خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- شیما دنیادار رستمی: سيد مرتضي آويني 20 مهر 1326 در شهر ري به دنيا آمد. وی خدمت سربازي خود را نيز در نيروي هوايي به پايان رساند و در سال 1344 وارد دانشكده هنرهاي زيبايي شد. آويني در معماري و ادبيات به دنبال معناي واقعي هنر بود و ضمن آن كه دانشجوي هنر بود به فلسفه و ادبيات نيز علاقه فراواني داشت. پس از انقلاب اسلامي، مرتضي آويني به آرمان‌هاي امام (ره) و انقلاب به شدت گره خورد و راه حقيقي را يافت. وی در سال 1358 وارد جهاد سازندگي شد و پس از مدت كوتاهي به فيلمسازي روی آورد. از سال 1367 تا 1364 به همراه گروهي مجموعه مستند «روايت فتح» را آغاز كرد. ساخت مستند «روايت فتح» از عمليات خيبر شروع شد و تا عمليات مرصاد ادامه داشت.
اهالی کتاب او را با کتاب‌های «آئینه جادو»، «توسعه و مبانی تمدن غرب»، «گنجینه آسمانی»، «یک تجربه ماندگار»، «فردایی دیگر»، «حلزون‌های خانه به دوش»، «رستاخیز جان»، «آغازی بر یک پایان»، «فتح خون»، «امام و حیات باطنی انسان»، «با من سخن بگو دوکوهه»، «مرکز آسمان»، «نسیم حیات»، «سفر به سرزمین نور» و «انفطار صورت (در باب مبانی نظری هنر)» میشناسند.
مرتضي آويني روز جمعه، بيستم فروردين 1372 هنگامي كه به همراه گروه براي توليد مجموعه‌اي جديد از «روايت فتح» به فكه، منطقه عملياتي و الفجر مقدماتي رفته بود، بر اثر انفجار مين به شهادت رسيد.
گفت‌وگوی ایبنا با مریم امینی، همسر شهید مرتضی آوینی را در ادامه می‌خوانید.
سرکار خانم امینی، بهتر است نخست سراغ شناخت‌نامه‌هایی که درباره شهید آوینی منتشر شده است، برویم. از کتاب‌های منتشر شده درباره زندگی ایشان، کدام کتاب مورد تایید شماست؟
تاکنون کتاب‌هایی با موضوع زندگینامه ایشان منتشر شده است اما هيچ‌کدام از زندگینامه‌‌هاي منتشر شده مورد تأييد خانواده وی نيست.
با توجه به این مساله، خودتان تصمیم ندارید زندگینامه‌ای درباره ایشان منتشر کنید؟
حتما! اما متأسفانه هنوز نويسنده‌‌ای مناسب که بتواند نگارش زندگي‌نامه ايشان را بر عهده بگیرد، پيدا نكرده‌ايم. خلاء زندگینامه شهید آوینی را به خوبی احساس می‌کنیم.
همه می‌دانیم که سیر تحولی زندگی ایشان برای جوانان (به ویژه هنرمندان جوان) جذاب است اما تاکنون کتابی در قالب رمان درباره ایشان نخوانده‌ایم.
قطعا جاي خالي آن وجود دارد. همان‌طور که گفتم، نویسنده‌ای باید بیابیم که بتواند به خوبی این سیر تحولی را بازگو کند. اميدواريم اين مساله هر چه زودتر اتفاق بيفتد و نویسنده‌ای برای نوشتن زندگینامه شهید آوینی بیابیم. چون خود ما هم معتقديم جاي اين نوشته و نیز داستان زندگی ایشان به شدت خالي است.
مساله دیگری که بر اشتیاق جامعه برای شناخت هر چه بیشتر ایشان می‌افزاید، این است که هیچ وصیت‌نامه‌ای تاکنون از شهید آوینی منتشر نشده است. آیا ایشان وصیت‌نامه نداشتند؟ کدام دست‌نوشته ایشان را به مثابه وصیت ایشان می‌توان درنظر گرفت؟
شهيد آويني وصيت‌نامه به معناي مرسوم نداشتند. به نظر من با سير و سلوك خود وصيت‌نامه‌شان را نوشتند. كل نوشته‌هايشان هم، اگر به ترتيب زماني خوانده شوند، به مثابه وصيت‌نامه است. البته مطالعه بيش از هزار صفحه نوشته عشق و اشتياق مي‌خواهد و تلاش مداوم.
اگر مایل باشید، کمی به نشر آثار ایشان بپردازیم. نسل من «مرتضی آوینی» را همراه با متن و صدا و تصویر، توامان می‌شناخت. از این رو، بسیاری از جوانان او را با مستند «روایت فتح» میشناسند و حتی تاریخ شهادت ایشان را به درستی به یاد دارند. چقدر کتاب‌های منتشر شده درباره ایشان اکنون خلاء نبود آوینی را برای نسل امروز پر می‌کنند؟
به درستي مي‌گوييد كه مستندهاي روايت فتح با فرهنگ عمومي درآميخت و تبديل شد به بخشي از خاطره جمعي مردم و نسل شما. اما در مورد سؤالتان، اولاً ميزان و دامنه تأثيرگذاري فيلم و كتاب بسيار تفاوت دارد و درباره اين مستند خاص، قطعاً هيچ كتابي نمي‌تواند جايگزين آن شود.
