خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- «تبیین الکافی فی مرآة العقول و الوافی» اثر بهراد جعفری مجموعه‌ای 30 جلدی است که 27 مردادماه 94 در سرای اهل قلم رونمایی شد. بهراد جعفری، محقق، مترجم کتب حدیثی، متخصص در نسخه‌های خطی و شاگرد استاد علی‌اکبر غفاری، چهره ماندگار علوم حدیث و برگزیده دو دوره کتاب سال جمهوری اسلامی، تالیف این اثر ارزشمند را در مدت 10  سال به انجام رسانده است.
 
این مجموعه یک اثر علمی جامع متشکل از تمام کتاب «الکافی» اثر ثقة‌الاسلام مرحوم کلینی، همراه با شرح و بیان دو عالم شیعی، علامه مجلسی و علامه فیض کاشانی (ره) در «مرآة العقول» و «الوافی» است.
 
در کارنامه علمی و پژوهشی جعفری، تالیف و ترجمه نزدیک به 80 عنوان کتاب از جمله «مقاتل الطالبين: تاريخ كشته‌شدگان از اولاد ابوطالب»، «اندرزها: طرائف الحكم يا اندرزهای ممتاز» و «مواعظ» و «احتجاج»، «تحف‌العقول عن آل‌الرسول علیهم‌السلام» دیده می‌شود.
 
گفت‌وگوی خبرنگار ایبنا را با مولف این اثر درباره موضوع کتاب، مراحل تدوین آن و همچنین مشکلات حوزه پژوهش در ادامه بخوانید.
 
به‌عنوان مولف «تبیین الکافی فی مرآة العقول و الوافی» چه تعریفی از این اثر دارید؟
مجموعه 30 جلدی «تبیین الکافی فی مرآة العقول و الوافی» که در مدت 10 سال تدوین شد، دستاورد سال‌ها خدمت در محضر استاد علی‌اکبر غفاری (ره)، چهره ماندگار علوم حدیث و برگزیده دو دوره کتاب سال جمهوری اسلامی است. این کتاب یک اثر علمی جامع متشکل از تمام کتاب «کافی» همراه با شرح و بیان دو عالم شیعی، علامه مجلسی و علامه فیض کاشانی (ره) در «مرآة العقول» و «الوافی» است. این مجموعه حاوی تمام احادیث کافی از کتاب «العقل» تا آخرین حدیث از کتاب «الروضة» با اعراب متن و ضبط راویان سند احادیث است. پس از پایان هر حدیث ابتدا شرح علامه مجلسی (ره) در «مرآة العقول» و بعد از آن شرح علامه فیض کاشانی (ره) در «الوافی» آورده شده است. با طبع این مجموعه 30 جلدی، علاوه بر ظاهری زیبا، امکان مقایسه و تطبیق آرای این دو عالم بزرگوار در موضوعی واحد فراهم شده است.
 
از جمله ویژگی‌های این اثر، تحقیق و تصحیح مجدد از شرح علامه بزرگوار محمدباقر مجلسی بر کافی (مرآة العقول) است که با بهره‌مندی از نسخه‌های معتبر و مراجعات مکرر به مصادر لغوی، حدیثی و فقهی مورد استفاده مرحوم علامه به انجام رسیده است و ثمرات نیکوی آن در تصحیف و افتادگی و نیز آراستن بخشی از متون البته بیشتر لغوی به اعراب و ضبط لغات، نمود یافته است. 
 
مختصری درباره سه  اثر ارزشمندی که شالوده این کتاب بر آن‌ها بنیان نهاده شده، بفرمایید؟
«الکافی» اثر ثقة‌الاسلام مرحوم کلینی از سرشناسان شیعه 12 امامی است. این اثر در زمان غیبت صغری امام زمان (عج) تالیف شده که از زمان نگارش آن تا امروز منبعی مستند برای تمام دانشمندان شیعه بوده است؛ کتاب و مولف آن همچون خورشیدی در افق اعلای آسمان تشیع می‌درخشند.
 
