به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب‌های منتشر شده در حوزه تئاتر پیش از ظهر امروز جمعه 18 اردیبهشت با حضور شیرین بزرگمهر، پیام فروتن و عابس خلقی در سالن کتاب و هنر بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

نیازمند کتاب‌های درسی دانشگاهی هستیم      
شیرین بزرگمهر، مدرس دانشگاه و نویسنده و مترجم کتاب‌های حوزه تئاتر در این نشست گفت: ما امروزه چیزی در حدود 15 دانشکده تئاتری داریم و تعداد بسیاری دانشجو در این دانشکده‌ها تحصیل می‌کنند اما ما از نظر کتاب‌های درسی و آموزشی برای این دانشجویان در مضیقه هستیم.

وی افزود: انتشارات «راتلج» در انگلستان، نشری است که کتاب‌های درسی و دانشگاهی منتشر می‌کند. جامعه تئاتری ما امروزه نیازمند ناشری مانند راتلج است.

بزرگمهر در ادامه با اشاره به این نکته که کتاب‌های درسی و دانشگاهی تئاتر لزوما قرار نیست در ناشران زیرمجموعه دانشگاه‌ها منتشر شوند، گفت: برخی ناشران ایرانی یک مشاور تئاتری استخدام کرده و کتاب‌های خود را با نظارت این مشاور منتشر می‌کنند. به عنوان مثال دکتر قطب الدین صادقی مشاور نشر قطره و علی اکبر علیزاد مشاور انتشارات بیدگل است. از زمانی که این دو تن همکاری خود را با این دو نشر شروع کردند، کتاب‌های مفیدی، چه ترجمه و چه تالیف در دسترس دانشجویان قرار گرفت.

ناشران تقصیرها را گردن وزارت فرهنگ و ارشاد می‌اندازند
این مدرس دانشگاه و مترجم کتاب‌های حوزه تئاتر در ادامه با انتقاد از برخی ناشران گفت: اکثر ناشران کتاب‌های تئاتری، برنامه ریزی درستی برای انتشار کتاب‌های تئاتر ندارند و حتی برخی از آنها کتاب‌ها را با یک فاصله زمانی چند ساله منتشر می‌کنند. روند کاری آنها معمولا به این صورت است که فیپای کتاب را گرفته و کار را معطل نگه می‌دارند و بعد به نویسنده یا مترجم می‌گویند که ارشاد یا مجوز نمی‌دهد یا انتشار کتاب را منوط به اعمال سانسور شدید کرده است که البته در بسیاری از موارد این حرف خلاف واقع است.

نویسنده کتاب «تأثير ترجمه متون نمايشى بر تئاتر ايران» همچنین اضافه کرد: یکی دیگر از اشکالات ما عدم تالیف و یا ترجمه کتاب از طرف صاحب‌نظران، مترجمان و استادان دانشگاه در زمینه‌های تئوری و نظریه‌های تئاتری است. امروزه عموم تولید کنندگان متون تمام هم و غم خود را بر سر ترجمه نمایشنامه گذاشته‌اند. این مساله اگر تمام انرژی مولفان و مترجمان را معطوف به خود نکند، اشکالی ندارد.

دانش ما از تئاتر از راه ترجمه بوده است
بزرگمهر همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به منشا دانش تئاتری ایرانیان، از دوره مشروطیت تاکنون گفت: دانش تئاتری ما همیشه از طریق ترجمه‌ها بوده است، یعنی ما از این طریق فهمیدیم که «میزانسن»، «الکت»، «نمایشنامه»، «نقد تئاتر» و... چه مفهومی دارند.

نویسنده کتاب «تاریخ لباس جهان» در ادامه توضیح داد: پس از ورود تئاتر به معنای غربی آن به ایران، در اکثر دوره‌ها هیچکدام از منابع آموزشی این هنر از دانش خود تئاتری‌های ایرانی نبوده و به طور کل این طیف توانایی تولید متون نداشته‌اند. در سال 1337 که «اداره تئاتر» تاسیس شد، فقط و فقط دو کتاب «هنر تئاتر» عبدالحسین نوشین و کتاب «فن نمایشنامه‌نویسی» نوشته لاجوس اگری و ترجمه مهدی فروغ، به زبان فارسی وجود داشت.

