به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتابخانه و موزه ملی ملک، نخستین موزه خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ در زمینه نسخه‌های نفیس خطی به شمار می‌آید. این مجموعه‌ گنجینه‌ای از بهترین نسخه‌های خطی و آثار تاریخی ایران را نگهداری می‌کند. این موسسه در قلب فرهنگی- تاریخی تهران، «محوطه تاریخی باغ ملی» قرار دارد و روزانه تعداد زیادی از پژوهشگران، دانشجویان و گردشگران با مراجعه به این موسسه از امکانات کتابخانه‌ای و موزه‌ای آن بهره می‌برند.

این مجموعه، دو بخش کتابخانه و موزه را با گنجینه‌ای از نفایس فرهنگی ایران از جمله نسخه‌های خطی، سکه‌ها، تمبرها، قالی‌ها و تابلوهای نقاشی تاریخی به همراه برترین آثار خوشنویسی و نگارگری تاریخ ایران در خود جای داده است.

با وجود اعمال اصلاحات معماری در بنای کتابخانه ملک در سال‌های اخیر، این کتابخانه همزمان به فعالیت خود ادامه داده و اکنون برای آماده‌سازی نهایی و جابه‌جایی کتاب‌ها و تجهیزات فنی، خدمات‌رسانی، به مدت یک هفته از شنبه 26 مهر تا پنج‌شنبه یکم آبان 1393 تعطیل شده است.

مهدی یساولی، مسئول روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک درباره  اصلاح وضعیت معماری این موسسه گفت: کتابخانه ملک در پنج سال گذشته، همزمان با آغاز و گسترش فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی برای بهبود کارکرد و بهره‌وری شایسته و مناسب از ساختمان برای انجام فعالیت‌های تخصصی، بازطراحی و گسترش خدمات فرهنگی در دو حوزه کتابخانه‌ای و موزه‌ای را مورد توجه جدی قرار داده است.

وی مهم‌ترین هدف اصلاح وضعیت معماری را تبدیل کتابخانه و موزه ملک به جایگاه درخور آن، یعنی پایگاه و مرکزی برای پژوهشگران برجسته و فرهیختگان عنوان کرد و گفت: درنظر داریم تا در کنار خدمات‌رسانی به مراجعان عادی، کتابخانه و موزه ملک را به عنوان به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای نفیس و شاخص عرصه‌های کتابداری و موزه‌داری معرفی کنیم.



مهدی یساولی با اشاره به پایان بخشی از پروژه معماری ساختمان، در یکم آبان، ادامه داد: به همین منظور با اختصاص سه طبقه جدید در ساختمان کتابخانه، و با بهره‌گیری از طراحی مدرن و تجهیزات استاندارد روز، فضایی چشم‌گیر برای پژوهشگران پدید آمده که بدین ترتیب، گستره خدمات کتابخانه‌ای این مجموعه در قلب تهران، از 400 به 1460 متر مربع افزایش می‌یابد.

مسئول روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک افزود: از مجموعه این سه طبقه جدید، یک طبقه ویژه برای محققان و دو طبقه برای مطالعه‌کنندگان در نظر گرفته شده است که به رایگان می‌توانند از این خدمات بهره بگیرند.

بر اساس این گزارش بنيان‌گذار و واقف كتابخانه و موزه ملي ملك، «حاج حسين آقا ملك» بوده که ابتدا كتابخانه بزرگ نسخه‌های خطی و چاپی قدیمی را از سال 1278 خورشیدی در شهر مشهد بنیان گذارد و کمی بعد آن را به خانه تاریخی خود در بازار تهران جابه‌جا کرد و به رایگان در اختیار پژوهشگران و فرهیختگان قرار داد.

حاج حسین آقا ملک، همزمان با گردآوری نسخه‌های خطی، مجموعه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی را نیز خرید و بدین ترتیب توانست نخستین موزه خصوصی تاریخ ایران را تشکیل دهد. این بازرگان اندیشمند سپس کتابخانه و موزه نفیس‌اش را در سال 1316 خورشیدی به آستان قدس رضوی وقف کرد تا همه مردم در زمان زندگی و نیز پس از درگذشت وی بتوانند از آن بهره بگیرند و بازدید کنند. او همچنین املاک و مستغلات فراوانی را در تهران و خراسان برای امور خیریه وقف و اهدا کرد و بدين ترتيب، بزرگترین واقف تاریخ معاصر ایران شد.

مهدی یساولی سال گذشته در یادداشت مفصلی با عنوان «مردی از قبیله جاویدان» به زندگی حاج حسین آقا ملک و چگونگی وقف و تشکیل کتابخانه و موزه ملک پرداخته است. وقفی که بازتاب گسترده‌ای در مطبوعات آن زمان داشت.



شایان ذکر است  که حاج حسین آقا ملک در زمان وقف کتابخانه و موزه ملی ملک، در سند وقف‌نامه تصریح کرده است که هدف‌اش از این کار، گسترش علم و دانش در میان همه مردم بوده و هیچ قصد مادی نداشته است. او همچنین یادآور شده است که همه مردم ایران و جهان می‌توانند از این گنجینه وی بهره بگیرند که اقدامات اخیر انجام شده در این مرکز برای گسترش فضای مطالعه و بسترسازی برای حضور فرهیختگان در آن، در جهت این اهداف بوده است.

کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1375 میلادی از خانه تاریخی ملک در بازار تهران به ساختمان کنونی در محوطه تاریخی باغ ملی جابه‌جا شد که این ساختمان جدید در شش طبقه با معماری اسلامی، برای کتابخانه و موزه ساخته شده.

برگزیده شدن به عنوان موزه برتر ایران در سال‌های 1390 و 1391 از سوی کمیته ملی موزه‌های ایران «ایکوم ایران»، موسسه برگزیده در پاسداشت میراث مکتوب و مستند ایران اسلامی در سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی در سال 1392 و تقدیر معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1393 از نخستین موزه وقفی خصوصی ایران برای تلاش در معرفی فرهنگ ایران‌زمین با اهدای لوح سپاس و تندیس، از جمله دستاوردهای فرهنگی برای این موقوفه آستان قدس رضوی به شمار می‌آیند.