«الکافی» از جمله نخستین کتاب‌هایی است که استاد بنده مرحوم علی‌اکبر غفاری روی آن کار کرده و آن‌را از چاپ سنگی به‌صورت چاپ کاغذی تدوین کردند. بنده از 26 سال پیش که با مرحوم غفاری آشنا شدم، نخستین کتابی که با آن مأنوس شدم «الکافی» بود. هرجایی که به بن‌بست می‌خوردم یا گیر می‌کردم و خسته می‌شدم، کتاب شریف «الکافی» به‌دلیل ویژگی‌های بسیار عالی، آرامبخش روزهای سخت من بود.
 
خدمت در محضر استاد غفاری موجب شد، مراجعات من به دو شرح مبسوط بر این کتاب زیاد شود. کار با ایشان به معنی خدمات مستمر روی تحقیق و تصحیح کتب حدیثی بود. مراجعه من به دو شرح مبسوط کتاب «کافی» از جمله «مرآة العقول» و «الوافی» زیاد شد. مراجعات متعدد من به این سه کتاب در  زمان حیات استاد استمرار پیدا کرد. در منزل ایشان کتاب «مرآة العقول» را دیدم و پس از این‌که دانستم علامه مجلسی این اثر را در زمان بین‌الطلوعین نوشته‌اند، ارادت من به مرحوم مجلسی و علاقه‌ام به این کتاب بیشتر شد. بعد از فوت استاد به مدرسه عالی شهید مطهری دعوت شدم. عنوان شد که برای برگزاری کنگره فیض کاشانی، کتاب‌های ایشان نیاز به نظارت و تحقیق و اداره مدیریتی دارد. ارادت من در آنجا به فیض کاشانی بیشتر شد.
 
مجموعه این نگاه، کار و تجربیات، باعث ایجاد مجموعه‌ای به نام «تبیین الکافی فی مرآة العقول و الوافی» شد. با تبحری که در این 26 سال در کتاب شریف «کافی» و شرح مجلسی «مرآة العقول» و شرح فیض کاشانی «الوافی» پیدا کردم، تدوین این مجموعه آغاز شد. استاد به من توصیه کرده بودند، برای انجام اینچنین کارهایی، مراتب را با مراجع در میان بگذارم. نخستین شخصی که به حضورشان رسیدم، رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بود که برای انجام این‌کار مورد تشویق ایشان قرار گرفتم. متعاقب دیدار با ایشان به خدمت حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی رسیدم. ایشان فرمودند: «این برای اولین‌بار در تاریخ شیعه است که این‌چنین اقدامی صورت گرفته است.» خدمت حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی رسیدم و ایشان فرمودند کار بسیار خوب و سنگینی است. این سه بزرگوار باعث شدند برای انجام چنین خدمتی تشویق شوم.
 
عمده کار این کتاب تحقیق نسخه‌های خطی با طبع چاپ امروزی «مرآة العقول» است. محوریت کار من تحقیق «مرآة العقول» بوده که تاکنون به‌ این‌صورت انجام نشده بود.
 
در آثار، خدمات و گفتار شما به دفعات ردپای استاد غفاری دیده می‌شود، لطفا در این باره بیشتر توضیح دهید.
بله، استاد غفاری از جمله معدود افرادی بود که نگاه توحیدی را در افراد تقویت می‌کرد. این کار ثمره نگرش توحیدی و توکل است. نگاه صد در صدی به توحید و ارتباط با خداست. استاد غفاری باعث شد توجه من به توحید و آل عصمت زیاد شود تا بتوانم مراحل تدوین این 30 جلد را تا آخر طی کنم. حدیثی است که می‌گوید: «هر کسی که دری را کوفت و اصرار ورزید، حتما داخل شود.»
 
