راهآهن در سال 1825 در انگلستان و ساخت کارخانههای کوچک و بزرگ از نشانههای وقوع انقلاب صنعتی به حساب میآید. انقلاب صنعتی زمینهساز جهشی بزرگ در زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی انسان شد که البته با آسیبهای مختلف همراه بود.
چارلز دیکنز، خالق «الیور تویست» در توصیف شهر تخیلی «کاکتاون» و نقد شرایط بد زیست محیطی ناشی از قعالیت کارخانهها در دوران انقلاب صنعتی مینویسد: «کاکتاون شهر آجر سرخ بود، یا آجری که اگر دود و خاکستر اجازه میدادند، سرخ میبود... آنجا شهر ماشینآلات و دودکشهای بلند بود که خارج از آن، افعیهای پایانناپذیر دود خود را همیشه و همیشه روی زمین پخش میکردند و هرگز نمیآسودند. در آنجا آبراهی سیاهرنگ و رودخانهای به رنگ ارغوان جریان داشت و توده انبوه ساختمانها مملوء از پنجرههایی بود که تمام روز باز و بسته میشدند و پیستون ماشینبخار بهطور یکنواخت همانند سر یک فیل در وضعیت جنون مالیخولیایی بالا و پایین میرفت.»
«سلطان زائدات»
انسان برای دستیابی به ابعاد مختلف رشد و توسعه، محیط زیست را قربانی آمال خود کرده است؛ جریانی که با همه تاکیدات نهادهای بینالمللی فعال در این حوزه ادامه دارد. یکی از عوامل موثر تخریب محیط زیست نابودی جنگلهاست؛ درختان در سراسر جهان یکی از منابع اصلی در تولید کاغذ به حساب میآیند بهطوری که 85 تا 90 درصد مواد اولیه تولید کاغذ از جنگلها به دست میآید. برای تولید هر تُن کاغذ 17 اصله درخت تنومند باید قطع شود؛ بنابراین بازیافت کاغذهای باطله از جمله کتابهای درسی، روزنامهها و نشریات تاثیر چشمگیری در حفظ سرمایه ملی خواهد داشت.
از مجموع کاغذ و مقوای مصرفی بهطور تقریبی 80 درصد قابل بازیافت و استفاده مجدد هستند. تحقيقات انجام شده در كشور حاکی از این است که فقط با بازيافت ۲۵ درصد كاغذ و مقوای موجود در زبالههای توليدی میتوان سالانه ۱۰۰هزار تن كاغذ بازيافتی بهدست آورد. تلاشی که موجب ادامه حیات یک میلیون و ۷۰۰ هزار اصله درخت در سال میشود.
علاقهمندان به مطالعه، با وجود انواع فناوریهای نوین در عرصه چاپ و نشر کتاب بهواسطه دلایلی مانند «حس خوب بوی کاغذ» بر تولید و استفاده از کتاب کاغذی اصرار دارند. اگر از این عده صرفنظر کنیم، یکی از راههای موثر در پیشگیری از قطع روزافزون درختان و در نهایت حفظ محیط زیست ایجاد تحول در ابزارهای آموزش مقاطع مختلف تحصیلی ابتدایی و متوسطه است.
انتشار نزدیک به 140 میلیون جلد کتاب برای بیش از 12 میلیون دانشآموز در سراسر کشور ضرورت توجه به تغییر ابزار آموزش از چاپی به الکترونیک را بیش از پیش مورد تاکید قرار میدهد. تجربه کشورهای پیشرفته مانند کانادا، آمریکا، سوییس و ایرلند در استفاده از ابزارهای نوین آموزشی و البته با تاکید بر توجه به مولفههای فرهنگی ایران زمینهساز تحولی عظیم در بهبود شرایط زیست محیطی کشور است.
محیط زیست در محیط کتاب!
محمدهادی حیدرزاده، مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان تهران جمعه 14 خردادماه سال جاری در سخنرانی پیش از خطبههای نماز جمعه تهران گفت: «باید در حوزه محیط زیست انقلابی عمل کنیم» آموزش پایدار در زمینهسازی عمل انقلابی موثر است. کتاب بهعنوان یکی از مهمترین ابزار آموزش در زمینه فرهنگسازی حفظ محیط زیست مصداق مثال «اظهر مِن الشمس» است؛ اما با توجه به آمارهای هفتگی «موسسه خانه کتاب» کمترین میزان تولید و تجدید چاپ به کتابهای حوزه محیط زیست اختصاص دارد.
مهندس محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با تایید آمار پایین تولید محتوای مکتوب در حوزه محیط زیست معتقد است اقتصاد نشر و بیاعتمادی مولف و مترجم نسبت به بازگشت سرمایه موجب کم توجهی این قشر از فعالان حوزه نشر به تولید کتاب شده است.
سید احمد نبوی، رئیس بازرسی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در نشست «ایثار و محیط زیست» در سرای کتاب و هنر که اردیبهشت ماه سال گذشته برگزار شد با تاکید بر لزوم توجه به ایجاد بانک اطلاعاتی از منابع زیستمحیطی کشور گفت: «در حوزه نشر و کتاب هر قدر بر موضوع محیط زیست کار کنیم، میزان مطالبات مردم بالا میرود. اینکه بدانیم محیط زیست یعنی چه و ما در استاندارهای زیست محیطی کجای دنیا قرار داریم، از موضوعاتی است که کمتر مورد توجه اهالی قلم بوده است. در حالیکه این اواخر سازمانهای مردم نهاد توجه بیشتری به این موضوع نشان دادهاند.»
هر درخت بهطور متوسط معادل 62/5 جلد کتاب است
پیش از ظهور اینترنت، دنیای بدون کتاب کاغذی قابل تصور نبود. ظرفیتهای فناوریهای نوین موجب شده تا کارآفرینان و فعالان فناوری اطلاعات ایدههای خود در حوزه چاپ و نشر را عملی کنند. متخصصان فناوری اطلاعات در ایران نیز با توجه به تمایل مخاطبان به کتابهای الکترونیک به تولد محصول پرداختهاند. هرچند که این فعالیتهای بیشتر در قالب تبدیل محتوای چاپی به دیجیتال است و محتوای خاص برای تولید کتاب الکترونیکی چندان صورت نمیگیرد اما تلاش در این بخش بیتردید گام موثری در کاهش جریان قطع درختان برای تولید کتاب است چراکه آمارها نشان میدهد برای تولید 62/5 جلد کتاب یک اصله درخت قطع میشود.
نظر شما