بزرگمهر همچنین با اشاره به ترجمه بسیار نمایشنامه در ایران گفت: هرچقدر که در زمینه تولید متون آموزشی و تئوریک ضعیف عمل کرده‌ایم در مقابل در زمینه ترجمه نمایشنامه‌ها بسیار پرکار بوده‌ایم و این مساله باعث اشکالات بسیاری شد. یعنی کارگردان‌ها، بازیگران و علاقه‌مندان به تئاتر از خود متن نمایشنامه سعی کرده‌اند تئوری‌های تئاتر را بیاموزند و این یک اشکال جدی بود.

وی در ادامه سخنان خود به تاثیر مثبت تاسیس دانشگاه تهران بر روند آموزش تئاتر در ایران اشاره کرد و گفت: پس از تاسیس دانشگاه تهران و در ادامه دانشکده هنرهای زیبا تنی چند از مدرسان خارجی برای آموزش تئاتر به ایران آمدند و تئاتر را به شیوه علمی و صحیح به ایرانی‌ها آموزش دادند. در ادامه نیز تعدادی از ایرانیانی که تحصیلات دانشگاهی خود در زمینه تئاتر را در غرب به پایان برده بودند، به ایران بازگشته و وضعیت آموزش تئاتر در ایران را متحول کردند. از این دست هنرمندان می‌توانم به زنده‌یاد حمید سمندریان، علی رفیعی و پری صابری اشاره کنم.

سطح مطالعه دانشجویان پایین آمده است
پیام فروتن، طراح صحنه و مدرس دانشگاه نیز در این نشست گفت: هنرمند به بینش احتیاج دارد و برای به دست آوردن آن باید مطالعه کند. مطالعه کتاب‌های تئاتری وظیفه دانشجویان است و دانشجویان برای به دست آوردن این بینش باید مطالعات خود را در زمینه‌های گوناگونی چون فلسفه و جامعه شناسی، گسترش دهند.

وی افزود: یکی از بهانه‌های اصلی دانشجویان برای نخواندن کتاب، ادعای گران بودن آن است. بر فرض صحت این مساله، چرا این دانشجویان pdf کتاب دو جلدی مجموعه نمایشنامه‌های شکسپیر را که در همه سایت‌ها به رایگان برای دانلود وجود دارد، مطالعه نمی‌کنند. متاسفانه این قدر سطح مطالعه پایین است که بیشتر دانشجویان رشته تئاتر در سال چهارم، یعنی سال فارغ التحصیلی خود، با اجبار استاد، نمایشنامه «هملت»‌را برای نخستین بار مطالعه می‌کنند.

بیشتر مدرسان دانشگاهی رشته تئاتر تفکر سیستماتیک ندارند
این مدرس دروس تخصصی طراحی صحنه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ضعف سیستم آموزشی تئاتر در نظام آکادمیک ایران، گفت: نظام آموزشی ما به شدت ضعف دارد و مهم‌ترین دلیل برای این ضعف نبودن «تفکر سیستماتیک» است. وقتی ما چیزی به نام «سیستم آموزشی» نداریم، بالطبع استاد ما نیز نمی‌تواند کتاب درسی در رشته خود بنویسد و یا حداقل تجربه‌های خود را برای استفاده دانشجویان به روی کاغذ بیاورد.

نمره پایان‌ترم بیشتر از مطالعه اهمیت دارد!
عابس خلقی، پژوهشگر حوزه تئاتر نیز در این نشست گفت: نظام آموزشی نادرست باعث شده تا دانشجویان تئاتر، فقط و فقط به نمره پایان ترم خود فکر کنند و به سمت مطالعه نروند. به عبارتی برای این دانشجویان نمره پایان‌ترم اهمیت بیشتری از مطالعه دارد. نتیجه این جریان فارغ‌التحصیلان بی‌سواد است.

خلقی همچنین اضافه کرد: هنرمندان خبره تئاتر ایران، هیچگاه تجربه‌های خود را به صورت کتاب منتشر نکرده‌اند. حتی مرحوم سمندریان که بسیاری از نمایشنامه‌های مهم آلمانی را به فارسی ترجمه کرد و در دسترس مخاطبان تئاتر ایرانی و دانشجویان قرار داد، هیچگاه به تالیف کتاب و حتی ثبت تجربه‌هایی عملی خود در تئاتر اقدام نکرد و این مساله برای من و بسیاری دیگر عجیب است.