نشر واحه با اين نگاه، يعني جذب نسل جوان به افكار شهيد آويني، تعدادي از مقالات ايشان را برگزيده و به شكل تك‌نگاري در نمايشگاه كتاب امسال ارائه مي‌كند. ضمن اين كه با استفاده از تصويرسازي سعي كرده‌ايم قالب جذاب‌تري براي جلب مخاطب فراهم كنيم.
گویا برای نوروز امسال نشر «واحه» کتاب‌هایی را هم در اختیار راهیان نور قرار داده بود. هدف شما چه بود؟ بازخوردی هم از این اقدام داشتید؟
اين اقدام مربوط به سال 92 و 93 بود. در سال 94 هم فهرست كتاب‌هايمان را به راهيان نور ارائه كرديم ولي تقاضايي از طرف آنها نداشتيم.
به نظرم اين پرسش‌ها تا حدي براساس شايعات و سوء‌تفاهم‌ها شكل گرفته است. هدف ما كه مشخص است؛ ما ناشريم و اين مسئوليت را با اين قصد پذيرفته‌ايم كه تفكر شهيد آويني را منتشر كنيم. در ضمن ناشر خصوصي هم هستيم و از جايي كمك مال نمي‌گيريم. طبيعي است كه هر ارگان و نهاد و مؤسسه‌اي كه درخواست كتاب كند در اختيارش قرار مي‌دهيم و طي اين چند سال هميشه همين روال را داشته‌ايم؛ هيچ مورد ناقضي هم وجود ندارد.
در گفت‌و گوهای قبلی با ایبنا اشاره‌ای داشتید به این که کار ترجمه آثار شهید آوینی را دنبال می‌کنید. کار ترجمه آثار ایشان از سوی انتشارات واحه در چه مرحله‌ای است؟
از آن زمان تاکنون چند مورد آزمون و خطا در ترجمه آثار شهید آوینی داشته‌ايم كه متأسفانه هيچ كدام موفقيت‌آميز نبوده‌اند. با چند بنياد از جمله «بنياد امام موسي صدر» كه در انتشارات خود موارد مشابهي را تجربه مي‌كنند در ارتباطيم. اميدوارم تجربه‌هايشان موفقيت‌آميز باشد و بتوانيم از آنها بهره‌مند شويم.
بیستم فروردین سال پیش (1394) بود که مدیر انتشارات روایت فتح خبر از چاپ دست‌نوشته‌های چاپ نشده شهید آوینی داده بود که در نمایشگاه کتاب هم منتشر شدند. نظرتان درباره این اقدام چیست؟
به نظرم صورت‌بندي سؤال شما اشكال دارد. موضوع اصلي اين نیست كه اين نوشته‌ها قبلاً چاپ شده بودند يا نه. اصل مطلب اين است كه مطابق قانون وزارت ارشاد، حقوق مادي و معنوي آثار مكتوب هر نويسنده‌اي بعد از حياتش متعلق به خانواده است. طبيعتاً انتشار كتاب‌هاي شهيد آويني نيز توسط هر شخصيت حقيقي و حقوقي ديگري غير قانوني است و اين حكم شامل تمامي آثار، اعم از نوشته‌هاي چاپ شده يا چاپ نشده مي‌شود. ضمن آن‌كه همه آن نوشته‌ها در مجموعه آثار ايشان وجود داشت و بارها منتشر شده بود و هنوز هم مي‌شود. اين صرفاً يك خبر غلط تبليغاتي بود. خود من كتاب‌ها را در نمايشگاه خريدم. تك‌جمله‌هايي از ميان نوشته‌ها استخراج شده بود و به سليقه مدير پروژه دسته‌بندي و در قالب كتاب ارائه شده بود!
گمان می‌کنید هنوز دست‌نوشته‌های قابل انتشار چاپ نشده‌ای از ایشان باقی باشد؟ اگر هست، روند صحیحی که باید برای انتشار طی کنند، چیست؟
بله. دست‌نوشته‌هايي هنوز هست و ما در انتشارات به جمع‌آوري هر نوشته‌اي كه از وجودش مطلع مي‌شويم اقدام كرده‌ايم. مشغول پياده‌سازي نوارهاي صوتي گفت‌وگوهاي ايشان هم هستيم. طبيعتاً بايد همه اين موارد جمع‌آوري، دسته‌بندي و در قالب‌هاي مناسب ارائه شوند.
در تك‌نگاري‌هايي كه ان‌شاءالله امسال (1395) در نمايشگاه بين‌المللي كتاب ارائه مي‌كنيم يكي دو مطلب چاپ نشده از ايشان موجود است.
«واحه» کدام یک از آثار شهید آوینی را چاپ مجدد می‌کند؟
«واحه» ناشر اختصاصي مكتويات شهيد آويني است. از سال 89 كه اين انتشارات توسط خانواده تأسيس شده، كل نوشته‌هاي ايشان را بارها تجديد چاپ كرده است.
خود شهید آوینی به چه آثاری علاقه‌مند بودند؟
بعد از پايان جنگ تحميلي كه وقت بيشتري براي مطالعه پيدا كردند، كتاب‌هاي دكتر «داوري اردكاني» را با علاقه مي‌خواندند. آثار «داريوش شايگان» و «سيد حسين نصر» را هم مطالعه مي‌كردند. هنگام شهادت كتاب «آسيا در برابر غرب» دكتر شايگان در كيف سفري‌شان بود.
چه کتابی را دوست داشتند بنویسند که فرصت آن را نیافتند؟
من هيچ‌وقت سخني مبني بر اينكه تمايل به نوشتن كتابي داشته باشند، از ايشان نشنيدم.
جمعه ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ - ۰۸:۰۰
نظرات