مجموعه این اثر که به طبع رسید، ثمره آموزش‌های ویژه و پربرکت استاد غفاری است. ایشان فرموده بود که سعی کنید کتاب‌های شیعه گذشته از متن و محتوای بسیار بالا، زیبا طبع شود.
 
ضرورت و اهمیت ویژه تالیف این مجموعه در چیست؟
قدما و متأخرین گلایه داشتند از این‌که قرآن مهجور واقع شده است. قرآن چه در توده عام و چه نزد خواص، آن‌طور که شایسته و بایسته است، باید قرائت و تحقیق شود. به‌نظر می‌رسد که حدیث شریف هم همان مسیر را طی می‌کند. کتاب کافی و دیگر آثار ارزشمندی در این ردیف، در قدیم همراه علما بوده‌اند. یکی از دلایل تولید این مجموعه با نام جدید این بوده که این کتاب مجددا یک ورود نورانی‌تر و درخشان‌تر به مجامع حدیثی و قرآنی و دینی اعم از حوزه و دانشگاه داشته باشد.
 
این‌گونه آثار پژوهشی چگونه باید در جامعه معرفی و برای مطالعه ترویج شوند؟
برای معرفی و ترویج این اثر و آثاری از این دست، درخواست‌هایی از دو گروه دارم. درخواست نخست از علمای حوزه و استادان دانشگاه است که این کتاب را ببینند، نظرشان و نام کتاب را به دانشجویان بگویند. با این کتاب مأنوس شوند تا دانشجویان نیز به این‌صورت به کتاب ورود پیدا کنند.
 
درخواست دوم من از بنگاه‌های تبلیغی و متولیان فرهنگی شامل جراید، صدا و سیما و به‌ویژه اهالی قلم است که درباره این کتاب صحبت کنند، چراکه از ابتدا تا آخر کلام آل عصمت و بیان قرآن است. اگر می‌خواهیم یک جامعه نورانی و پیشرو داشته باشیم، قرآن و حدیث دو یادگار به‌جای مانده از پیامبر (ص) هستند و این کتاب نیز عترت است.
 
درخواستم از متولیان فرهنگی این است که این کتاب را معرفی و ترویج کنند. این اثر هم حاوی نخستین کتاب شیعه و هم شرح دو عالم برجسته است. هر زندگی و هر جامعه‌ای که می‌خواهد مترقی شود، باید از شربت کتاب و عترت بنوشد که دو یادگار مقدس به‌جا مانده از رسول مکرم اسلام هستند.
 
به‌نظر شما گره کار در کجاست و برای رفع آن چه باید کرد؟
نقصی در روند خرید کتاب از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد. خوشحالی من از خرید کتاب از سوی ارشاد و نهادهای مسئول، موقعی کامل می‌شود که کتاب را به اهلش برسانند. یعنی هدیه این کتاب به یک استاد فرهیخته باعث می‌شود که شاگردان وی کتاب را خریداری کنند و کسی که کتابی را خریداری کند، آن‌را می‌خواند. جای کتاب هدیه، در کتابخانه است و در ایام گرفتاری هم کتاب را به فروش می‌رسانند.
 
متولیان باید بیندیشند که چه می‌توانیم برای اصلاح جامعه انجام دهیم. گروهی باید به‌طور ویژه برای حل این مشکلات کمک کنند. کتاب‌هایی مانند این اثر برای اصلاح جامعه تولید شده‌اند. اگر دردی هست، درمانی هم وجود دارد. من با دست پر آمدم، کتاب را زیبا چاپ کردم، تحقیق کردم. برای کار روی «بحارالانوار» در 110 جلد برنامه دارم، ولی جانی ندارم. چه کسی می‌داند این‌کار یک کار احسن است. اگر شکی درباره کتاب وجود دارد، از من بپرسند تا آن‌ها را مجاب و روشن کنم. رزق و روزی خادمین این مجموعه ویژه و در جای دیگری است، اما نباید به این بسنده کنیم. باید از نشر و ترویج و حمایت از این‌گونه آثار، آداب خوب را در جامعه بسط دهیم.